Hieronder treft u letterlijk een bulk aan citaten. Vijfendertig stuks. Die ik de laatste zes maanden her en der bij elkaar heb geschraapt. Het waren er nog veel meer; geloof me. Artikelen die draaien om de vraag wat mensen in deze samenleving (nog) met elkaar verbindt. Denkers, schrijvers, wetenschappers, politici die willen dat mensen daarover na gaan denken. Komen tot een andere opstelling. Die knipsels stopte ik in het werkmapje ‘commons’. Een Engels woord dat in mijn ogen op alle artikelen geplakt kon worden. Inmiddels is commons ingeruild voor de vraag – het jaarthema van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken – ‘Wat delen we met elkaar?’
Klik hier voor een artikel waarin nader ingegaan wordt op het woord ‘commons’ en hoe die in relatief recente boeken wordt aangekaart.
Highlights uit de 35 citaten
01. Schippers wil voorwaarden stellen aan investeringen: als een geneesmiddel een succes wordt, moet een deel van de opbrengst worden terugbetaald aan de overheid.
02. Oogmerk is baas te worden in eigen huis en niet langer afhankelijk te zijn van commerciële leveranciers die beschikken over een feitelijk monopolie.
03. Op een spaarrekening renderen zijn spaarcenten niet, dus zoekt John de Mol naar andere mogelijkheden.
04. Bedrijven als Shell, ExxonMobil, Dow Chemical, DSM en de NAM zijn in het verleden te ruim bedeeld met gratis rechten om het broeikasgas CO2 uit te stoten.
05. Hoewel iedereen hem zei dat hij gek was en dat hij een Utopia verdedigde, werd slavernij twee dagen voor zijn dood onwettig.
06. In ontwikkelingslanden zijn schoenpoetsers, straatverkopers, keuterboeren, schoonmakers en soms zelfs bedelaars geen werklozen maar zzp’ers. Zij werken, alleen verdienen ze er nauwelijks geld mee.
07. Groeiende ongelijkheid ondergraaft de sociale cohesie van een samenleving die toch al onder grote druk staat door toenemende individualisering.
08. Pater Gerlachus van den Elsen zou trots zijn geweest. Het door hem gestichte Elsendorp gaat een dorpscoöperatie oprichten.
09. Hij ziet zich al bij zijn aandeelhouders aankomen, en die aandeelhouders dat zijn wij – via de pensioenfondsen – allemaal.
10. Wat mij betreft ligt er een vorm van medeverantwoordleijkheid. We moeten het samen doen.
11. Wij willen laten zien dat wij, als wetenschappers, het uitgeven grotendeels zelf kunnen doen. Zoals het niet zo lang geleden, vóór de komst van de commerciiële uitgevers.
12. En nu zegt de Bijenkorf volmondig: jullie zijn overbodig.
13. In het publieke en politieke debat over de Rijksbegroting domineren echter de economische doorrekeningen van financiële prikkels waar het gaat om zorg, zekerheid, onderwijs en werk.
14. De democratische malaise kan alleen worden gekeerd als mensen de zeggenschap over hun eigen samenleving weer veroveren op ongecontroleerde machten, zoals grote bureaucratieën en financiële machten.
15. Er is een aanzienlijke kloof tussen hoger en lager opgeleiden op het vlak van de arbeidsmarkt, attitudes, politieke participatie en gezondheid.
16. Of, in de woorden van Rifkin: het tijdperk van ’the Collaborative Commons’, wat in een archaïsch Nederlands zoiets betekent als de ‘Samenwerkende Scahppen’.
17. Gebrek aan pluriformiteit en politieke verstrengeling, meent ze, “kunnen het functioneren van de Franse democratie belemmeren”.
18. De uitdaging is dus naar verbinding zoeken in het volle besef van onze diversiteit.
19. Deze werken gaan allemaal naar particulieren. Trofeën voor miljardairs, voor altijd opgesloten in hun villa’s en apartementen. Heel even, alleen op kijkdagen als vandaag, mag de rest van de mensheid ze zien.
20. Het is voor een deel maar toeval dat je het gekregen hebt. Als je er voor gewerkt hebt, dan heb je het niet in je eentje gedaan. Ik geef het dus weg, omdat het in zekere zin niet van mij is. Het is geld dat ik niet nodig heb.
21. Maar als computers slimmer worden dan mensen kunnen ze ook veel mensen werkloos maken of zich zelfs fysiek tegen ons keren, zeggen ze.
22. Maar het heeft ook te maken met zoiets als gemeenschapszin. Nederland zijn we samen, of op kleinere schaal, Eindhoven zijn we zelf.
23. ‘Een beschaving blijft alleen overeind als je zelf beschaafd blijft’
24. Dat maakte een einde aan de persoonlijke aansprakelijkheid aan de top. Maar de bonussen bleven. Malussen werden niet verhaald.
25. ‘Asscher gaat achteloos voorbij aan het mensenleed van dit maatschappelijk probleem en beperkt de kwestie slechts tot een kille rekensom.’
26. Winst is noodzaak, maar van een te grote nadruk op winst profiteren op korte termijn vooral beleggers en het bestuur van de onderneming. Leveranciers, klanten, werknemers en investeerders zijn de verliezers.
27. We leven in een tijd waarin we ons bewust moeten zijn dat deze wereld één is. Je kunt niet leven in de illusie dat we niet diep met elkaar verbonden zijn. Er bestaat geen onderscheid tussen hier en daar.”
28. Vraag: Links en rechts zijn dus geen adequate begrippen om de politieke situatie te begrijpen? Antwoord: ‘Zelf vinden ze nog steeds van wel. Ze kijken ook steeds naar elkaar in plaats van naar het probleem dat hen in de ogen staart.’
29. ‘Het vermogen van politici om publiekelijk in te gaan op morele en sociale vragen, ontbreekt totaal.’
