In de Franse documentaire Demain (Tomorrow) gaan de makers Cyril Dion en Mélanie Laurent op zoek gaan naar de beste manieren om de huidige ecologische, economische en sociale crisis op te lossen. Daartoe reizen ze naar tien verschillende landen om te onderzoeken hoe de crisis is ontstaan, maar vooral wat de antwoorden zouden kunnen zijn. Ze ontmoeten pioniers die landbouw, energie, economie, democratie en opvoeding heruitvinden. Deze positieve en concrete initiatieven bieden hoop, perspectief en optimisme.
Na de geboorte van haar eerste kind vraagt actrice Mélanie Laurent (o.a. bekend van Inglourious Bastards en Beginners) zich af in wat voor wereld haar kind over 40 jaar zal leven. Om antwoorden te vinden reist ze met Cyril Dion naar tien verschillenden landen. Ze ontmoeten pioniers die met succesvolle experimenten op allerlei gebieden (landbouw, energie, economie, democratie en educatie) de wereld leefbaarder proberen te maken.
Al deze initiatieven hebben één ding gemeen: het zijn kleine groepen lokale mensen die een alternatief bedenken voor het huidige falende model. Op toegankelijke, heldere wijze laat de film zien hoe deze kleine initiatieven grote gevolgen kunnen hebben voor de wereld van morgen. Tomorrow (Demain), gerealiseerd met behulp van crowdfunding, was een zeer groot succes in België en Frankrijk. De hoge bezoekersaantallen en de vele burgerinitiatieven tonen aan dat heel veel mensen bezig zijn met de ontwikkeling van een nieuwe en bewuste(re) levenswijze. De aantrekkelijke boodschap van deze inspirerende film is, is dat de mens niet alleen de bron van heel veel ellende is, maar ook in staat is tot innovatie en het uitdenken van verrassende, humane oplossingen.
Een ander artikel: Echt volwassen gedrag kost moeite en vaak moed (mei 2016) over deze film, Hannah Arendt, Susan Neiman en signalen dat bepaalde systemen niet meer functioneren.
De Werkplaats van Morgen
Op woensdag 14 september wordt Tomorrow (Demain) in de Groene Engel in Oss gedraaid. Na afloop spreken we met de bezoekers over mogelijkheden voor de gemeente Oss.
Dit is de tweede keer dat de Werkplaats van Morgen wordt gehouden (de eerste was op 19 mei 2016).
1 plus vijf thema’s
In de documentaire brengen de makers uiteenlopende personen in beeld die zich inzetten voor een van de vijf thema’s. De motor voor hun handelen heeft te maken met het thema waar de documentaire mee begint. Veel mensen beseffen dat de mens hard bezig is de aarde voor zichzelf onleefbaar te maken. Overbevolking, té veel CO2 in de atmosfeer lozen, grondstoffen onvoldoende recyclen, het massaal uitsterven van soorten en ons onvermogen onze té uitbundige leefstijl ietsje naar beneden bij te stellen. Vanuit dat doembeeld zijn overal op de aarde mensen bezig bepaalde zaken anders te gaan doen. Geven gehoor aan de titel van een in 2009 verschenen boek van de Duitse filosoof Peter Sloterdijk: Du mußt dein Leben ändern (Jij moet je leven veranderen). In de verder zeer postieve film komen er tientallen aan het woord.
Veel boeken
De afgelopen jaren zijn er tientallen boeken verschenen over de onderwerpen die in deze documentaire aan bod komen. Hieronder worden er enkele voor u op een rij gezet. Het is een selectie en per definitie een momentopname. Enkele criteria:
* goed leesbaar
* titels waar anderen (vaak) naar verwijzen
* redelijk recent verschenen
* niet té dik
* opgenomen in de collectie van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken
Tegenlicht
Per thema verwijs ik naar meerdere Tegenlicht-afleveringen. Demain (Tomorrow) doet vaak denken aan dit ‘beste’ Nederlandse tv-programma over ‘de toekomst’. Alleen vind ik de Franse tegenhanger minder intellectueel. Wél is het Demain (Tomorrow) een lange zit, waarin heel veel informatie in bijna twee uur wordt aangereikt. Tegenlicht heeft eenzelfde toon als de Franse documentaire: optimisme, vertrouwen dat ‘we’ het als mens(heid) gaan oplossen. Dat wil niet zeggen dat er geen kritiek wordt geleverd. Op bepaalde aspecten van onze huidige samenleving, het ecocomisch systeem, de mens et cetera. Integendeel. Het is een ‘mooie’ mix van sombere geluiden, keiharde analyse én signalen dat er her en der van alles positief aan het veranderen is. Alleen zou de schaal ietwat groter mogen worden.
