Twee liedjes, you may, or may not have heard before

In 2009 zag ik eind mei op het Naked Song festival in Eindhoven Richard Shindell (1960-) voor het eerst live. Een solo optreden van een Amerikaanse singer-songwriter die toen ook al in Argentinië woonde. Ik volgde hem al jaren, had verschillende cd’s beluisterd en was benieuwd hoe hij het er live van af zou brengen. Prima. Sterker, het was een van de hoogtepunten van dat festival. Samen met Van Dyke Parks, de legendarische producer, tekstschrijver en muzikant, die even later op hetzelfde podium een ‘college’ songwriten hield.

Nieuwe versies van oude liedjes
Toen dit voorjaar werd aangekondigd dat hij in september het eerste concert van de zogenaamde Blue Room sessions in de Verkadefabriek in Den Bosch voor zijn rekening zou nemen, bestelde ik meteen kaartjes. En wat doe je dan in de aanloop naar zo’n avond? Je (her)beluistert de cd’s die je van hem onder handbereik hebt. Sinds dat legendarische optreden had hij feitelijk niet zo veel nieuwe platen meer uitgebracht. Beter: geen. Behalve een oddity, Thirteen songs you may, or may not have heard before. Hij brengt op deze op het Amalgamated balladry label verschenen cd dertien nieuwe versies van zijn eigen liedjes. Een zwaktebod? Tja? Gebrek aan inspiratie? Of vond hij dat het nodig was met andere versies te komen? Hoe dan ook, die cd uit 2011 draaide ik in de weken naar dinsdag 6 september 2016 grijs. Driekwart van de songs kende ik (redelijk) goed.

Iets gemist
Maar een voor mij onbekend liedje drong zich op. Had ik domweg gemist. Hij had dit liedje al in 1994 op zijn tweede plaat (Blue divide) opgenomen. En hernam het ruim zeventien jaar later. Hij zong het natuurlijk ook in Den Bosch. Prachtig. Het is waarschijnlijk (beter: zeker) zijn beste liedje. Met een wonderschone tekst. Hij is een echte singer-songwriter. Een man met een gitaar, een krachtige stem en teksten waar hoorbaar aan geschaafd is. Waar geen woord of komma te veel in staat. Grootse kunst. Dat liedje zal ik hieronder nader toelichten. Zal de clou echter niet meteen weggeven. Dat doet Richard Shindell heel bewust wél. Het zit in de (volledige) titel. En na de eerste vijf woorden weet je al genoeg. Dat wil zeggen: je weet over wie het gaat en wat en wie er in de rest van het liedje ‘voorbij’ zullen komen. Dat doe ik dus niet. Wel moet ik ‘verklappen’ dat Shindell zijn (versie van het min of meer bekende) verhaal vanuit het perspectief van een vrouw naar voren brengt. Volstrekt geloofwaardig. 

The ballad of …
Het liedje bevat drie coupletten en een refrein. Dat hij ook – hoe traditioneel – drie keer zingt. Alleen past hij de laatste keer in het couplet twee regels aan. Een cruciale aanpassing. Inmiddels behoort dit kleinood van nog geen vijf minuten tot mijn lijst van beste songs ooit gemaakt. Die lijst is best lang, maar dit zeer ontroerende liedje scoort (op dit moment) erg hoog. Ik vertaal voor het gemak het gros van alle regels. Daarna presenteer ik een ander liedje waarin als het ware dezelfde ‘truc’ wordt uitgehaald. Maar heel anders. Het draait in dat liedje van David Olney, een iets oudere Amerikaanse singer-songwriter, om dezelfde hoofdpersoon als in de song van Richard Shindell, The ballad of … 

MM staat voor de vrouw en J voor de man en ze wonen en leven in P.
Het is natuurlijk een liefdesliedje; maar van de buitencategorie.

The Ballad of MM		De ballade van MM
My name is MM I come from P Please excuse these rags I’m in But I’ve fallen on hard times But long ago I had my work When I was in my prime But I gave it up, and all for love It was his career or mine		Mijn naam is MM  Ik kom uit P Excuses voor deze vodden  Maar ik ben hard gevallen Lang geleden had ik mijn werk Maar toen ik op mijn top was Gaf ik het allemaal op voor liefde Het was zijn of mijn carriere
J loved me This I know But why on earth Did I ever let him go He was always faithful He was always kind But he walked off With this heart of mine		J hield van me Dat weet ik Maar waarom op aarde Liet ik hem ooit gaan Hij was altijd trouw Hij was altijd aardig Maar hij liep weg Met dit hart van mij
A love like this will come but once This I do believe And I’ll not see his like again As I live and breath And I’m sorry if I might offend But I will never see How the tenderness I shared with him Became a heresy		Een liefde zoals dit komt slechts eenmaal Dat geloof ik En zolang ik leef en ademhaal Zal ik geen gelijke treffen En het spijt me als ik je beledig Maar ik zal nooit begrijpen Waarom de tederheid die we deelden  Een ketterij kon worden
J loved me This I know But why on earth Did I ever let him go He was always faithful He was always kind But he walked off With this heart of mine		J hield van me Dat weet ik Maar waarom op aarde Liet ik hem ooit gaan Hij was altijd trouw Hij was altijd aardig Maar hij liep weg Met dit hart van mij
But I remember nights we spent Whispering our creed Our rituals, our sacraments The stars our canopy There beneath an olive tree We’d offer up our plea Gods’ creation innocent His arms surrounding me		Ik herinner me de nachten die we doorbrachten Onze geloofsbelijdenis fluisterden Onze rituelen, onze sacramenten De sterren ons baldakijn Daar onder een olijvenboom We onze pleitrede aanboden Onschuldige schepselen van God Zijn armen om me heen
J loves me This I know But why on earth Did he ever have to go He was always faithful He was always kind But he walked off With this heart of mine		J houdt van me Dat weet ik Maar waarom op aarde Moest hij ooit gaan Hij was altijd trouw Hij was altijd aardig Maar hij liep weg Met dit hart van mij
Richard Shindell		Richard Shindell