30. “Inmiddels is de invloed van die Angelsaksische landen hier zo sterk, dat wij ook niet meer weten waar de grens tussen privaat en publiek precies moet liggen.’
31. “Aandacht is een hulpbron, je hebt die nodig om welvaart te creëren. Stilte helpt bij de concentratie en het nadenken.’
32. Een gemeenschap, of het nu een lokale, een nationale of een internationale gemeenschap is, kan niet zonder een gevoel van verbondenheid.
33. De openbare ruimte vraagt daarmee iets heel moelijks van je: verschil toelaten, en ermee leven.
34. Dat zo veel leden dreigen weg te lopen, zou de nieuwe eigenaren weinig interessseren.
35. Onze overheid is overgaan in de dictatoriale cloud van het grootkapitaal.
Schippers wil macht van de farmaceuten breken
De minister wil ook voorkomen dat ‘de burger twee keer betaalt’. Nu betaalt de overheid, via subsidies voor wetenschappelijk onderzoek, vaak mee aan de ontwikkeling van nieuwe medicijnen. Als succesvolle wetenschappelijke initiatieven worden overgenomen door farmabedrijven, verdampen die investeringen: bedrijven gaan met de winst aan de haal en vragen hoge prijzen voor hun medicijnen. Schippers wil voorwaarden stellen aan investeringen: als een geneesmiddel een succes wordt, moet een deel van de opbrengst worden terugbetaald aan de overheid.
Bron: De Volkskrant, zaterdag 30 januari 2016
Gemeenten: baas over eigen ict|
Drie Nederlandse gemeenten, waaronder Eindhoven, hebben het initiatief genomen hun ict onder te brengen in een coöperatie. Oogmerk is baas te worden in eigen huis en niet langer afhankelijk te zijn van commerciële leveranciers die beschikken over een feitelijk monopolie. De coöperatie staat open voor alle Nederlandse gemeenten.
Bron: De Volkskrant, woensdag 18 november 2015
De Mol moet íets met zijn miljarden
“Een miljardair kampt met hetzelfde probleem als iedereen”, lacht beursgoeroe en fondsbeheerder Corné van Zijl. “Op een spaarrekening renderen zijn spaarcenten niet, dus zoekt John de Mol naar andere mogelijkheden.”
Bron: Eindhovens Dagblad, vrijdag 13 november 2015
Te veel kosteloze vervuiling
Bedrijven als Shell, ExxonMobil, Dow Chemical, DSM en de NAM zijn in het verleden te ruim bedeeld met gratis rechten om het broeikasgas CO2 uit te stoten. De juridische procedures die ze hebben aangespannen omdat ze juist te weinig van die gratis rechten zouden hebben gekregen, slaan dus nergens op.
Bron: De Volkskrant, vrijdag 13 november 2015
Advocaat van de aarde – Polly Higgins strijdt tegen milieumoord
Vraag: Wordt de ecocidewet nog tijdens uw leven een feit?
William Wilberforce, die afschaffing van de slavernij verdedigde, stierf als een gelukkig man. Hoewel iedereen hem zei dat hij gek was en dat hij een Utopia verdedigde, werd slavernij twee dagen voor zijn dood onwettig. En hij had niet eens sociale media, een telefoon of vliegtuigen tot zijn beschikking. Mijn wens is dat de ecocidewet in 2020 volledig is geïmplementeerd.
Bron: De Volkskrant, zaterdag 14 november 2015Tegenlicht: Advocaat van de aarde
Is de werkloosheid niet 34 procent?
Het cijfer van 5,9 procent deugt niet omdat veel werklozen niet als werkloos zijn geregistreerd. In ontwikkelingslanden zijn schoenpoetsers, straatverkopers, keuterboeren, schoonmakers en soms zelfs bedelaars geen werklozen maar zzp’ers. Zij werken, alleen verdienen ze er nauwelijks geld mee. Zij zouden een goede baan willen hebben, maar die zijn er niet, zodat ze op andere manieren proberen niet van de honger om te komen. Inmiddels doet zich dezelfde ontwikkeling voor in de rijke westerse industrielanden, die flexibiliteit als nieuw verworvenheid zien.
Bron: De Volkskrant, vrijdag 20 november 2015
Schreef Piketty zijn boek voor niets?
Het CBS meldde dinsdag dat de 10 procent rijkste huishoudens in Nederland nu al 66 procent van al het vermogen heeft. Dat was in 2009 57 procent. De 1 procent rijksten heeft 27 procent en de allerrijkste 0,1 procent 10 procent.
Groeiende ongelijkheid is slecht. Het leidt tot lagere belastingbaten omdat superrijken slimme constructies bedenken. Het ondergraaft de sociale cohesie van een samenleving die toch al onder grote druk staat door toenemende individualisering. En het leidt tot opgekropte volkswoede die de democratie kan ondermijnen. Soms wordt een minderheid tot zondebok gebombardeerd of volgt een revolutie. Tijd om nog eens Piketty te lezen.
Bron: Peter de Waard in ‘De kwestie’ in De Volkskrant, donderdag 21 januari 2016
Elsendorp wordt dorpscoöperatie
Pater Gerlachus van den Elsen zou trots zijn geweest. Het door hem gestichte Elsendorp gaat een dorpscoöperatie oprichten. Daarin worden zaken geregeld als energie, zorg of verzekeringen.
() Iedereen in Elsendorp kan lid worden en krijgt daardoor zeggenschap; verenigingen, bedrijven, inwoners. Er wordt wel contributie gevraagd. Janssen: “je bent lid of je bent het niet.” Het moet tenslotte allemaal betaald worden.
Leden hebben het voordeel van gezamenlijke inkoop. De bedoeling is dat een deel daarvan in ‘de pot’ gaat. Dat geld wordt besteed aan zaken die belangrijk zijn voor Elsendorp.