Citaat uit Je moet je leven veranderen van Peter Sloterdijk
De enige autoriteit die tegenwoordig mag zeggen: ‘Je moet je leven veranderen!’ is de wereldwijde crisis waarvan sinds enige tijd iedereen merkt dat ze begonnen is haar apostelen de wereld in te sturen. Ze bezit autoriteit omdat ze zich beroept op iets onvoorstelbaars waarvan ze de voorafschaduwing is: de wereldwijde catastrofe. Je hoeft niet religieus muzikaal te zijn om te begrijpen waarom de grote catastrofe de godin van de eeuw moest worden. Omdat ze beschikt over de aura van het ontzaglijke, krijgt ze de fundamentele kenmerken die tot dusver werden toegeschreven aan de transcendente machten: ze blijft verhuld maar openbaart zich al in tekens; ze is onderweg maar haar voorboden zijn al daadwerkelijk aangekomen; ze presenteert zich aan individuele intelligenties in schrille visioenen en gaat tegelijkertijd het menselijke voorstellingsvermogen te boven; ze laat afzonderlijke individuen voor zich werken en benoemt die tot profeten; in haar naam wenden haar afgevaardigden zich tot de medemensen maar ze worden door de meesten als lastpakken geweerd. (pagina 460)
0 – De ultieme catastrofe
Onder deze (zelf verzonnen) kop schaar ik boeken en tv-uitzendingen waar ingezoomd wordt op (alle) problemen waar we als mensheid mee te kampen hebben. Het is een mix van (vaak negatieve) analyse (‘Waar staan we!’), inventarisatie (wat wordt er her al gedaan) en ideeën (over hoe het ook anders zou kunnen of moeten).
Boeken
# – Méér! (2013)
Martijn Aslander & Erwin Witteveen. Nooit af [permanent beta] : een nieuwe kijk op de fundamenten van ons leven: werk, school, zorg, overheid en management (2015)
Benjamin R. Barber. De infantiele consument : hoe de markt kinderen bederft, volwassenen klein houdt en burgers vertrapt (2007)
Colin Beavan. No impact man (2009)
Han Bekkers. De druppel en de oceaan : leiders voor een nieuwe wereld (2008)
Floris van den Berg. Filosofie voor een betere wereld (2009)
Russell Brand. Revolutie (2015)
Erik Brynjolfsson & Andrew McAfee. Het tweede machinetijdperk : hoe de digitale revolutie ons leven zal veranderen (2014)
Alain de Botton. Statusangst (2004)
Dirk De Wachter. Borderline times : het einde van de normaliteit (2012)
Thomas Decreus. Een paradijs waait uit de storm (2013)
Trudy Dehue. De depressie-epidemie : over de plicht tot het lot in eigen hand te nemen (2008)
Ewald Engelen & Marianne Thieme. De kanarie in de kolenmijn (2016)
Paul Gilding. Helden uit noodzaak : hoe onze generatie dankzij de ecologische en economische crisis de wereld gaat redden (2012)
Al Gore. Onze toekomst : zes krachten die onze wereld veranderen (2013)
Wil Heeffer. Hoe lang pikken we het nog? : over de afbraak van ons publieke domein en het verloren gaan van solidariteit (2015)
Bas Heijne. Kleine filosofie van de volmaakte mens (2015)
Rob Hengeveld. Wildgroei : overbevolking en de ontwrichting van milieu en samenleving (2013)
Stéphane Hessel. Doe er iets aan! : gesprekken met Gilles Vanderpooten (2011)
Stéphane Hessel. Neem het niet! (2011)
Tony Judt. Het land is moe : verhandeling over onze ontevredenheid (2010)
Kevin Kelly. De wil van technologie (2012)
Ray Kurzweil. De singulariteit is nabij : het moment waarop de mensheid de grenzen van de biologie overstijgt (2011)
Ton Lemaire. De val van Prometheus : over de keerzijden van de vooruitgang (2010)
Mark Lynas. De mens als god : hoe de aarde het Antropoceen kan doorstaan (2011)
Dominique Moïsi. De geopolitiek van emotie : hoe culturen van angst, vernedering en hoop de wereld veranderen (2009)
Frank Mulder. De geluksmachine (2015)
Frank Mulder & Freek Koster. Economie op ramkoers : waarom onze economie ontploft als we vertragen en ook als we doorrijden (2010)
Klaas Mulder. Pakkenproletariaat (2014)
Sendhil Mullainathan & Eldar Shafir. Schaarste : hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen (2013)
