Al meteen op de eerste dag tijdens mijn reis van Londen naar Oss zitten er bellende figuren in de stiltecoupé, en ik weet nu zeker dat ik – puur uit zelfbescherming – zo’n illegaal apparaatje zal moeten gaan kopen waarmee je binnen een straal van een paar meter alle mobiele telefoonverkeer kunt platleggen.
Een verrassing op Goede vrijdag
Dit is de zesde zin uit het Hollands logboek van Joris Luyendijk. Een lange column uit het vandaag uitgekomen april-mei 2015 nummer van Maarten!, het tijdschrift van en rondom historicus Maarten van Rossem. In dit artikel heeft Joris het over de verschijning van zijn Dit kan niet waar zijn : onder bankiers en zijn tournee door Nederland (en België). In dit prettig geschreven stuk komt Oss en de lezing op maandag maart 23 februari 2015 aan de orde. Enkele citaten.
Les in nederigheid
Ik ben aangekomen in Oss, net op tijd, en wandel om tien voor acht door de frisse winterlucht te midden van tientallen anderen richting de zaal waar ik zo dadelijk mijn lezing ga houden over de financiële wereld en de banken.
Wat raar, denk ik bij mijzelf, om me heen kijkend. Ik heb werkelijk ander publiek in Oss dan in andere steden. Deze mensen ogen eerder als verkoopsters bij Etos, dan als academische titels meetorsende NRC-lezers of VPRO-kijkers. Maar ja, dit is Oss, geboortegrond van de SP, waar misschien een veel breder deel van de bevolking bij politiek en actualiteit wordt betrokken.
Nee dus. Ik blijk met de tientallen uitbundig geklede jonge mensen naar een heel zalencomplex te lopen. In de kleine zaal sta ik, voor tweehonderd mensen. Al die vrolijk neuriënde figuren zijn intussen op weg naar de grote zaal met plaats voor zeshonderd mensen. Daar staat zangersduo Nick en Simon.
Een boektour is een lange les in nederigheid, en dat is natuurlijk nooit weg in een land waar kapsones en arrogantie als hoofdzonden worden beschouwd.
Perverse prikkels
() Ik zeg in elke lezing: ‘Je kunt boos zijn op de banken of je kunt VVD stemmen. Maar niet allebei.’ In Oss en Emmen ging ik hiervoor op het schild. In Schagen en Oegstgeest waren de reacties gemengd, en ik kan niet wachten op de respons volgende week in Laren en Naarden-Bussum.
‘Maar mener Luyendijk’, zeggen vragenstellers na afloop van de lezing, ‘die perverse prikkels die u in de financiële wereld bent tegengekomen, dat is net de bouw. Het vastgoed. De advocatuur. De accountancy. Andere multinationals. Het onderwijs. De universiteit. De zorg.’
Zou het boek daarom vanaf de eerste dag boven aan de bestsellerlijsten staan en daarmee zelfs beter verkopen dan Fifty Shades of Grey, vraag ik weleens af. Dat mensen in de Londense City een uitvergroting zien van iets waar ze op hun eigen werk en in hun eigen leven steeds meer mee te maken hebben: prestatiecontracten in plaats van ruimte en respect voor vakmanschap en kwaliteit. Extreem gestegen salarissen voor de top, die steeds minder begrijpt van de inhoudelijke kant van hun organisatie. En vooral: eindeloze schaalvergroting.
Uniform, uniform, uniform
() Schaalvergroting. Mijn lezingen worden georganiseerd door onafhankelijke boekhandels, eenpitters waar de eigenaar in de zaak staat en dus honderd procent verantwoordelijk is. Zulke zelfstandige ondernemers kunnen niet zo goedkoop lenen als giganten zoals bol.com en amazon.com, of ketens als Bruna en AKO. Ze hebben geen lobbyisten in Den Haag en Brussel, en anders dan de grote spelers kunnen ze evenmin fiscaal juristen inhuren die hen helpen legaal de belasting te ontduiken. En dus verdwijnen onafhankelijke, lokaal gewortelde zaken steeds vaker.
Denk daaraan wanneer u een boek online bestelt, want als ik door de winkelstraten van Oss, Emmen, Middelburg of Schagen loop, is het werkelijk verpletterend uniform geworden. Ketens, ketens en nog eens ketens.
Identiteit
() Alvast een leestip: Identiteit van de Vlaamse psychiater Paul Verhaeghe. Hij laat prachtig zien hoe de bijna dwangmatige wens tot meten de inhoudelijke professionals in zorg en onderwijs steeds meer verstikt.
Opmerking 1
De lezing in Oss werd georganiseerd door bibliotheek en boekhandel Derijks uit Oss. Een Libris-boekhandel, maar wel gerund door iemand die daarvoor ‘honderd procent verantwoordelijk’ is en geen fiscaal juristen kan noch wil inhuren om ‘legaal de belasting te ontwijken’. De lezing werd gehouden in zaal De Linck. In de grote zaal van De Lievekamp stonden die bewuste avond Nick en Simon.
Opmerking 2
Van deze avond is door collega Jan een filmpje gemaakt. Joris Luyendijk in Oss 2015 deel 1
https://www.youtube.com/watch?v=uGl2IKt1Cxg
En een verslag: ‘De vis gaat rotten bij de kop’
Opmerking 3
Op maandag 2 maart sprak hoogleraar duurzaam ondernemen Jan Jonker in de Kruisherenkapel in Uden. Een samenwerking tussen coöperatie Energie Uden, een accountantsbureau en de bibliotheek. Als bibliotheek deelden we een A4-tje uit met relevante titels over onze sterk veranderende samenleving. Uiteraard stond daarop ook Identiteit van Paul Verhaeghe. Aan de voorkant van dit papier stond onderstaande tekst, die perfect aansluit bij de observatie van Joris Luyendijk. 
Opmerking 4
Op donderdag maart sprak Paul Verhaeghe in Nijmegen. Van deze lezing is ook een ‘verslag’ gemaakt, waarin Joris Luyendijk ook voorbij komt: een nieuwe autoriteit zal worden, het collectie het collectief
Opmerking 5
Hieronder de 36 titels. Die allemaal ook voorkomen op de literatuurlijst voor de Lezers van Stavast.
Opmerking 6
Een artikel over de binnenstad van Oss en wat een bibliotheek daaraan zou kunnen toevoegen: (De) bibliothecaris steeds meer moeten gaan zien als antwoord op de behoeften die leven in de samenleving. En het heeft – onuitgesproken – ook een relatie met column en boek van Joris Luyendijk; en Paul Verhaeghe.
Citaat 243 (Goede Vrijdag 3 april 2015)
Homepage Citaten 2015