Bron: Eindhovens Dagblad, woensdag 6 januari 2016
Verwacht van een bedrijf geen moraal
Dat de wereld van het grote geld een ‘amoreel universum’ vormt, zal niemand verrassen. Maar hoe staat het met de moraal in andere sectoren, van de accountancy tot het onderwijs, van de olie-industrie tot de wijk verpleging. Deel 4 van een serie.
Johan Siebers wilde als filosoof bijdragen aan de verandering van de olie-industrie van binnenuit. Het bleek te hoog gegrepen. ‘Bij Shell werd ik de marxist die ik nu ben.’
Vraag: John Ashton, jarenlang de Britse regeringsafgevaardigde op klimaatconferenties, schreef in een open brief aan Van Beurden (van Shell): “Uw bedrijf wordt bevolkt door mensen van goede wil. Maar ook zij kunnen slechte keuzes maken als ze werken binnen een organisatie die vasthoudt aan een slecht idee.”Is dat wat er gaande is?
JS: “Ja, maar vergis je niet: Ben van Beurden heeft niet de macht dat slechte idee over boord te zetten. Hij ziet zich al bij zijn aandeelhouders aankomen, en die aandeelhouders dat zijn wij – via de pensioenfondsen – allemaal. Daarom zeg ik: we moeten het niet hebben van de individuele moraal van mensen als hij. Veel mensen bij Shell zullen oprecht willen bijdragen aan het goede in de wereld. Maar het werkt niet. We moeten de politiek aanspreken, en die zal zich veel meer los moeten maken van de verstrengeling met de grote economische machten.”
Vraag: Bij Shell zullen ze zeggen: wie is meneer Siebers dat hij denkt te kunnen bepalen wat het juiste tempo is om de winning van fossiele brandstoffen af te bouwen? Wil hij dat de hele economie in elkaar dondert?
JS: “Natuurlijk wil ik dat niet. Maar er is echt wel iets aan de hand met het klimaat en je kunt niet zeggen dat de oliemaatschappijen vooroplopen om daar iets aan te doen. Ze spreken wel over duurzaamheid en dat is een mooi uitgangspunt, maar in ons economisch model betekent duurzaamheid vaak: zorgen dat we langer door kunnen gaan op de ingeslagen weg. We proberen de schadelijke kanten bij te vijlen, maar willen het recept niet veranderen. Maar de vervreemding van onszelf en de natuur zit in het recept ingebakken. En daaraan zie je: Shell is niet zozeer het probleem, het is de samenleving. We hebben nieuwe vormen van samenleven en een nieuwe visie op de toekomst nodig.”
Bron: Trouw, dinsdag 2 februari 2016
‘De stad is ieders pakkie-an’
Mensen verwachten van alles en nog wat van de stad, maar wat doen ze zelf voor die stad?
Burgemeester Aboutaleb vraagt het niet alleen, hij wil ook dat de Rotterdammers wat doen. Eist het zelfs.
Aboutaleb: ‘Afgelopen weekeinde had ik een mooie correspondentie met een goedgebekte meneer in Rotterdam-West die drie mails had geschreven aan stadsbeheer, met een cc aan de burgemeester. Ik klom ook in de pen. Het ging om afval bij hem in de straat. Hij had foto’s meegestuurd. Er lagen stoelen en tafels naast de vuilnisbak. Ik schreef hem dat die rommel natuurlijk wordt opgehaald, maar ik vroeg hem ook: “Is het niet verstandig om eens met uw straatgenoten te praten om te zeggen dat het zo niet hoort?” Die stoelen en tafels vallen niet uit de hemel, die zijn daar neergezet door mensen uit uw buurt. Wat mij betreft ligt er een vorm van medeverantwoordleijkheid. We moeten het samen doen. “U vraagt mij om op te ruimen en te handhaven, maar wat doet u?”
() Burgemeester Aboutaleb heeft goede hoop dat zijn beroep op burgerschap aanslaat in de Maasstad. Want dat Nederland tot op het bot is geïndividualiseerd, waarbij er alleen maar rechten zijn en geen plichten, gelooft hij niet. Ahmed Aboutaleb: ‘Misschien geldt dit voor mensen in villawijken, die financieel zo zelfstandig zijn dat ze geen enkele boodschap hebben aan welke overheid dan ook, maar de werkelijkheid is dat in een wijk als Beverswaard een paar honderd mensen zich verzetten tegen de komst van asielzoekers maar dat een veelvoud zich aanmeldt als vrijwilliger. Er is ruimte voor betrokkenheid in de samenleving. Dat moeten we laten zien en belangrijk maken.
Bron: Binnenlands Bestuur, week 4, 2016
Hij regelt het publiceren zelf wel
Hoogleraar Franse taalkunde Johan Rooryck wil de macht breken van de wetenschappelijke uitgeverijen. Hij gaat met zijn hele redactie weg bij het grote Elsevier en begint een nieuw tijdschrift.
De redactie – naast Rooryck nog 4 andere redacteuren en 31 leden van de redactieraad – begint dan bij een andere uitgever, het Engelse Ubiquity Press, onder veel gunstigere voorwaarden. Rooryck: ‘Wij willen laten zien dat wij, als wetenschappers, het uitgeven grotendeels zelf kunnen doen. Zoals het niet zo lang geleden, vóór de komst van de commerciële uitgevers.
Vraag: Op hen bent u kwaad?
JR: ‘De frustratie zit hoog. Ze zijn steeds meer macht naar zich toe gaan trekken. Ze maken enorme winsten, terwijl wij het meeste werk doen. Ik krijg 5.000 euro netto per jaar, terwijl ik al gauw twee dagen per week besteed aan Lingua. De verloning van andere redacteuren is de afgelopen jaren systematisch omlaag gegaan.’
