Op dinsdag 23 juni 2015 sprak Jesse Klaver, de (nieuwe) fractievoorzitter van Groen Links over het ‘tegengaan van de economisering van de samenleving’. Een toespraak die hij al enige tijd geleden had aangekondigd. In het voorjaar van 2016 verschijnt bij uitgeverij Balans Hollandse vergezichten : pleidooi voor nieuw idealisme. Een boek waarin hij ongetwijfeld zijn toespraak van gisteren verder zal uitwerken. Met dit aangekondigde boek wordt hij ‘lid’ van een groep landelijke politici die eerder een boek hebben geschreven. Hieronder treft u een lijst met alle relevante boeken van de laatste tien jaar (zeg maar de jaren ná Pim Fortuyn). En een lijst met boeken waarin deskundigen aspecten belichten van het democratisch gebeuren in Den Haag en omstreken.
Politiek is boehkouden voor gevorderden geworden
Onder deze titel werd de toespraak van Jesse Klaver door de NRC op haar website geplaatst.
In zijn speech bestrijdt hij vijf mythes. En zet zich hiermee af tegenover partijen als VVD, D66, CDA én PvdA. Die mythes zijn in zijn ogen:
1. De onzichtbare hand zorgt voor een optimaal resultaat
2. Als de economie groeit, gaat iedereen erop vooruit
3. Marktwerking leidt tot kostenbeheersing
4. Een stevig sociaal vangnet maakt mensen lui
5. Collectieve uitgaven zijn een probleem, private uitgaven zijn een zegen
New kid on the block
Jesse Klaver is nét aangetreden en probeert zich op verschillende manieren in the picture te spelen. In het verleden waren er meer nieuwe politici, die dat in hun tijd ook probeerden en deden. Hieronder acht citaten uit boeken van die personen. Plus twee citaten uit de speech van Jesse Klaver. Wie herkent u?
01 – zoeken naar binding en identiteit
De gevoelens van vervreemding zullen nooit worden opgelost als de antwoorden in economische termen worden gevat. Want de zorgen gaan verder dan over geld. Ze gaan zoals gezegd vooral over het verlies van identiteit en gemeenschap in een globaliserende wereld. De samenleving van vandaag wordt niet gekenmerkt door vrijgevochten en rationale individualisten, maar door mensen die zoeken naar binding en identiteit (pagina 74).
02 – Wat resteert is keuzedwang
Door de overheid te zien als bedrijf en de burger als consument ontstond er een overwaardering van keuzevrijheid. Dat is iets wat consumenten zeer waarderen, maar burgers lang niet altijd. Burgers zijn namelijk meer dan consumenten; ze zijn niet alleen gebruiker, maar ook eigenaar van de overheid. Ze willen vaak zelf beslissen over wanneer keuzevrijheid te preferen valt boven bijvoorbeeld de zekerheid van levering tegen een redelijke prijs. Mensen moeten de keuze hebben om niet te hoeven kiezen. Nu is keuzevrijheid op steeds meer terreinen omgeslagen in keuzedwang. En wat resteert is keuzemoeheid (pagina 114).
03 – Economisering van het onderwijs
Maar voorlopig gaan we alleen maar verder in de richting van de economisering van het onderwijs. Op de fraude van een aantal Nederlandse hogescholen om via die weg extra geld voor onderwijsdoelen te verkrijgen ga ik hier niet in (pagina 43).
04 -Wij zijn het zelf
De enige bedreiging voor het westen komt van binnenuit. Het arbeidsethos vervaagt. Het leiderschap is dikwijls zwak. De samenleving dreigt te versplinteren. Er heerst ook een verderfelijk gebrek aan zelfvertrouwen. Maar dat hebben wij allemaal aan onszelf te wijten. Om met het figuurtje uit een Amerikaans stripverhaal te spreken: ‘Ik heb de vijand gezien – wij zijn het zelf.’ (pagina 175).
05 – Regelrecht wantrouwen
En hier raken we aan een geweldig actueel probleem: de kloof tussen de bevolking en de politiek. Die kloof heeft volgens mij niet zoveel te maken met de inrichting van onze democratie, zoals velen denken, maar veel meer met het volslagen gebrek aan betrokkenheid op de publieke zaak, met onverschilligheid, apathie en regelrecht wantrouwen. Dat los je niet op met een burgerpanel of een referendum (pagina 198).
06 – Sluitpost op de begroting
Het denken in termen van economisch nut heeft de bescherming van mens en milieu tot een sluitpost op de rijksbegroting gemaakt. De meeste doelen die het kabinet op het gebied van milieu heeft gesteld, zijn niet gehaald. De uitstoot van broeikasgassen blijft groeien en de leefbaarheid daalt. Tegelijkertijd zijn de milieulasten in toenemende mate oneerlijk verdeeld (pagina 96).