Susan Neiman. Waarom zou je volwassen worden? (2014)
Geert Noels. Econoshock : hoe zes economische schokken uw leven fundamenteel zullen veranderen (2008)
Wim de Ridder. De ontdekking van de toekomst : wat we al weten, is niet te geloven (2014)
Wim de Ridder. De strategische revolutie : nieuwe leiders nemen het stuur over (2012)
Matt Ridley. De rationele optimist : over de ontwikkeling van de welvaart (2010)
Jeremy Rifkin. De derde industriële revolutie : naar een transformatie van economie en samenleving (2014)
Dan Rodrik. De globaliseringsparadox : waarom mondiale vrijhandel, de natiestaat en democratie niet samengaan (2015)
Jan Rotmans. In het oog van de orkaan : Nederland in transitie (2012)
Jan Rotmans. Verandering van tijdperk : Nederland kantelt (2014)
Simon Rozendaal. Alles wordt beter : nou ja, bijna alles! (2015)
C. Otto Scharmer. Leiden vanuit de toekomst : van ego-systeem naar eco-systeem (2013)
C. Otto Scharmer. Theorie U : leiden vanuit de toekomst die zich aandient (2010)
Peter Sloterdijk. Je moet je leven veranderen : over antropotechniek (2011)
Farid Tabarki. Het einde van het midden : wat een maatschappij van extremen betekent voor mens, bedrijf en overheid (2016)
Paul Verhaeghe. Identiteit (2012)
Alan Weisman. Aftellen : onze laatste kans op een toekomst op aarde (2014)
Alan Weisman. De wereld zonder ons (2007)
Peter Westbroek. De ontdekking van de aarde : het grote verhaal van een kleine planeet (2012)
Tegenlicht
Een paar graden minder (november 2015)
Advocaat van de aarde (november 2015)
Einde van bezit (november 2015)
De klimaatzaak (september 2015)
Nederland kantelt (februari 2015)
Cybertopia (januari 2015)
Red de mens (januari 2015)
Het gretige brein (april 2014)
We zijn het zat (maart 2014)
Youtopia (maart 2014)
De noodzaak van een utopie (februari 2014) een avond met Rutger Bregman
Techmens (oktober 2013)
Mensen van nu (oktober 2013)
Transitie.Nl : kiemen van het nieuwe Nederland (april 2013)
Overvloed (april 2013) Peter Diamandis
Het welvaartsevangelie (maart 2013)
Eigen schuld (februari 2012)
Occupy : de comeback van de jeugd (januari 2012)
Eerlijk zullen we alles delen (december 2011)
1 – Voedsel
Het eerste thema dat in Tomorrow (Demain) wordt behandeld.
Citaat uitHamburgers in het paradijs : voedsel in tijden van schaarste en overvloed van Louise Fresco (2012)
Eten heeft de laatste jaren een extra morele lading gekregen. Voedsel en landbouw zijn nu de toetssteen geworden voor verantwoordelijk burgerschap van hen die zich iets willen aantrekken van de wereld om hen heen. Wie ‘hoed’ eet, in morele zin, heeft het hart op de juiste plaats. Als je geeft om het milieu en om dieren, uit je dat door je eetpatroon. Wel seizoensgroenten en kaas van de boerenmarkt, geen goedkoop vlees en geïmporteerd fruit, bijvoorbeeld. En wie anders eet dan wijzelf, wordt langs de morele voedselmeetlat gelegd. Hamburgers, bah! Nee, geen enkel probleem! Alles heeft morele dimensies gekregen. Of we willen of niet, in elke voedselkeuze resoneert de rest van de wereld mee. (pagina 11)
Boeken
Julian Baggini. Deugden van de tafel (2014)
Floris van den Berg. De vrolijke veganist : ethiek in een veranderende wereld (2014)
Karen Duve. Fatsoenlijk eten (2012)
Jonathan Safran Foer. Dieren eten (2009)
Louise Fresco. Hamburgers in het paradijs (2012)
Michael Moss. Zout, suiker, vet : hoe de voedselindustrie ons in zijn greep houdt (2013)
Michael Pollan. Een pleidooi voor echt koken : thuiskomen in de keuken (2013)
Carolyn Steel. De hongerige stad : hoe voedsel ons leven vormt (2011)
Tegenlicht
Digitaal voedsel (maart 2015)
Groen goud 2 (oktober 2014)
De macht aan de stad (september 2014)
De strijd om het zaad (november 2013)
De slag om ons drinkwater (september 2013)
De voedselspeculant (november 2011)
2 – Energie
Na voedsel volgen initiatieven om zelf weer de energie-opwekking en -distributie ter hand te gaan nemen.