“Ik maak graag de vergelijking met een reep chocolade. Wij als wetenschappers leveren de chocolade. De uitgever doet er een wikkel omheen, en vraagt er vervolgens het volle pond. Aan ons nota bene. Want wij, dat wil zeggen de univesiteiten, betalen de abonnementen op de tijdschriften. En de uitgevers vragen steeds meer voor de wikkel. Exorbitant veel. Het is idioot! De wetenschap wordt met belastinggeld betaald. Dus moet die kennis voor iedereen gemakkelijk toegankelijk zijn.’
Bron: NRC, vrijdag 6 november 2015
Het verraad van de middenklasse
Alleen vanmiddag nog even, en dan zijn Lieke Mensink en Jolanda Selderslaghs voorgoed uit de Bijenkorf weggepest. Vandaag is de laatste Dwaze Dagen-dag in het warenhuis. Mensink, sociaal werkster met pensioen, en Selderslaghs, sociaal-juridisch dienstverlener in deeltijd, horen hierna niet meer tot de doelgroep en dat voelen ze. ()
En nu zegt de Bijenkorf volmondig: jullie zijn overbodig. In de analyses van de overwinningen van Pim Fortuyn en later Wilders wordt steeds benadrukt dat een bovenklasse van bedrijvige burgers met een hoge opleiding en een goed inkomen en een onderklasse van bedreigde burgers met een lage opleiding en een gering inkomen elkaar in het populisme hebben ontmoet. Daartussen zweeft een silent majority – die wordt voor het gemak vergeten.
Bron: Column van Jutta Chorus, in de NRC, vrijdag 23 oktober 2015
Economische rationaliteit blijft te dominant
In het publieke en politieke debat over de Rijksbegroting domineren echter de economische doorrekeningen van financiële prikkels waar het gaat om zorg, zekerheid, onderwijs en werk. Als sociale en culturele aspecten te weinig worden meegewogen dan komen de verwachte effecten hiervan niet binnen bereik.
Als je een participatiesamenleving nastreeft dan vraagt dat om verbinding tussen economische en sociale argumenten. Er moet bij beleidskeuzes meer rekening worden gehouden met belangrijke maatschappelijke en sociale trends, zoals discriminatie, eenzaamheid, kwetsbaarheid, mediagebruik of duurzame consumptie, die buiten de veelal kwantitatieve doorberekeningen liggen. Als dat niet gebeurt dan staan de ervaringen van mensen ver af van wat het beleid beoogt. Dat is uiterst riskant voor zoiets groots als de herziening van de verzorgingsstaat.
Bron: Column van Kim Putters (directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau) in het Financieel Dagblad, woensdag 2 september 2015
Europa moet weer een koffiehuis worden
‘Politiek is gereduceerd tot public relations en manipulatie. Besluiten zo vitaal als die over oorlog en vrede worden genomen door een handvol centrale bankiers, een president of een premier en een enkele adviseur op de achtergrond, of door een nog minder zichtbaar gezelschap van deskundigen, op een manier die ook formeel aan elke politieke controle is onttrokken’. Doeltreffender dan met deze woorden van Eric Hobsbawn (1917-2012) kan de dode letter die de Europese democratie is niet worden beschreven. ()
Politiek filosoof Hans Blokland, verbonden aan de Humboldtuniversiteit in Berlijn, gebruikte het tekstfragment van Hobsbawn als motto voor Pluralisme, democratie & politieke kennis. In dat boek, deel van een uitputtende studie die hij al twintig jaar doet naar de politieke gevolgen van de modernisering, onderzoekt Blokland in hoeverre burgers nog in staat zijn om gezamenlijk richting te geven aan hun samenleving. De mogelijkheid dat te doen is volgens hem een van de essentiële politieke vrijheden, zo niet de belangrijkste, die een democratie te bieden heeft.
Voor zover er sprake is van politieke onvrede en malaise in westerse democratieën komt dat volgens Blokland voort uit een ‘wijdverbreid gevoel’ dat deze vrijheid te beperkt is geworden. Als een veenbrand woekert dat sentiment onder de democratie. De democratische malaise kan alleen worden gekeerd als mensen de zeggenschap over hun eigen samenleving weer veroveren op ongecontroleerde machten, zoals grote bureaucratieën en financiële machten.
Bron: De Groene Amsterdammer, woensdag 3 september 2015
Eigen kroost eerst
Eerder deze maand bracht een groep onderzoekers van de Radboud Universiteit een onderzoek uit dat het beeld van gescheiden werelden bevestigt. In Opleiding als sociale scheidslijn schrijven Marloes de Lange, Maarten Wolbers en Joschem Tolsma dat ‘in Nederland opleiding een belangrijke scheidslijn is op tal van maatschappelijke domeinen. Er is een aanzienlijke kloof tussen hoger en lager opgeleiden op het vlak van de arbeidsmarkt, attitudes, politieke participatie en gezondheid.’ Het drietal constateert ook een toegenomen ‘homogamie’ oftewel trouwen binnen de eigen klasse, Hoogopgeleiden doen meer aan vrijwilligerswerk, en zijn beter in staat te voorkomen dat hun kinderen lager op de sociaal-economische ladder eindigen dan zijzelf.
Bron: De Groene Amsterdammer, 5 november 2015 (de aanleiding was een nieuw boek van de Amerikaanse socioloog Robert Putnam – ‘Our kids’)
De samenwerkende schappen komen!
Hoe moeilijk is het afscheid te nemen van het kapitalisme? De Amerikaanse econoom, adviseur en schrijver van talloze boeken Jeremy Rifkin is ervan overtuigd dat het systeem op zijn laatste benen loopt. Stad en land reist hij af om de beleidsmakers ervan te overtuigen dat we ons op moeten maken voor het tijdperk van de deeleconomie. Of, in de woorden van Rifkin: het tijdperk van ’the Collaborative Commons‘, wat in een archaïsch Nederlands zoiets betekent als de ‘Samenwerkende Scahppen’. En dan hebben we het niet over de schappen in de winkel, maar die van de water-, maat-, product- en natuurlijk de gemeenschappen.
