Jammer : Kroniek van een aangekondigde dood

Deze week drong zich een titel van Gabriel García Márquez op. Let op: García Márquez is een dubbele achternaam, dús staan boeken van deze Colombiaanse Nobelprijswinnaar in de bibliotheek in de kast bij de letter G en niet de M!

Die indruk had zich al eerder naar voren kunnen dringen, want het is geen nieuws dat er op dit moment in Nederland drie mannen rondlopen die in het openbaar melding maken van hun aankomende dood: Thé Lau, Pieter Steinz en René Gude. Redelijk wrang is dat alle drie, pas nu – zo tegen het eind van hun leven – bij een groot publiek bekend worden. En niet zozeer door alles wat ze in hun zeer rijke leven hebben gedaan, maar meer door hun keuze om hun aanstaande verscheiden niet voor zich te houden. Nee, eerder het tegendeel. Er zeer open over te spreken en schrijven. Maar ze maken vooral indruk door hun houding ten opzichte van de dood. Door er zeer open over te zijn. Redelijk laconiek verder te gaan. En vooral door te blijven doen wat ze hun hele leven hebben gedaan: werken. Twee van de drie zoeken ook nadrukkelijk de tv-camera’s op. Dapper? Verkeerd? Wie zal het zeggen? Het is in ieder geval opmerkelijk. 

Kroniek van een aangekondigde dood
Door veel critici wordt dit relatief dunne boekje van Gabriel García Márquez tot de hoogtepunten uit zijn oeuvre gerekend. Zijn bekendste boek is (natuurlijk) Honderd jaar eenzaamheid.
In een artikel (gepubliceerd 9 juli 2005) wordt ‘de kroniek’ zo kort neergezet:
,,Nooit was een dood meer aangekondigd dan deze”, schrijft de ik-figuur halverwege de kortste roman van Gabriel García Márquez. Hij is een journalist-schrijver die meer dan dertig jaar na dato verslag doet van een geval van eerwraak in het dorp waar hij opgroeide. Twee broers doodden de man die jaren geleden de eer van hun pasgetrouwde zuster zou hebben bezoedeld, maar ze bereidden die moord op zo’n opzichtige manier voor dat je achteraf wel moet concluderen ,,dat ze het onmogelijke hadden gedaan om te zorgen dat iemand hen zou verhinderen hem te doden”. Ze slijpen hun messen in het openbaar (tot twee keer toe zelfs), ze drinken zich lam en gaan zelfs bij de verkeerde deur staan. Maar het noodlot is sterker dan hun wens om verlost te worden van wat een van de dorpsbewoners aanduidt als ,,deze afschuwelijke taak”. Santiago Nasr, van wie nooit komt vast te staan dat hij het meisje ontmaagd heeft, wordt geslacht als een varken.

Thé Lau 
Deze muzikant en schrijver – geboren in 1952 – is vooral bekend geworden als frontman van The Scene. Dit jaar verschenen het boek In de dakgoot : muziekverhalen in mono en zwart-wit en de cd Platina blues. Dé klassieke Scene-plaat is Blauw uit 1990.
Op 17 september 2014 was hij te gast in het EO tv-programma Geloof en een Hoop Liefde.

René Gude
Deze docent filosofie – geboren in 1957 – is vooral bekend geworden als directeur van de Internationale School voor Wijsbegeerte in Leusden en oprichter van het Filosofie Magazine. Hij mengt zich nadrukkelijk in het maatschappelijk debat. Vindt dat daarin meer gebruik zou moeten worden van filosofische inzichten. In 2013 werd hij tot (de tweede) Denker des Vaderlands uitgeroepen. In 2012 werkte hij mee aan een boek over een onderwerp dat hem na aan het hart ligt:  … En denken! : Bildung voor leraren. Waarin verschillende schrijvers zich uitspreken over het belang om je als mens doorlopend te blijven ontwikkelen. Hij sprak voor dit boek met de bekende Duitse filosoof en vriend Pieter Sloterdijk. Op de zogenaamde G8 van de Filosofie in de Beurs van Amsterdam zou hij met Sloterdijk spreken, maar door zijn ziekte lukte dat niet. Zijn vrouw nam toen de honneurs waar. 
Op maandag 29 september 2014 was hij voor de laatste keer te gast bij Matthijs van Nieuwkerk, in diens DWDD. Onlangs verscheen een dun boekje van Wim Brands. De weerslag van een gesprek over zijn werk en sterven. Titel: ‘Sterven is doodeenvoudig. Iedereen kan het.’ 