Maria Magdalena en Jesus
MM is natuurlijk Mary Magdalene (Maria Magdalena) en J is haar lover, Jesus. Maria Magdalena, van wie niet met zekerheid bekend is of ze een hoertje was. En nog minder zeker is of Jesus haar lover was. Toch wordt daar in dit liedje wel vanuit gegaan. En hoor je haar heel warm over haar Jesus vertellen. Altijd zo trouw en aardig. Dat ze samen de nachten doorbrachten. Let op de woorden rituelen, sacramenten, geloofsbelijdenis. Tot het allerlaatst. Toen de heren apostelen lagen te pitten (in de nacht na het laatste avondmaal) en Jesus aan zijn vader vroeg of de beker van de kruisdood niet aan hem mocht of kon voorbijgaan. In die nacht was Maria Magdalena – in dit verhaal – bij hem. Onder die olijvenboom. Maar ze moest hem laten gaan. Dat ziet ze nu aan het eind van haar lange leven in. Jesus ging bij haar weg. Liet haar achter. The love of her life. Terwijl hij tóch van haar hield. Onbegrip. Maar in het laatste couplet begrijpt ze het: hij móest gaan. Haar laten zitten. Er waren belangrijkere zaken. Hij houdt (nog) van me. 

En door die switch in het laatste couplet tilt Shindell het naar een ander level. Refereert aan het verhaal dat Jesus voor ons allen moest sterven. Om ons te redden. Hij deed dat omdat hij van ons houdt. Niet alleen van Maria Magdalena. Nee, van allebei.

Godslastering? Nee, een troostrijk ‘liedje’
De tekst van Shindell zal zonder enige twijfel door sommige gelovigen als godslastering worden opgevat. Ik ben vooral onder de indruk van hoe het nummer is opgebouwd. Dat over elk woord is gewikt en gewogen. En samen met de door ene Sara Milonovich bespeelde viool wordt het een meesterlijk lied. Troostrijk. Groots.

David Olney. Jerusalem tomorrow
David Olney (1948) loopt al langer mee. Heeft tientallen platen gemaakt en treedt zeer regelmatig in Nederland op. Hij heeft een veel minder (krachtige) stem als Richard Shindell, maar is wel uit hetzelfde singer-songwritershout gesneden. Intelligente teksten. Lappen tekst. En door de jaren heen heeft hij verschillende classics geschreven, die vaak door andere artiesten zijn gecoverd. Een van zijn top-albums is Deeper well uit 1988. En daarop staat naar mijn mening zijn meest classic song: Jerusalem tomorrow. Een liedje waarin hij de clou voor de song niet zoals Richard Shindell al in het begin weggeeft. Achteraf – als je ‘het’ snapt – moet je toegeven dat die clou wel in de titel van het liedje zat; maar ja wie let daar op. De clou ontdek je als luisteraar pas als de laatste regel wordt gezongen: We’re headed for Jerusalem tomorow. We zijn op weg naar Jerusalem, morgen. Morgen gaat onze hoofdpersoon in het liedje op weg naar Jerusalem. So what!? Maar als je tot die laatste regel alle andere regels aandachtig tot je hebt genomen dan neem je je spreekwoordelijke hoed voor David Olney af. Moet je toegeven hoe meesterlijk hij dit liedje heeft opgebouwd.

Een oplichter als hoofdpersoon
De hoofdpersoon is overduidelijk een klaploper, die goedgelovige mensen met zijn trucs en verhalen voor de gek houdt. Er een slaatje uit slaat. Van stad tot stad trekt. Totdat zijn ‘handel’ op zeker moment tegen gaat zitten. In die dorpjes is voor hem een andere betoveraar langsgeweest. En het gekke is dat het die man niet om hun geld ging. Hij praatte zelfs over liefde. Een weirdo. Maar na veel teleurstellingen besluit onze hoofdpersoon op zoek te gaan naar die concurrent. Om te ontdekken wat zijn geheim is. Een deal met hem sluiten. Zo gedaan. Hij vindt hem en maakt afspraken. Hij zal onderweg betaald worden. Zijn kostje is gekocht. Zolang die man voor hem de weg baant kan hem niet zo veel gebeuren. Oh ja en tot slot, morgen gaan we naar Jerusalem.