Bron: Financieel Dagblad, zaterdag 28 november 2015
Een beetje miljonair koopt een krant
De toenemende mediaconcentratie is ‘extreem gevaarlijk’, vindt Julia Cagé van de Parijse universiteit SciencesPo. Zij publiceerde onlangs het boek Sauver les médias over de economie van de pers. Hoewel de redacties op papier meestal onafhankelijk blijven, vreest zij voor impliciete of expliciete invloed van de top, zoals bij Le Figaro. ()
Zo “is er straks geen onafhankelijk medium meer over”, zegt Cagé. Gebrek aan pluriformiteit en politieke verstrengeling, meent ze, “kunnen het functioneren van de Franse democratie belemmeren”.
Bron: NRC, dinsdag 13 oktober 2015
Timmermans is hoeder van de verbroedering
Timmermans’ remedie is solidariteit organiseren. ‘Samenlevingen worden diverser, veelkleuriger. De uitdaging is dus naar verbinding zoeken in het volle besef van onze diversiteit.’ Muren helpen niet, want dan stikken we door zuurstofgebrek. Maar als geen grenzen worden gesteld, verdwijnt de maatschappelijke samenhang.
Timmermans heeft een verhaal. Hij let op het evenwicht. Diversiteit is dynamiek. Maar ook: mensen kunnen niet bestaan zonder grenzen.
Bron: De Volkskrant, woensdag 10 december 2015
Modigliani’s muze
Binnen ben ik omgeven door een onvoorstelbare rijkdom aan moderne kunst. Picasso, Cézanne, Giacometti, Gauguin, ik zie alleen maar topstukken. Genoeg om meerdere musea te vullen. Alleen, daar zijn de meeste schilderijen te duur voor. Deze werken gaan allemaal naar particulieren. Trofeën voor miljardairs, voor altijd opgesloten in hun villa’s en apartementen. Heel even, alleen op kijkdagen als vandaag, mag de rest van de mensheid ze zien.
Bron: Column van Pia de Jong in de NRC, dinsdag 17 november 2015
‘Ik wil dat mijn vermogen met dezelfde filosofie wordt weggegeven als waarmee ik het heb opgebouwd’
Vraag: Jij voelt je in deze tijd geroepen om met dezelfde bewuste inspiratie waarmee je Randstad hebt gemaakt, structureel vorm te geven aan je financiële ondersteuning van projecten die de wereld willen verbeteren. Kun je het geld wel loslaten? Is het niet zo dat het voor een kameel makkelijker is om door het oog van de naald te kruipen dan voor een rijke…
FS: ‘…afstand te doen van zijn bezit. Ja, dat herken ik. Je vergaart een heel bezit. Dat doe jezelf, en dan denk je: kijk eens wat een flinke vent ik ben. Iedereen eert je dat je zoveel geld hebt. Maar mijn denken is dat het leuk is, maar dat het maar tijdelijk is. Het is slechts een gedeelte van de werkelijkheid die je hebt bereikt en je moet niet één aspect van de werkelijkheid verabsoluteren om vervolgens alleen maar “halleluja en ja en amen” te gaan roepen. Het is voor een deel maar toeval dat je het gekregen hebt. Als je er voor gewerkt hebt, dan heb je het niet in je eentje gedaan. Ik geef het dus weg, omdat het in zekere zin niet van mij is. Het is geld dat ik niet nodig heb. Ik breng daarmee noch Randstad noch mijn persoonlijke welstand in gevaar. En toch voelt het alsof ik het niet voor niks heb gekregen naar de parabel van de talenten uit de bijbelse verhalen: een zeker mens vertrouwt bij zijn vertrek naar het buitenland aan drie mensen, een ieder naar zijn bekwaamheid, zijn bezit toe. De één geeft hij vijf talenten, een ander twee en een derde één. Onmiddellijk gaat degene met vijf talenten op weg, doet er zaken mee en verdient er vijf bij. Evenzo verdient degene die twee talenten heeft, er twee bij. Maar hij, die het ene talent ontving, graaft een gat in de grond en verbergt het ene talent. Je raadt wel wie het in de ogen van de eigenaar het beste heeft gedaan. Ik voel me als de man met de vijf talenten.’
Bron: Dominee Ruben van Zwieten spreekt met Frits Goldschmeding (van Randstad) in het Financieel Dagblad, zaterdag 30 januari 2016
Ze hebben het hier heel serieus over robotoorlogen
In een discussie met onder meer de baas van Baidu, zeg maar het Chinese Google, zeggen twee hoogleraren in KI van de Amerikaanse universiteiten Berkeley en Carnegie Mellon meermaals dat ze verrast zijn door de snelheid waarmee de technologie de laatste maanden vooruitgaat. En bezorgd, vooral over zogeheten ‘brede’ KI, die uit zichzelf beter wordt en gebruikt kan worden voor allerlei verschillende taken: van het leren spelen van spelletjes tot het besturen van een auto. “Van sommige KI-technologieën weten hun makers niet precies hoe ze werken, terwijl ze soms al wel bovenmenselijke capaciteiten hebben.”
De hoogleraren denken dat de rekenkracht van superslimme computers kan bijdragen aan het oplossen van enorme uitdagingen zoals het klimaatprobleem of het ontdekken van nieuwe medicijnen. Maar als computers slimmer worden dan mensen kunnen ze ook veel mensen werkloos maken of zich zelfs fysiek tegen ons keren, zeggen ze. Een robotoorlog is in Davos in meerdere paneldiscussies onderwerp van gesprek.
Bron: NRC, donderdag 21 januari 2016
Weg met het liberalisme, leve de solidariteit
Solidariteit betekent ook dat zeventien miljoen Nederlanders samen de lasten van onze welvaart dragen. Zo zal mijn echtgenote nooit meer een kind baren. Maar dat wil niet zeggen dat ze een polis bij het ‘meisje met de groene ogen’ afsluit. Geen haar op haar hoofd dat er aan denkt.
