Troost: There’s something missing in my heart

Tijdens een goed concert wordt je als bezoeker niet alleen bevestigd in je idee hoe goed de artiest in kwestie wel niet is – want daarom ben je in eerste instantie gegaan – maar ook verrast.

Zij – in dit verhaal gaat het om een Zweedse  – vertelt tussen de nummers door dingen die je niet wist, maar je wel meteen begrijpt. Dinsdagavond 12 april 2016 was zo’n avond. In Amsterdam. In het zogenaamde People’s Place, dichtbij het Leidseplein, Stadsschouwburg, Americain en een dure parkeergarage. Een shabby zaaltje. Naar schatting tweehonderdvijftig bezoekers. Een eenmalig optreden van Anna Ternheim. Eind mei wordt ze 38 jaar. Was vier geleden voor het laatst in Nederland. In haar geboorteland is ze een grote naam. Daarbuiten amper. Da’s jammer. Ze heeft tot nu toe vijf cd’s gemaakt. Schrijft bijna alle nummers zelf. Luisterliedjes. Poppy. Eenvoudige teksten. Een loepzuivere stem. Singer-songwriter. Eery. On stage een blonde, rijzige Zweedse dame, met koele kikker-uitstraling; die af en toe wel laat merken dat ze geniet. Om daar te staan. Lekker bezig te zijn met – dit keer – een band. De reden om haar hier naar voren te halen heeft te maken met een nummer uit de toegift, de manier waarop ze deze avond haar eigen songs bewerkte (volgens sommige toehoorders: verminkte) en een matig bezochte lezing in bibliotheek Uden, een dag later.

Arrangeren
Anna Ternheim heeft niet alleen een vijftal albums onder haar eigen naam uitgebracht, maar ook muziek geschreven voor verschillende Zweedse speelfilms en tv-series. Ze weet wat het is om sferen te creëren. En dat doe je door na te denken over instrumenten; hun klankkleur. Plek binnen een song. Die gave liet ze dit keer los op haar eigen songs. Vier jaar geleden trad ze aan met slechts één begeleider, Dave Ferguson, die verschillende instrumenten voor zijn rekening nam. Die avond had een naked-song sfeer. Nu dus niet. Een stevige band (bassist, gitariste, drumster en toetsenist). Stevige rocknummers. Slidegitaar.

Anna trok alles uit de la om haar songs van een ander geluid te voorzien. Maar gelukkig werd haar stem zodanig uitgemixt dat je haar kon blijven verstaan. Waardoor de songs herkenbaar bleven. Overeind bleven. Gelukkig stuurde ze ook af en toe het gros van haar band weg en deed enkele nummers bijna unplugged. Een avond met veel afwisseling. Prima. Tegen tien uur volgden nog twee toegiften. En een daarvan blies me van mijn sokken.

Een toegift  Show me the meaning of being lonely
Anna Ternheim vroeg aan de zaal of we van de Backstreet boys hielden. Schaapachtig gegrom vanuit de zaal. ‘Natuurlijk niet!’ Van dat soort muziek hielden we niet. Is een jongensbandje van enkele jaren geleden. Daar houden wij, serieuze muziekliefhebbers niet van! Maar toen zette ze het nummer in. Met haar band. Die versie week af van de plaatversie. Geen violen! Noch zingende zaag! Natuurlijk, want dat was haar intentie. Maar meteen viel het kwartje. Het was het slotnummer van haar laatst verschenen plaat: For the young uit 2015. Een prachtig slotnummer. Wat heet: een van de topsongs van dat album. Tot dat moment leefde ik in de veronderstelling dat het een eigen nummer was. Mooi niet. Een liedje van een bandje dat ik – en het gros van de relatief iets oudere bezoekers – waarschijnlijk altijd links had laten liggen. Dat zal waarschijnlijk ook zo blijven.

Inmiddels heb ik natuurlijk het origineel beluisterd en bekeken (Youtube – Show me the meaning of being lonely, bijna 44 miljoen keer bekeken). Is een heel ander nummer; qua sfeer, instrumentatie, uitstraling. Maar de woorden herken je natuurlijk meteen. Uiteraard, want dat was de reden waarom dat liedje er bij Anna, op het eind van haar album, uit sprong. Overduidelijk een liefdesliedje. Maar het is meer. Door de woorden heen wordt aan iets anders gerefereerd: afscheid nemen, de dood. En dat er altijd iemand achter blijft; moet blijven. Dat is triest, maar tegelijkertijd onvermijdelijk. En dat vage inzicht is troostrijk. Kan troostrijk zijn.

Een grote hit
Het nummer is geschreven door twee Zweedse songwriters/producers – Max Martin & Herbie Crichlow -, die voor en met veel populaire artiesten hebben gewerkt. Een soort Björn Ulvaeus en Benny Andersson (van Abba). Vaklui. Die een ‘hit-je’ kunnen schrijven. Maar ik hield me in de tijd dat dit liedje uitkwam (in 1999, op de cd Millennium van de Backstreet boys), daar ver van. Boybands waren voor jonge meiden. Gillende pubers. Daar wil je niet mee vereenzelvigd worden. Sterker: je neemt niet eens de moeite om er naar te luisteren. En als je ook nog populaire radiostations mijdt (vanwege de lollige deejays) dan kun je ruim zeventien jaar later een ontdekking doen. Zo maar. Tijdens een concert. Gelukkig maar. Want dit liedje bevestigd een theorie.

