Intuïtie leidt je meestal naar de goede plekken. Je gevoel zegt je om iets wel of niet te doen. Rationeel kun je het niet altijd verklaren. Pas achteraf begrijp je waarom je de goede keuze hebt gemaakt. Niet altijd. Integendeel. Je onbewuste (of Systeem 1 in de woorden van Daniel Kahneman) kan je natuurlijk ook misleiden. Waardoor je stomme dingen doet. De verkeerde beslissingen neemt. “Had ik maar meer nagedacht!”. Mijn ‘Systeem 2’ gebruikt. Maar dat kost veel inspanning en het is wel zo gemakkelijk om op je eigen interne automatische piloot door het leven te gaan.
Zo’n gevoel had ik gisteravond (woensdag 14-1). Na een intensief en goed beraad over een aankomende activiteit. Kort voor Kerst had ik toegezegd dat ‘de bieb’ een lokaal initiatief zou ondersteunen om een hoogleraar duurzaam ondernemen in onze regio een spreekbeurt te laten verzorgen. Ik kende zijn naam vaag. Jan Jonker. Wist ongeveer waar hij mee bezig was, maar had nog nooit een boek van hem gelezen. Ongetwijfeld wel een artikel van of over hem in een krant of tijdschrift. Maar kon geen quote of specifiek artikel voor de geest halen. Toch voelde ik aan mijn theewater aan dat deze man en zijn verhaal paste binnen ons (brede) jaarthema Oefenen in een andere tijd.
Een preview
Vanochtend (do 15-1) trof ik op een webwinkelsite een preview van zijn recentste boek aan. Dat boek (Nieuwe business modellen : samen werken aan waardecreatie) zal op deze avond centraal staan. Een boek en lezing die aansluit bij eerder door de bibliotheek georganiseerde bijeenkomsten; en uiteraard relevante boeken in onze collectie. Jan Rotmans, Tom Kniesmeijer & Bob Hutten, Rutger Bregman en Joris Luyendijk. En niet te vergeten andere sprekers in voorgaande seizoenen. Jan Jonker weet samen met genoemde personen dat onze samenleving in een overgangsfase zit. We verlaten een oud model en zijn overal op zoek naar alternatieven. Als hoogleraar duurzaam ondernemen heeft hij daar op zijn manier zijn steentje aan bijgedragen. Onderzoek gedaan en er veel over geschreven en gesproken. Opmerkelijk dat juist deze week bekend werd dat hij in een top vijf voorkomt van een redelijk onbekend bemiddelingsbureau (Assemblee uit Maastricht). Via dit agentschap kun je als bedrijf, instelling of organisatie interessante sprekers boeken. Een tegenhanger van de Speakers Academy (uit Rotterdam) en Schrijver School Samenleving (uit Amsterdam). Jan Jonker staat bij Assemblee op nummer vijf van de meest geboekte sprekers. Nummer een is bij hen Jan Rotmans. Toeval bestaat niet, wordt wel eens gezegd.
Nieuwe Business Modellen
Ondertitel: samen werken aan waardecreatie. Dit boek is nadrukkelijk niet bedoeld voor een algemeen publiek. Wel voor mensen die binnen bedrijven, instellingen of organisaties verantwoordelijk zijn voor de hoofdlijnen én na willen – beter móeten – denken over hun rol in die andere samenleving. Ondernemers.
Jan Jonker heeft het over duurzaamheid en daarmee bedoelt hij (veel) meer dan huizen isoleren, zonnepanelen op je dak en ietsje minder vaak de auto pakken. Duurzaamheid heeft in zijn ogen uiteindelijk alles te maken met waarde. Waarden. Wat doet er toe. Hij wil in zijn boek lezers handvaten aanreiken om in de eigen omgeving waardevolle dingen tot stand te brengen. Waardecreatie. En dat laatste kan alleen door samen te werken.
Duurzaamheid loont en levert meer op dan geld.