Hetzelfde geldt voor een autoverzekering. Verschillende polissen zijn goedkoper, omdat bepaalde doelgroepen (jongeren, ouderen) worden uitgesloten. We peinzen er geen seconde over zo’n verzekering af te sluiten.
Sommige mensen zullen het afdoen als ouderwets of naïef. Dat mag. Maar het heeft ook te maken met zoiets als gemeenschapszin. Nederland zijn we samen, of op kleinere schaal, Eindhoven zijn we zelf. Het lijkt wel een foute slogan van de overheid. Maar zo voelt het wel.
Bron: Column van Hub Dohmen, redacteur van en in het Eindhovens Dagblad, zaterdag 9 januari 2016
Niet schuilen in de salon
De publieke intellectueel moet het hoogste denken verbinden aan alledaagse ervaringen, vindt hoogleraar Gabriël van den Brink. Deze week spreekt hij zijn afscheidsrede uit aan de Universiteit van Tilburg.
De beschaving verdedigen door je alleen tot de elite te richten, daar heb ik geen waardering voor. Het denkschema van Nexus stelt nog altijd een cultuur van de elite tegenover die van de massa. Dat vind ik een achterhaalde tegenstelling, ongeschikt om te begrijpen wat er in de samenleving gebeurt. Dus als je de beschaving wilt redden: Graag! Ik teken ervoor.
() Naar aanleiding van de agressieve vijandigheid die in de vluchtelingencrisis de kop opsteekt, schreef Maxim Februari in NRC Handelsblad dat je een beschaving in stand houdt door haar te belichamen, niet door haar hardhandig te verdedigen. ‘Een beschaving blijft alleen overeind als je zelf beschaafd blijft’, schreef hij. Behalve in medemenselijkheid die je vluchtelingen betoont, reageert Van den Brink, belichaam je beschaving in je gedrag, in je woorden, in de toon waarop je spreekt.
() Hij voelt zich geruggesteund door de ontdekkingen die de biologie op het vlak van sociaal gedrag en moraliteit heeft gedaan, vooral dankzij het pionierswerk van Frans de Waal. ‘Het is niet zo dat dieren louter achter hun eigenbelang aan lopen en alleen mensen morele wezens zijn. Ook dieren hebben oog voor het belang van anderen. Ze zorgen voor elkaar, ze troosten een ander als die is verwond, ze zijn in staat tot verzoening als er ruzie is geweest. Dat is hoopvol. Het betekent dat onze moraliteit een erg lange voorgeschiedenis heeft en niet zomaar een moderne uitvinding is, laat staan een dun laagje vernis. De moraliteit is ingebed in onze natuur en had miljoenen jaren nodig om zich te ontwikkelen.’
Van den Brink vindt deze nieuwe kennis in de biologie van filosofisch belang voor het mensbeeld. ‘Het duidt erop dat het sociale gevoel diep in onszelf wortelt. Dat verklaart waarom alle grote religies en werdlbeschouwingen op eenzelfde boodschap uitkomen. Het gaat om de gulden regel: “Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet”. Dat idee zou zonder elementair moreel besef niet kunnen bestaan.
Bron: De Groene Amsterdammer, donderdag 26 november 2015
Voorkom een nieuwe crash, maak bankier persoonlijk aansprakelijk
The Big Short, een film over 2008? Ook over nu, betoogt Joris Luyendijk. Nog steeds komen bestuurders van megabanken overal mee weg.
Alistair Darling, Brits minister van Financiën in 2008, had toegang tot de grote Britse banken. “Ze begrepen niet wat ze aan het doen waren, welke risico’s ze namen en welke producten ze verkochten”, schreef hij in memoires Back from the Brink. “Het topmanagement begreep niet – of vroeg er niet naar – wat er zo veel winst opleverde en wat de risico’s waren.”
Of-vroeg-er-niet-naar. De sleutelwoorden om de diepere oorzaak van de crash te begrijpen, Waarom zou het topmanagement ‘er niet naar vragen’? Het antwoord ligt besloten in de structuur van de organisaties: gaan de zaken goed dan profiteert de top persoonlijk. Gaat het mis, dan moeten ze hun tweede huis verkopen. Bonus, malus. Persoonlijke aansprakelijkheid voor de hele keten.
Dit systeem hield het bedrijf voor decennia in een strak gareel. De top had alle reden om bovenop de medewerkers te zitten. () En toen, in de jaren tachtig en negentig, rolden de golven van deregulering aan land. Vennootschappen mochten naar de beurs of werden overgenomen door een beursgenoteerde bank. Dat maakte een einde aan de persoonlijke aansprakelijkheid aan de top. Maar de bonussen bleven. Malussen werden niet verhaald.
Bron: Joris Luyendijk in de NRC, maandag 25 januari 2016
De ommekeer van Jesse Klaver: op naar nieuw links | Conservatief socialisme
In zijn nog korte politiek leven heeft Jesse Klaver het economisme niet altijd met hand en tand bestreden. Sterker nog: hij stond bekend als exponent van de liberale vleugel binnen Groen Links.
Pas nu heeft Klaver het licht gezien. De gedweeë houding tegenover de bankiers was een voorbeeld van hoe het economisme de politiek domineert. Net als de invoering van rekentoetsen in het onderwijs, de macht van de verzekeraars in de gezondheidszorg en de ongebreidelde controledrift in de sociale zekerheid. Er zijn weinig politieke beslissingen die Klaver níet kan duiden als een uiting van economisme. Het is bij hem uitgegroeid tot een containerbegrip. Om zijn pleidooi kracht bij te zetten, haalt hij uit naar PvdA-minister Lodewijk Asscher die een campagne tegen pesten op de werkvloer lanceerde en dat motiveerde met het argument: pesten op het werk zorgt ervoor dat mensen zich ziek melden, wat onze samenleving jaarlijks een miljard euro kost. Klaver, streng: ‘Asscher gaat achteloos voorbij aan het mensenleed van dit maatschappelijk probleem en beperkt de kwestie slechts tot een kille rekensom.’