07 – Eigenbelang als een deugd
Er is iets fundamenteel mis met de manier waarop wij vandaag de dag leven. Dertig jaar lang hebben we de jacht op materieel eigenbelang als een deugd beschouwd; die jacht is tegenwoordig zelfs het laatste restant van ons gevoel voor een collectieve zaak (pagina 13)
08 – Twijfelen aan stellige overtuigingen
Als je voor vrijheid van godsdienst bent, dan moeten moslims die vrijheid toch ook hebben? Als je zo tolerant bent, waarom mogen homo’s dan niet zoenen op straat? Als je vindt dat criminele jongeren het land uit moeten worden gezet, wat doe je dan met criminele Nederlandse jongens? Het is interessant om te zien dat als je mensen wijst op hun inconsequenties ze ook openstaan voor het gesprek daarover en soms zelfs gaan twijfelen aan hun schijnbaar stellige overtuigingen (pagina 181).
09- Gebaat bij het opkrikken en aanzwengelen van conflict
Ik denk dat de parlementaire democratie op het ogenblik in een crisis zit, omdat je nu ontzuiling hebt gekoppeld aan hypermediatisering, waar we nu nog eens een derde factor bijkomt, en dat is sociale mediatisering. Het klassieke middenveld is verdwenen, daar is een nieuw middenveld voor in de plaats gekomen: de hypercommerciële media. Die zijn gebaat bij het opkrikken en het aanzwengelen van conflict. Iedereen moet altijd woest en woedend zijn, terwijl het vaak gaat over kleine verschillen van mening (pagina 193).
10 – Leren de juiste vragen te stellen
We moeten weer leren de juiste vragen te stellen. En precies dat stelde ik mijzelf tot opdracht. Ik wil het in debatten niet alleen hebben over de maatregelen op de agenda, maar ook over de visie die eraan ten grondslag ligt. Leren de juiste vragen te stellen.
Van wie is het citaat
01 – in 2012 – Sybrand van Haersma Buma. Uit: Samen kunnen we meer
02 – in 2006 – Wouter Bos. Uit: Dit land kan zoveel beter
03 – in 2002 – Jan Marijnissen. Uit: Schrale rijkdom : de erfenis van acht jaar Paars
04 – in 1997 – Frits Bolkestein. Uit: Moslim in de polder : Frits Bolkestein in gesprek met Nederlandse moslims
05 – in 2006 – André Rouvoet. Uit: Het hart van de zaak : over de betekenis van geloven in de politiek
06 – in 2006 – Femke Halsema. Uit: Linkse lente
07 – in 2010 – Tony Judt. Uit: Het land is moe : verhandeling over onze ontevrredenheid (Jesse Klaver gebruikt in zijn speech een eigen vertaling)
08 – in 2012 – Alexander Pechtold. Uit: Henk, Ingrid en Alexander
09 – in 2012 – David Van Reybrouck (uit een gesprek met Gerdi Verbeet). Uit: Vertrouwen is goed maar begrijpen is beter : over de vitaliteit van onze parlementaire democratie
10 – in 2015 – Jesse Klaver in zijn speech Politiek is boekhouden voor gevorderden geworden
Boeken van andere politici
Jan-Peter Balkenende. Anders en beter : pleidooi voor een andere aanpak in de politiek vanuit een christen-democratische visie op samenleving, overheid en politiek (2002)
Jan-Peter Balkenende. Aan de kiezer : brieven van Jan Peter Balkenende (2006)
Frits Bolkestein. Moslim in de polder : Frits Bolkestein in gesprek met Nederlandse moslims (1997)
Frits Bolkestein. Cassandra tegen wil en dank : memoires (2013)
Frits Bolkestein. De grenzen van Europa (2004)
Frits Bolkestein. De intellectuele verleiding : gevaarlijke ideeën in de politiek (2011)
Frits Bolkestein. De twee lampen van de staatsman : beschouwingen over politiek (2006)
Wouter Bos. Dit land kan zoveel beter (2005)
Job Cohen. Binden : met een inleidend interview door Bas Heijne (2009)
Sybrand van Haersma Buma. Samen kunnen we meer (2012)
Femke Halsema. Geluk! : voorbij de hyperconsumptie, haast en hufterigheid (2008)
Femke Halsema. Linkse lente (2006)
Femke Halsema. Zoeken naar vrijheid : teksten 2002-2010 (2011)
Ernst Hirsch Ballin. Een verbond van vrijheid (2013)
Roel Kuiper. De terugkeer van het algemeen belang : privatiseringsverdriet en de toekomst van Nederland (2014)
Jan Marijnissen. Kijk op deze tijd : Jan Marijnissen ontmoet Maarten van Rossem, Hans Achterhuis, Henk van Os, Corine de Ruiter, Robbert Dijkgraaf e.a. (2013)