Boeken
Adjiedj Bakas. Plenty : megatrends water, energie, grondstoffen en duurzaamheid (2013)
Chris Goodall. Tien technologieën voor energie en klimaat (2012)
Noud Köper. Verslaafd aan energie : waarom het Nederland niet lukt schoon, zuinig en duurzaam te worden (2012)
Stephan Slingerland. Energie voor groene welvaart : drie verhalen over de toekomst van de mondiale energievoorziening (2015)
Tegenlicht
Doorbraak van duurzaam (maart 2016)
Fossielvrij (november 2015)
Het warme Noorden (november 2014)
Ecomania in China (april 2014)
De kracht van water (maart 2014)
Bouw ‘t zelf (november 2013)
Big data : de Shell search (oktober 2013)
Power to the People (oktober 2012)
Groen goud (april 2012)
Cleantech: de schone toekomst (april 2012)
Gasland (september 2011) schaliegas
3 – Economie
Onder deze noemer komen vooral mensen aan het woord die zich kritisch uitlaten over de wenselijkheid om met het bestaande economische model door te gaan. Ook gaat het over de functie van geld (en vooral de schepping daarvan) en of er niet meer experimenten opgestart moeten worden met lokaal geld. Het gaat o.a. ook over het runnen van een bedrijf en de komst van allerlei technologische vernieuwingen die veel economische zekerheden onderuit zullen schoffelen.
Citaat uit De limieten van de markt : de slinger tussen overheid en kapitalisme van Paul De Grauwe (2014)
De revolutionaire held is diegene die ondanks de absurditeit en wetende dat zijn opstand uiteindelijk niets zal uithalen, toch de rots doet bewegen en nog gelukkig is ook. ‘Il faut s’imaginer Sisyphe heureux’, besloot Camus.
Dat is ook de houding die ik aan het einde van dit boek als leidraad wil meegeven. Het zal buitengewoon moeilijk zijn om toekomstige catastrofes te voorkomen. Misschien is het zelfs al te laat (ik ben wel iets optimistischer dan Albert Camus met zijn Sisyphus-interpretatie, die inderdaad volstrekt uitzichtloos is). Er is een uiterst kleine kans dat we de neergang kunnen voorkomen door een reformistisch beleid te voeren zoals ik eerder heb uitgestippeld. Maar zelfs als dat niet lukt, hebben we geen andere keuze dan, zoals Sisyphus deed, elke dag opnieuw te beginnen. Het is de enige manier om zin te geven aan het bestaan.