Bron: Vrij Nederland, zaterdag 19 september 2015
Alles voor de aandeelhouder
Beurgenoteerde ondernemingen zijn te veel gericht op winstmaximalistaie, betoogt Donald Kalff. Ze innoveren niet en remmen zo de economische groei.
Ondernemingen hebben niet in hun eigen belang gehandeld, maar evenminin in het belang van overheden die sociale voorzieningen in stand probeerden te houden en van burgers die al jaren financieel onder druk stonden. De economische groei had veel hoger kunnen zijn als grote beursgenoteerde ondernemingen wel hun investeringen hadden verhoogd, hun productiviteit hadden opgevoerd en innovatiever waren geweest. Winst is noodzaak, maar van een te grote nadruk op winst profiteren op korte termijn vooral beleggers en het bestuur van de onderneming. Leveranciers, klanten, werknemers en investeerders zijn de verliezers. En het gaat niet om kleine bedragen.
Bron: De Volkskrant, zaterdag 30 januari 2016
Europa is moe en zelfvoldaan
De overtuiging dat buiten Europa andere wetten gelden dan daar binnen zal ons raken als een boemerang. Dat zegt een van de belangrijkste postkoloniale denkers in zijn nieuwe boek
Vraag: En Europa?
(Achille) Mbembe laat een lange stilte vallen: “Ik weet het niet. Ik zeg liever niets over Europa. Europa is moe, uitgeput, zelfvoldaan. Europa heeft een zeer hoog niveau van menselijk comfort bereikt, tegen een zeer hoge prijs. Het werkt. Je kunt er niets meer aan toevoegen.
“Ik zat een avond lang in een boekwinkel in München, waar alles over ieder onderwerp te vinden is. Er is toegang tot materieel en cultureel comfort, je kunt naar concerten, je kunt je geest verwennen. Europa heeft die existentiële genoegens bereikt waar de rest van de mensheid enkel naar kan streven. Maar Europa draait om zijn eigen as. Europa is niet bereid verantwoordelijkheid te nemen, voor de toekomst van deze tijd. Europa wil op haar eiland leven, dat prachtige museum. We leven in een tijd waarin we ons bewust moeten zijn dat deze wereld één is. Je kunt niet leven in de illusie dat we niet diep met elkaar verbonden zijn. Er bestaat geen onderscheid tussen hier en daar.”
Bron: Gesprek met Achille Mbembe in de NRC, vrijdag 11 december 2015 (boek: Kritiek van de zwarte rede, 2015)
Mensen die geloven, praten niet over waarden
Volgens Mark Lilla is dé vraag van dit moment of er verzoening mogelijk is tussen het christendom en de islam. Het antwoord moet worden gegeven door de moslims. Er is genoeg overlap tussen de twee godsdiensten. Het probleem zit ‘m in de regels van de seculiere samenleving
Vraag: Beschouwt u de onvrede die door Europa waart als een vorm van bijval aan uw analyse?
ML: “Tot op zekere hoogte. Ter linkerzijde is er kritiek op het economisch liberalisme en ter rechterzijde heeft men moeite met het sociaal-culturele liberalisme. Maar geen van beide kampen schijnt te begrijpen dat deze twee ontwikkelingen tegelijkertijd plaatsvinden en dat daar een reden voor is. We hebben het beginsel geaccpeteerd dat het individu heilig is, en dat dit alles is dat je nog hoeft te weten over de politiek. Het fascineert mij. Links vindt dat de overheid de economie moet insnoeren maar verzet zich tegen inperking van individuele sociale en culturele vrijheden. Bij rechts is het precies andersom.’
Vraag: Links en rechts zijn dus geen adequate begrippen om de politieke situatie te begrijpen?
ML: ‘Zelf vinden ze nog steeds van wel. Ze kijken ook steeds naar elkaar in plaats van naar het probleem dat hen in de ogen staart.’
Bron: De Groene Amsterdammer, donderdag 10 december 2015
Elite lokt opstand van kiezers uit
De zelfzuchtige bestuurlijke elite heeft haar morele gezag verspeeld. Dat maakt de oplossing van het vluchtelingenvraagstuk extra moelijk.
Anders dan de ‘flexibiliteit’ propagerende beleidselites hechten veel gewone burgers aan de verzorgingsstaat; de nu vanuit Den Haag opgelegde participatiemaatschappij op basis van de fictie van het zelfredzame individu vormt voor hen, die sterk van de verzorgingsstaat afhankelijk zijn, een bedreiging.
De politieke boodschap van boven, zoals die beneden wordt verstaan, kort samengevat: het gaat straks slechter met u, en dat is goed voor u.
Die boodschap wordt daarbij steeds technocratisch-financieel beargumenteerd, zonder oog voor welke andere dimensie ook. Zoals Gabriel van den Brink 28 november in Vonk consteerde: ‘Het vermogen van politici om publiekelijk in te gaan op morele en sociale vragen, ontbreekt totaal.’
Daarbij komt de toegenomen indivualisering, gepaard aan een bewust gepropageerde ieder-voor-zich-mentaliteit. Zij ligt ten grondslag aan de vermarkting van collectieve voorzieningen, een ‘sanering’ die door het minder hoogopgeleide, minder verdienende en minder weerbare deel van de kiezers als afbraak wordt ervaren.
Bron: Cultuurhistoricus Thomas van der Dunk in De Volkskrant, donderdag 14 januari 2016
Laat het staatspoor terugkeren
In het Filosofisch Elftal analyseren twee denkers een actuele vraag. Is het na de Frya-enquête tijd om het geloof in privatisering op te zeggen? Frank Ankersmit pleit voor staatsspoorwegen, Bas Haring heeft zijn bedenkingen.