Dat is de korte samenvatting van dit boek, dat laat zien dat duurzaamheid en zakelijk goed samen gaan. Het boek laat ook zien dat de toekomst zakelijk gezien meer is dan geld verdienen, want er is zoveel meer van waarde, waaraan wij samen kunnen werken. Daartoe zijn nieuwe manieren van zaken doen, van samenwerken en van berekenen nodig. Laten we met andere ogen kijken, dan zien we zoveel meer. Dit boek levert een nieuwe bril (Marjan Minnesma)
Diverse geluiden, inleiders
Bovenstaande tekst komt uit de inleiding. Waarin verschillende mensen zich uitspreken over dit boek én onderwerp. Passend bij dit boek, want Jan Jonker heeft het samen met vele anderen geschreven. Hij wordt op de kaft niet voor niets als redacteur opgevoerd. Vorm en ‘de boodschap’ (dat het in die andere samenleving vooral om samenwerking draait) vallen in dit prachtig vormgegeven boek samen. Maar – waarschuwing – het is pittig. Echter zeer bruikbaar voor iedereen die in de eigen omgeving bezig is ‘andere dingen’ tot stand te brengen. Jan Jonker en zijn dertig medeschrijvers reiken een denkkader aan.
Maurits Groen
‘Wat zijn wij bevoorrecht! Onze generatie wordt uitgedaagd door de eerste waarlijk mondiale multi-crisis-noodsituatie: biodiversiteit, klimaat, water, grondstoffen, extreme sociaal-economische ongelijkheid, et cetera. De wereld is een complex, sterk onderling verbonden dorp geworden. Als vroeger een beschaving ten gronde ging, bouwde de mensheid even verderop vrolijk weer een nieuwe. Dat is verleden tijd. We zijn nu één menselijke beschaving. Maar gelukkig, we beschikken nu over de mensen, de kennis en het kapitaal om oplossingen te creëren. Bevoorrecht betekent dus ook bevoorplicht: we zijn inderdaad de eerste generatie die het zich niet kan permitteren om te verzaken, want anders is het game over. Zeker, fouten zullen we ongetwijfeld maken. Maar learning by doing, gaat het ons lukken. Iets anders kunnen we ons trouwens ook niet permitteren. Naar nieuwe business modellen is dus grote vraag (over understatements gesproken)’
Jan Peter Balkenende
‘De grote sociale en ecologische uitdagingen van vandaag vragen om nieuwe manieren van organisatie, innovatie en ondernemerschap. Wat de wereld nodig heeft, zijn ondernemers met denkkracht, daadkracht en dromen. Denkkracht om de complexiteit van huidige business modellen te begrijpen. Daadkracht om ze te hervormen. En dromen om – ook als het even tegenzit – intrinsiek gedreven te blijven om niet enkel winst, maar ook waarden te creëren.’
Henry Mentink
‘Samen zijn we de waarde die we elke dag creëren. Dat gaat verder dan biologische producten kopen en auto’s delen. Het is ook er met hart en ziel samen aan werken. Gezond eigenbelang dat resulteert in een ideaal voor natuur en milieu en rekening houdt met jouw belang als mens. Het vraagt om business modellen die vernieuwende handvatten bieden. De natuur vraagt immers om een nieuwe rekensom; en dan vooral om welke waarden er boven de streep staan.’
Een bijzondere inhoudsopgave
Op pagina 8 staat een prachtige graphic, die een bibliothecaris blij verrast doet opveren. Jan Jonker en de andere auteurs geloven nog steeds in de kracht van het woord. Boeken. Lezen. Aan het begin van een (lang) proces dat moet leiden tot een ander business (verdien)model. Je hebt de fase waarin je jezelf oriënteert, inleest, nadenkt. En er is een tijd dat je met die ideeën ‘iets’ gaat doen. In de werkplaats. Belangrijk is dat je wel in die werkplaats terecht komt. Figuurlijk én letterlijk de brug oversteekt, van de ene naar de andere kant. 
Meer lezen?
Jaarlijks komen er honderden boeken uit over het runnen van een bedrijf. In allerlei smaken en soorten. De bibliotheek koopt regelmatig nieuwe titels aan, maar beperkt. Het aanbod is té groot. Veel overlappingen en humbug. Hieronder enkele titels die ‘passen’ bij het boek dat hier naar voren wordt gehaald.