Het refrein van Show me the meaning of being lonely
Show me the meaning of being lonely
Is this the feeling I need to walk with
Tell me why I can’t be there where you are
There’s something missing in my heart

Youtube – Anna Ternheim. Show me the meaning of being lonely

Time after time
Een flinterdunne theorie. Maar for what it’s worth. Af en toe worden songs van artiesten die door ‘serieuze’ muzieliefhebbers met de neus worden aangekeken, opgepikt door grote namen. Coveren zoals dat heet. De eerste keer dat dit idee bij me opkwam was in 1985. Toen verscheen de lp/cd You’re under arrest van Miles Davis. Met daarop een cover van een liedje van Cyndi Lauper: Time after time. Dat bleek later een grote hit te zijn geweest. Miles maakte er – uiteraard – een instrumentaal, imposant nummer van. Jaren later nam een andere grote muzikant, gitarist Bill Frisell, een liedje van een redelijk obscure country & western-zangeres op zijn cd Nashville op: The end of the world. Een grote hit voor Skeeter Davis in 1962. Bill liet Robin Holcomb zingen. Of Leo Kottke, een andere meestergitarist. Nam You tell me why op. Dat ooit een hitje was van de Beau brummels. In 1965. 

Een ander kenmerk van deze liedjes is dat ze allemaal een begrafenis-kwaliteit hebben. Begrafenisliedjes. Daarmee bedoel ik dat ze wellicht gebruikt kunnen worden tijdens een crematie- of begrafenisplechtigheid. Woorden, zinnen die appeleren aan gevoelens die bij zo’n moment horen. De versie van Anna Ternheim – u voelt hem aan – past in dit rijtje.

Youtube – Anna Ternheim. Show me the meaning of being lonely (4:05)

Sjef van Bommel
Woensdagavond 13 april sprak Sjef van Bommel in de bibliotheek Uden over zijn in 2012 verschenen boek Ik ben niet kwijt : wat er gebeurt als je de liefde van je leven langzaam kwijtraakt aan dementie. Het relaas van een grote liefde. En gedwongen afscheid nemen. Sjef van Bommel was uitgenodigd in het kader van een reeks lezingen en bijeenkomsten voor mantelzorgers: Op verhaal komen. Bedoeld voor mensen die noodgedwongen de zorg voor geliefden op zich moeten nemen. En hoe dat inwerkt op hun leven. Deze avond was bull’s eye. Een avond vol troostrijke inzichten. Een warm verhaal. Hij vertelde bijna twee uur lang over de aftakeling van zijn iets oudere partner, Thom. Die een vooraanstaande baan had, maar getroffen werd door een agressieve vorm van dementie. En in vijf jaar aftakelde van een slimme man tot een schim van zichzelf. En alleen dankzij de opoffering van Sjef de laatste jaren kon overleven.

Een mooie avond. Ook een mooie illustratie van het jaarthema Wat delen we met elkaar? Niet alleen kommer en kwel. Sjef maakte duidelijk dat er altijd ook ruimte blijft om de mooie dingen van een slinkend leven te vieren. Op zeker moment merkte hij op dat Thom in de laatste jaren van zijn ziekteproces ’terugviel’ naar de muziek van zijn jonge jaren. Niet meer kon genieten van klassieke muziek, maar meer had met de muziek uit zijn middelbare schooltijd. Sterker: in de laatste fase volledig opging in het zingen (!) van kinderliedjes. Geen unieke constatering. It’s been said before.

De muziek uit je pubertijd blijft (beter: is) ‘de beste’. Aan het eind van de avond nam ik de proef op de som. Een jonge collega, die Sjef van Bommel had uitgenodigd, vroeg ik of ze de Backstreet boys kende. Natuurlijk. Toen Show me the meaning of being lonely uitkwam was ze vijftien jaar. En natuurlijk kende ze deze groep. Ik heb nog niet gehoord hoe ze tegen de versie van Anna aankijkt. Ik vermoed dat ze die (a) zeker kan waarderen (want ze is ouder en wijzer geworden), maar zal (b) die originele versie de mooiste blijven vinden. En terecht!

Never kill your darlings. Schaam je niet voor je pubersmaak. Die stond aan het begin van jouw luisterleven. Het moet ergens beginnen. En later komen er meestal vanzelf andere namen, genres bij. Jongensbandjes voor gillende pubermeisjes zullen er altijd zijn. Horen er te zijn. Is een sociologisch verschijnsel. Jammer alleen dat sommige volwassenen blijven hangen in de smaak van hun jeugd (gezien het succes van format radio). Er is zo veel meer mooie muziek. Die wordt vandaag de dag ook nog gemaakt. Luister eens naar Anna Ternheim!

Anna Ternheim
Van Anna Ternheim zijn tot nu toe vijf albums verschenen. Mijn advies als u haar wilt leren kennen:
1. Separation road (uit 2005), met Tribute to Linn en een cover van China girl (van David Bowie).
2. The night visitor (uit 2011), met The longer the waiting, What remains en God don’t know.
3. For the young (uit 2015), met het titelnummer, Caroline, Don’t leave en de Backstreet-cover.

Ietsje minder vind ik haar debuut, Somebody outside uit 2004. Haar ‘slechtste’ plaat is in  mijn oren Leaving on a mayday (uit 2008).

In de collectie van de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken ontbreekt alleen For the young. En u kent de reden waarschijnlijk.

Een recensie van het concert op 12 april: Anna haalt hard uit

Citaat 347 (donderdag 14 april 2016) voor Manita
Homepage Citaten 2016