Pieter Steinz
Deze schrijvende duizendpoot is de jongste van de drie. Geboren in 1963. Kort nadat bekend werd dat hij niet lang meer had te leven begon hij in ‘zijn’ NRC een rubriek waarin hij wekelijks verslag doet van boeken die hij heeft herlezen. Min of meer klassieke, maar altijd bekende boeken die hij op de een of andere manier verbindt met zijn ziekte en aankomende sterven. Zoals altijd perfect geschreven ‘stukjes’ waarin hij verrassende inzichten met de lezers deelt. Zonder enige twijfel zullen deze artikelen ná zijn dood gebundeld worden. En iedereen die deze artikelen leest moet wekelijks constateren dat het jammer is dat hij er binnenkort niet meer zal zijn. Om ons – lezers die ‘snakken’ neer erudiete gidsen – attent te maken op dit of dat boek, schrijver, stuk muziek of andere culturele uitingen. En altijd wordt zo’n kunstwerk geplaatst in de tijd, de context van een samenleving. 

Kort voordat bekend werd dat hij ongeneeslijk ziek was verscheen zijn magnus opus – die stelling durf ik hier wel te trekken. Inmiddels is van Made in Europe : de kunst die ons continent bindt de tiende druk opgelegd. En er zullen er nog veel meer volgen.

Dit boek zal deels gekocht (en gelezen) worden uit compassie met de situatie waarin Pieter Steinz zich bevindt, maar de belangrijkste reden is dat het een perfecte samenballing is van alles wat Pieter Steinz in zich had.

Een heel leven lang ongelooflijk veel lezen, luisteren, bekijken, ervaren en dat alles zodanig neerschrijven dat je er (a) veel van opsteekt en – nog belangrijker (b) aanstalten maakt om dit of dat verder te gaan uitzoeken (lezen, luisteren, bezoeken). Maar de grootste kracht van Pieter Steinz is dat je door zijn stijl en onderwerpen een goed gevoel krijgt. Positief wordt over (bijna) alles wat deel uitmaakt van onze cultuur. Trots. Pieter Steinz lezen is een perfect medicijn tegen ironie, cynisme, zwartgalligheid. 

Lezen met de spierziekte ALS
Zo heet de rubriek in de zaterdagse NRC. Hij haalt in deze rubriek niet alleen allerlei min of meer bekende boeken naar voren, maar laat impliciet zien hoe je met zo’n aangekondigde dood om zou kunnen gaan. Kernwoorden: niet klagen, geen boosheid of angst, tevreden zijn met wat je nog wel kunt doen. Hij stipt in deze rubriek allerlei onderzoeken en vervelende terugvallen aan, maar doet dat altijd om een bepaald boek ‘beter’ te laten uitkomen. Zijn steeds zwakker wordende lijf zet hij in om ‘dingen’ die groter (eeuwiger!) zijn dan hijzelf nog eens naar voren te halen. Als er slechts één hoed beschikbaar zou zijn voor een van deze drie heren dan zou ik die uitreiken aan de jongste van het stel.

Nogmaals: Kroniek van een aangekondigde dood
Het citaat hierboven uit een artikel over deze novelle werd in 2005 geschreven door Pieter Steinz: Eerwraak. Wellicht stipt hij het binnenkort nog een keer aan.

Klik hier voor een (lang) artikel over Made in Europe (Vul aan: denkend aan …)

Citaat 173 (vrijdag 3 oktober 2014)
Homepage Citaten 2014