Als we niet tot actie overgaan, zullen onze kleinkinderen ons niet vergeven dat we niets ondernomen hebben om hen te redden. Dat op zich is voldoende motivering om te blijven doorgaan. (pagina 232-232)
Boeken
Ha-Joon Chang. 23 dingen die ze je niet vertellen over het kapitalisme (2010)
Ha-Joon Chang. Economie : de gebruiksaanwijzing (2014)
Paul De Grauwe. De limieten van de markt : de slinger tussen overheid en kapitalisme (2014)
Anna Dijkman. Psychologeld : waarom we stoppen met denken als we beginnen met uitgeven (2011)
Loek Dijkman. 50 jaar anders ondernemen: verdeling van inkomen, bezit en tijd – De Topa Groep en de Stichting Utopa (2013)
Jaap van Duijn. Uit balans : hoe de Nederlandse economie in het ongerede raakte (2015)
Ewald Engelen. De schaduwelite voor en na de crisis :niets geleerd, niets vergeten (2014)
Martin van der Gaag & Thomas Volman. De luxe van genoeg : minder moeten en je leven vereenvoudigen (2014)
David Graeber. Schuld : de eerste 5000 jaar (2012)
Koen Haegens. De grootste show op aarde : de mythe van de markteconomie (2015)
Arnold Heertje. Echte economie : een verhandeling over schaarste en welvaart en over het geloof in leermeesters en lernen (2006)
Arnold Heertje. Economie (2014)
Frederieke Hegger. De geldrevolutie : hoe nerds de macht overnemen van bankiers (2015)
Marga Hoek. Zakendoen in de nieuwe economie : zeven vensters op succes (2013)
Tim Jackson. Welvaart zonder groei : economie voor een eindige planeet (2010)
Jan Jonker. Nieuwe business modellen : samen werken aan waardecreatie (2014)
Richard Layard. Waarom zijn we niet gelukkig? (2005)
Joris Luyendijk. Dit kan niet waar zijn : over bankiers (2015)
Bernard Maris. Economie is geen wetenschap : het bijgeloof van onze tijd ontmaskerd (2015)
Paul Mason. Post kapitalisme : een gids voor de toekomst (2016)
Mariana Mazzucato. De ondernemende staat : waarom de markt niet zonder overheid kan (2015)
John Naish. Genoeg : meer geluk met minder (2008)
Gunter Pauli. Blauwe economie : 10 jaar 100 innovaties 100 miljoen banen (2012)
Thomas Piketty. Kapitaal in de eenentwintigste eeuw (2014)
Anne-Marie Rakhorst. Geld stuurt de wereld : jij bepaalt de koers (2015)
Mirjam de Rijk. 51 mythes over wat goed zou zijn voor de economie (2015)
Maarten van Rossem. Kapitalisme zonder remmen : opkomst en ondergang van het marktfundamentalisme (2011)
Tomás Sedlácek. De economie van goed en kwaad : de zoektocht naar economische zingeving van Gilgamesj tot Wall Street (2012)
Rien T. Segers. Nederland na de crisis : leiderschap in een nieuwe wereld (2009)
Robert & Edward Skidelsky. Hoeveel is genoeg? : geld en het verlangen naar een goed leven (2013)
Helen Toxopeus. Een @nder soort geld : helpt economie, milieu en euro (2014)
Henk van Tuinen. Ons land kan menselijker : naar een economie die de samenleving verbetert (2013)
Yaris Varoufakis. De economie zoals uitgelegd aan zijn dochter (2015)
James Wallman. Ontspullen : meer leven met minder (2015)
Tegenlicht
Het Bitcoin-evangelie (november 2015)
De slimme staat (oktober 2015)
De robot als mens (mei 2015)
De slimste haven van de wereld (april 2015)
Experimenteren met gratis geld (april 2015)
Vuil goud (maart 2015)
Het werken van morgen (maart 2015)
Bankgeheimen van Joris Luyendijk (maart 2015)
Het einde van de manager (februari 2015)
De nieuwe wijsheid van Semler (februari 2015)
Hoezo samen delen? (november 2014)
Gratis geld (september 2014)
De nieuwe makers (september 2014)
De biecht van de bankier (januari 2014) Bernard Lietaer, Ewald Engelen en Herman Wijffels
Het antwoord op de crisis komt uit Griekenland (september 2013)
De TaxFree Tour (maart 2013)
En ze werkten nog lang en gelukkig (februari 2013)
Gaten in de markt (januari 2013)
Het brein van de bankier (januari 2013) Joris Luyendijk aan het begin van zijn bank-‘avontuur’
Made in Germany (september 2012)
De schuld van de bank (september 2012)
Het wonder van Baskenland (maart 2012)
Goldman Sachs en de vernitiging van Griekenland (februari 2012)
Micro krediet, macro schulkd? (februari 2012)
De macht van de rating agencies (januari 2012)
4 – Democratie
Dit vierde thema sluit naadloos aan bij de eerste drie. Kern daarvan is dat we naar een samenleving gaan waar weer veel meer ‘dingen’ lokaal zullen worden geregeld. Dan ligt het voor de hand om te bekijken of ons haperend democratische systeem niet in die richting bijgestuurd kan of moet worden. Opmerkelijk is dat de Belgische historicus David Van Reybrouck uitvoerig mag vertellen over zijn ideeen om te gaan experimenteren met loting.
Citaat uit Tegen verkiezingen van David Van Reybrouck (2013)
“Grondbeginsel van een democratische staatsinrichting is vrijheid. () Een van de kenmerken van vrijheid is dat men om de beurt wordt geregeerd en zelf regeert.”