Jan Marijnissen. Effe dimmen! : een rebel in Den Haag (1998)
Jan Marijnissen. Hoe dan, Jan? : een gesprek over nieuw optimisme in tijden van crisis (opgetekend door Karel Glastra van Loon & Kees Slager) (2005)
Jan Marijnissen. De laatste oorlog : gesprekken over de nieuwe wereldorde (2000)
Jan Marijnissen. Nieuw optimisme (2003)
Jan Marijnissen. Samenleven kan je niet alleen (1993)
Jan Marijnissen. Schrale rijkdom : de erfenis van acht jaar Paars (2002)
Jan Marijnissen. Tegenstemmen : een antwoord op het neoliberalisme (2010)
Jan Marijnissen. Waar historie huis houdt (2005)
Alexander Pechtold. Henk, Ingrid en Alexander (2012)
Ronald Plasterk. Leven uit het lab (2000)
Emile Roemer. Tot hier, en nu verder (2010)
André Rouvoet. Meer dan een optelsom : kanttekeningen bij de waarde van het gezin (2008)
André Rouvoet. Het hart van de zaak : over de betekenis van geloven in de politiek (2006)
Marianne Thieme. Méér (2013)
Marianne Thieme. Het gelijk van de dieren, het geluk van de mensen (2009)
Frans Timmermans. Raketten en onschuldige burgers (2009)
Gerdi Verbeet. Vertrouwen is goed maar begrijpen is beter : over de vitaliteit van onze parlementaire democratie (2012)
Ella Vogelaar. Twintig maanden knettergek : dagboek van een ministerschap (2009)
Bert de Vries. Overmoed en onbehagen : het hervormingskabinet-Balkenende II (2005)
Geert Wilders. Kies voor vrijheid : een eerlijk antwoord (2005)
Pieter Winsemius. Grote mensen gaan niet dood : over het Nederland van volgende generaties (2010
Pieter Winsemius. Zestien miljoen Nederlanders (2011)
Boeken over
Sheila Sitalsing en Hans Wansink. De kiezer heeft altijd gelijk : tijd voor change in Den Haag (2010)
Peter Middendorp. Met de kennis van nu (2010)
Henk te Velde. Van regentenmentaliteit tot populisme : politieke tradities in Nederland (2010)
Marc Chavannes. Niemand regeert : de privatisering van de Nederlandse politiek (2009) *
Thierry Baudet. De aanval op de natiestaat (2012)
Mark Bovens en Anchrit Wille. Diplomademocratie : over de spanning tussen meritocratie en democratie (2011)
Paul Cliteur. Tegen de decadentie : de democratische rechtstaat in verval (2004)
Thomas Decreus. Een paradijs waait uit de storm : over markt, democratie en verzet (2013) *
P.H.A. Frissen. De fatale staat : over de politiek noodzakelijke verzoening met tragiek (2013) *
Marcia Luyten. Ziende blind in de sauna : hoe onze politiek, economie en cultuur ‘Afrikaanse’ trekken krijgen (2008) *
Willem Schinkel. De nieuwe democratie : naar andere vormen van politiek (2012) *
Jacques Thomassen, Carolien van Ham en Rudy Andeweg. De wankele democratie : heeft de democratie haar beste tijd gehad? (2014)
David Van Reybrouck. Tegen verkiezingen (2013)
R.J. in ‘t Veld. Kennisdemocratie : opkomend stormtij (2010)
Yvonne Zonderop. Polderen 3.0 : Nederland & het algemeen belang (2012) *
Rob Hartmans. Lang leve de Linkse kerk en andere essays over politieke hersenschimmen, misverstanden en illusies (2010)
Chris Aalberts. Achter de PVV : waarom burgers op Geert Wilders stemmen (2012)
Meindert Fennema. Help! De elite verdwijnt : veertig jaar Nederlandse politiek (2012)
Bas Heijne. Harde liefde : Nederland op zoek naar zichzelf (2010)
Bas Heijne. Moeten wij van elkaar houden? : essay (2011)
Jos de Mul. Paniek in de polder : populisme en polytiek in Nederland (2011)
Jan Schuurman Hess. Voettocht naar het hart van het land : hoe sociaal en democratisch zijn we nog? (2014) *
Tony Judt. Het land is moe : verhandeling over onze ontevrredenheid (2010) *
* titel staat ook op literatuurlijst voor de Lezers van Stavast
Slotopmerking
Jesse Klaver noemde in zijn toespraak op 23 juni 2015 een schrijver expliciet (Tony Judt), maar verwees impliciet naar een boek van de Italiaanse econome Mariana Mazzucato: De ondernemende staat : waarom de markt niet zonder overheid kan (2015)
Citaat 265 (woensdag 24 juni 2015)
Homepage Citaten 2015