FA: “Inmiddels is de invloed van die Angelsaksische landen hier zo sterk, dat wij ook niet meer weten waar de grens tussen privaat en publiek precies moet liggen. Mijn advies zou zijn: waar je die scheidslijn precies legt, daar mag je verschillend over denken, maar laat die scheidslijn niet vaag worden. De grens moet heel scherp zijn. Juist het schemerige tussengebied, waarin NS en Frya zich bevinden, lijkt steeds weer ellende te geven.”
Bron: Trouw, vrijdag 6 november 2015
Voor stilte hoor je geen geld te vragen
Matthew Crawford (50) is filosoof en heeft een bedrijfje in motoronderdelen. Nu schrijft hij over stilte. “Het is een luxe geworden om niet te worden afgeleid.”
Vraag: Volgens u moet het recht op privacy in ons digitale leven worden aangevuld met het recht niet te worden aangesproken in publieke ruimten. Leg eens uit?
“De voordelen van stilte worden in onze samenleving niet erkend. Je kunt het namelijk niet meten, zoals het bruto nationaal product. Maar stilte levert uiteindelijk een brijdage aan creativiteit.
“Aandacht is een hulpbron, je hebt die nodig om welvaart te creëren. Stilte helpt bij de concentratie en het nadenken. Dan gaat het niet alleen om iets te bedenken waar je geld mee kunt verdienen, maar ook om je een gesprek te herinneren of je gedachten op een rijtje te zetten. Het maakt deel uit van ons individu-zijn.”
Bron: De Volkskrant, zaterdag 13 november 2015. Boek: De wereld buiten je hoofd
Niet langer verbonden
Een gemeenschap, of het nu een lokale, een nationale of een internationale gemeenschap is, kan niet zonder een gevoel van verbondenheid. Wanneer dat gevoel wegvalt, of permanent miskend wordt, valt men terug op imaginaire entiteiten zoals het Volk, als in “dit is wat het volk wil”, of de Kiezer, als in “de kiezer heeft gesproken”. Of ‘een tsunami’, nog zo’n dreigende algemeenheid.
De negentiende-eeuwse Deense filosoof Kierkegaard begreep dat al. Hij schreef: “Alleen wanneer het gevoel van verbondenheid in een samenleving niet sterk genoeg is om concrete realiteiten tot leven te wekken, kan de Pers abstracties als ‘Het Publiek’ creëren, dat bestaat uit onechte individueën die nooit verenigd zijn en kunnen zijn in een feitelijke situatie.”
Wat de gevolgen zijn van een dergelijk wegvallen van verbondenheid wordt heel mooi beschreven door de Amerikaanse filosoof Matthew Crawford in zijn ook in het Nederlandse verschenen boek De wereld buiten je hoofd.
() De burger voelt het gemis aan verbondenheid en kijkt vragend naar de politiek, die geen goed antwoord heeft en de bal vervolgens terugspeelt – waardoor de burger zich steeds onverzoenlijker opstelt, waardoor de politiek geneigd is zich nog verder in zijn eigen bubble terug te trekken en alles onderling te regelen, terwijl men onderwijl de burger steeds meer ziet als in wezen onbestuurbaar en ten diepste onredelijk. De burger voelt zich op zijn beurt nog meer in de steek gelaten en maakt het zich onbegrepen voelen tot zijn identiteit, waardoor het misverstand groter en groter, de kloof dieper en dieper wordt.
Bron: Bas Heijne in de NRC, zaterdag 2 januari 2016
De moraal van de internetgiganten
Als we niet uitkijken glibberen we naar wat je technologisch communisme kan noemen, waarschuwt Marjan Slob, gastcolumnist in de maand november
Nu is er natuurlijk niets mis met die dromen. Zeker niet als je ze nog waar maakt ook, wat gezien de riante arbeidsvoorwaarden voor de leden van de Valley-familie aardig lukt.
Maar toen zei de man nog iets interessants: ‘Dit zijn mensen die niet geloven in een openbare ruimte’. En juist dat zinnetje zeurt bij mij door.
Wat is een openbare ruimte? Een plek waar je andersdenkenden ontmoet. Mensen waarmee je moet zien te leven, ook al kijken ze totaal anders naar de wereld dan jij. Mensen die je niet uit de weg kunt gaan, maar waarmee je te schaften hebt, omdat ze nu eenmaal tot jouw gemeenschap behoren. De openbare ruimte vraagt daarmee iets heel moelijks van je: verschil toelaten, en ermee leven.
Bron: De Volkskrant, maandag 2 november 2015 (ze verwijst naar een Tegenlicht-uitzending: Cybertopia, de dromen van Silicon Valley)
Chinese eigenaar Britse golfclub eist plots een ton van zijn leden
Dat zo veel leden dreigen weg te lopen, zou de nieuwe eigenaren weinig interesseren. Zij willen het ledenbestand juist saneren. Van de 8.000 leden zouden er slechts 250 mogen overblijven. Daar zouden dan 550 nieuwe leden bij kunnen komen die alle ruimte en privacy hebben – onder hen Russische oligarchen en Chinese zakentycoons.
Bron: De Volkskrant, maandag 22 november 2015
Commerciële terreur smoort het vrije beeld
In dit commerciële tijdperk is het volgens minister Dijsselbloem heel normaal dat banken als ING meeschrijven met de wetgever. Dat Starbucks een smakelijke belastingcocktail eist, is ook geen verrassing. Onze overheid is overgaan in de dictatoriale cloud van het grootkapitaal.
Bron: Beeldend kunstenaar Edwin Stolk op de opiniepagina van De Volkskrant, woensdag 11 november 2015
Citaat 329 (dinsdag 2 februari 2016)
Homepage Citaten 2016