() Vijfentwintig eeuwen oud, maar nog steeds verbluffend qua inzicht. Vrijheid is niet: steeds zelf de macht hebben. Vrijheid is evenmin: je niets hoeven aan te trekken van de macht. Vrijheid is nog minder: je slaafs neerleggen bij macht. Vrijheid is het evenwicht tussen autonomie en loyaliteit, tussen regeren en geregeerd worden. Het is een inzicht dat vandaag, nu de ‘oligarchisering van de democratie’ nog veel heftiger woedt dan toen professor Verdin er vijfentwintig jaar geleden voor waarschuwde, helemaal vergeten lijkt. (pagina 66-67)
Boeken
Marc Chavannes. Niemand regeert : de privatisering van de Nederlandse politiek (2009)
Roel Kuiper. De terugkeer van het algemeen belang : privatiseringsverdriet en de toekomst van Nederland (2014)
Kishore Mahbubani. Naar één wereld : een nieuwe mondiale werkelijkheid( 2013)
Tom-Jan Meeus. Haagse invloeden : hoe de Nederlandse politiek echt werkt (2015)
Moisés Naím. Het einde van macht : hoe macht verschuift van directe kamers naar start-ups, van paleizen naar pleinen en van West naar Oost (2015)
Martha Nussbaum. Politieke emoties : waarom een rechtvaardige samenleving niet zonder liefde kan (2014)
José Ortega y Gasset. De opstand van de massamens (2015)
Willem Schinkel. De nieuwe democratie : naar andere vormen van politiek (2012)
Wolfgang Streeck. Gekochte tijd : de uitgestelde crisis van het democratisch kapitalisme (2015)
David Van Reybrouck. Pleidooi voor populisme : pamflet (2009)
David Van Reybrouck. Tegen verkiezingen (2013)
Tegenlicht
Volk, macht en Varoufakis (april 2016)
TTIP, het recht van de sterkste (oktober 2015)
E-stonia : een land als startup (april 2015)
Making cities : de stad van de toekomst (april 2012)
Back to the square (maart 2012)
Unlike Poetin : Ruslands Facebook-oppositie (maart 2012)
5
5 – Onderwijs
Een logisch slot van dit verhaal. De documentairemakers staan op het standpunt dat ons huidige onderwijsmodel grosso modo onze kinderen niet ‘klaarstoomt’ voor de 21e eeuw. Dus wordt er overal geoefend. Enkele voorbeelden komen voorbij. Kern: bereid kinderen niet voor op een (onbekende en wellicht niet meer bestaande) baan maar voor ‘het leven’ en de uitdagingen waar zij mee te maken zullen krijgen. Tip: het heeft niet zo veel te maken met het al dan niet beheersen van een iPad.
Citaat uit Onderwijsheid : terug naar waar het echt om gaat van Kees Boele (2015)
Wij ontberen een informatiefilter. Dat filter heeft een naam: wijsheid. Zonder wijsheid zal men nooit genezen van ‘infobesitas’, maar wordt het alsmaar erger. Je laat van alles binnenkomen in je hoofd en hart en je ziet door de ontelbare bomen het bos niet meer. Daarom moet er in het onderwijs scherpte komen. We moeten terug naar waar het echt om gaat. Heel kort gezegd: wij moeten het woord ‘onder-wijzen’ weer letterlijk gaan nemen. In het onderwijs zouden leerlingen en studenten ‘onder wijzen’ moeten zijn. Goed onderwijs geeft antwoord op die vragen waar Google géén antwoord op geeft. (pagina 18)
Boeken
Kees Boele. Onderwijsheid : terug naar waar het echt om gaat (2015)
Tobias Reijngoud. Volgers & vormers : spraakmakende opinieleiders over de toekomst van het onderwijs (2013)
Ken Robinson. Creatieve scholen : een revolutionaire methode over hoe we onze kinderen moeten lesgeven (2015)
Ken Robinson. Het Element : als passie en talent samenkomen (2009)
Micha de Winter. Verbeter de wereld, begin bij de opvoeding : vanachter de voordeur naar democratie en verbinding (2011)
Tegenlicht
De slimme universiteit (februari 2016)
De onderwijzer aan de macht (februari 2015)
Superschool (september 2013)
Nederland buiten kennis (november 2011)
Citaat 358 (dinsdag 31 mei 2016)
Homepage Citaten 2016