Jos Verveen. Bullsh!t management : terug naar de essenties van organisaties (2011)
Otto C. Scharmer. Leiden vanuit de toekomst : van ego-systeem naar eco-systeem (2013)
Otto C. Scharmer. Theorie U : leiding vanuit de toekomst die zich aandient (2010)
Marga Hoek. Zakendoen in de nieuwe economie : zeven vensters op succes (2013)
Klaas van Egmond. Een vorm van beschaving (2010)
Han Bekkers. De druppel en de oceaan : leiders voor een nieuwe wereld (2008)
Willem Vermeend. De WIJ Economie : de opkomst van de WIJ Economie en de ondergang van de IK Economie (2009)
Seth Godin. What to do when it’s your turn (and it’s always your turn) (2014)
Aanvulling op maandag 19 januari 2015
Enkele dagen nadat we als klein comité zaken rondom de spreekbeurt van Jan Jonker hadden besproken trof ik tussen een grote stapels knipsels een artikel aan over Jan Jonker. In het tijdschrift Down to Earth, september 2014. Kop: “Duurzaamheid is knuffelstadium voorbij“. Daaruit enkele citaten.
Terwijl de overheid in zijn ogen blijft steken in “geruttel” over transities, maar ondertussen vooral bezig is de crisis van een vorig tijdperk te bedwingen, zijn aan de onderkant van de samenleving talloze mensen bezig met microsystemen en microveranderingen op gebied van voedsel, mobiliteit, energie, grondstoffen, gezondheidszorg en onderwijs. “Op die gebieden moeten de komende jaren de grootste transities plaatsvinden, dus het is fantastisch dat daar zoveel kleine initiatieven zijn, maar we hebben wel schaal nodig. Zelf in je tuin of op je balkon tomaten verbouwen is natuurlijk prima voor de knuffelfactor, maar erg inefficiënt.”
Vraag: Daar moet dus een nieuwe economie met bedrijven gaan ontstaan?
“En burgers! De WEconomy die ik zie ontstaan is een samenwerkingseconomie van burgers en bedrijven. Want tomaten verbouwen wordt wél interessant als we het met de hele buurt of straat gaan doen. Of we gaan crowdfunden: gezamenlijk koop je direct bij de boer een koe. ‘Klaartje 3 is nu van ons. Weg met de Albert Heijns van deze wereld, zeg maar!’ En dan koop je er ook nog twee varkens bij.
Of beter nog, je koopt met veertig gezinnen een hele boerderij, met boer en al. Die mogelijkheid bestaat. Dat is een goed model; burgers en ondernemers die direct met elkaar dealen. En als we met veertig gezinnen een boerderij financieren voor ons voedsel, kunnen we ook een windmolen financieren voor onze energie. Op deze manier trekken we duurzaamheid uit de sfeer van het consuminderen en ‘kijk ons eens leuk groen bezig zijn’. De centrale vraag wordt dan: hoe kunnen we een voorzieningsniveau in stand houden wat past bij onze straat, buurt of dorp. Dat is een echt spannende uitdaging.”
() Vraag: Gaat dat ook gebeuren?
“Het zal wel moeten. We moeten met z’n allen een drempel over willen we voor onze kinderen een leefbare planeet achterlaten. Om dat voor elkaar te krijgen moet je dicht bij mensen gaan zitten, en die willen eten, warmte, vervoer, kleding, verzorging. Maak het maar heel praktisch, dáár zit de transitie. Niet in grote morele uitdagingen, maar in heel praktische zaken. Zonnepanelen op het dak, samen een windmolen kopen. We ergeren ons kapot aan die dingen totdat we er een bezitten. Dan kantelt het proces volledig. Je kunt nu op een app het rendement van je eigen windmolen volgen. Zo’n funfactor is belangrijk.
En ondertussen gebeurt er wel iets wezenlijks: windmolens kopen is infrastructuur kopen! Wie had dat kunnen bedenken? In die tijd leven we. Duurzaamheid is het knuffelstadium voorbij. We raken echt niet meer opgewonden omdat we met houten emmertjes de jaarlijkse paddentrek faciliteren, wel van het feit dat we een stukje windmolen bezitten. Dat we elkaar herkennen op feestjes; hij draait weer lekker hè? Dat is een nieuw soort wij – niet het communistische of socialistische wij – maar het coöperatieve wij. Samen gaan we slimme dingen bedenken. Samen schakelen we heel veel bestaande structuren uit.”
www.nieuwebusinessmodellen.nl
Citaat 215 (donderdag 15 – maandag 19 januari 2015)
Homepage Citaten 2015
Één reactie op “Duurzaamheid loont en levert meer op dan geld.”
[…] Duurzaamheid loont en levert meer op dan geld. […]