Onze hoofdpersoon weet niet wat hem daar te wachten staat. Wij wel, mensen die het Nieuwe Testament kennen. Wij weten dat Jesus daar op (Palm)zondag warm onthaald zal worden. Maar binnen een week ook zal worden veroordeeld en gekruisigd.

Onze hoofdpersoon is kortom een van de apostelen die Jesus tijdens zijn leven mee op pad nam. Wederom een liedje dat sommige gelovige mensen als godslastering zullen ervaren. Maar aan de andere kant wel mooi opgebouwd. En ook hier neemt de viool een belangrijke plaats is; hier bespeeld door Mark O’Connor (op zijn instrument ook een groot artiest).

Freek de Jonge
Freek de Jonge jaren heeft jaren geleden enkele liedjes van David Olney heeft vertaald en ten gehore gebracht. Het bijzondere is dat De Jonge meent dat Jersualem tomorrow geschreven is vanuit het gezichtspunt van een muilezel. Waarop Jesus op die zondag (Palmpasen) Jerusalem binnentrekt. Maar hoe ik dit liedje ook analyseer: ik zie die ezel niet. Wel een meeloper zonder veel moraal.

Gelukkig mag dat bij grote kunst.

Jerusalem tomorrow		Jerusalem, morgen
Man, you should have seen me way back then I could tell a tale I could make it spin I could tell you black was white I could tell you day was night		Man, je had me lang geleden moeten zien Ik kon een sterk verhaal vertellen Ik kon je doen geloven dat zwart wit was Ik kon je doen geloven dat het overdag nacht was
Not only that I could tell you why Back then I could really tell a lie Well, I’d hire a kid to say he was lame Then I’d touch him and I’d make him walk again		Ik kon je niet alleen vertellen waarom Maar vroeger kon ik echt een leugen opdissen Ik huurde een jongen en liet hem de lamme spelen Dan raakte ik hem aan en kon hij weer lopen
Then I’d pull some magic trick I’d pretend to heal the sick I was takin’ everything they had to give It wasn’t all that bad a way to live		Dan deed ik een of andere magische truc En genas zogenaamd een zieke Ik nam alles wat ze me gaven aan Het was nog niet zo’n verkeerd leventje
Well, I’m in this desert town and it’s hot as hell But no one’s buyin’ what I got to sell I make my lame kid walk I make a dumb guy talk		Maar nu zit ik in dit woestijn stadje Maar niemand neemt af wat ik in de aanbieding heb Ik laat mijn lamme jongen lopen En mijn stomme man praten
I’m preachin’ up a storm both night and day Everyone just turns and walks away Well, I can see that I’m only wasting time So I head across the road to drink some wine		Ik roep een storm op Maar iedereen wendt zich af en loopt door Ik merk dat ik slechts tijd aan het verspillen ben Dus steek ik de weg over voor om wat wijn te gaan drinken
This old man comes up to me He says, I’ve seen you on the street You’re pretty good if I do say so myself But the guy comes through here last month He was somethin’ else		Deze oude man komt naar me toe Hij zegt dat hij mij op straat bezig heeft gezien Je bent best aardig, al zeg ik hetzelf, Maar die kerel die vorige maand langskwam Was heel anders
Instead of callin’ down fire from above He just gets real quiet and talks about love And I’ll tell you somethin’ funny He didn’t want nobody’s money		In plaats van vuur van boven af te roepen Was hij erg rustig en praatte over liefde En ik zal je iets geks vertellen Hij wilde niemands geld
I’m not exactly sure What this all means But it’s the damnest thing I swear I’ve ever seen		Ik begrijp niet helemaal Wat dit allemaal betekent Maar ik zweer je dat dit het stomste Is dat ik ooit heb gezien
Well, since that time every town is the same I can’t make a dime I don’t know why I came I decide I’ll go and find him And find out who’s behind him		Maar sinds die tijd is het in elke stad hetzelfde Ik verdien geen stuiver, vraag me af waarom ik kwam Ik besluit hem maar te gaan vinden En er achter zien te komen wie achter hem staat
He has everyone convinced that he’s for real Well, I figure we can work some kind of deal Well, he offers me a job and I say fine He says I’ll get paid off on down the line		Hij heeft iedereen ervan overtuigd dat hij echt is Ik vermoed dat ik met hem wel een dealtje kan sluiten Hij biedt me een baan aan en ik neem het aan Hij zegt me dat ik onderweg betaald zal worden
Well, I guess I’ll string along Don’t see how too much can go wrong As long as he pays my way I guess I’ll follow We’re headed for Jerusalem tomorrow		Ik besluit maar mee te doen Zie niet in dat er veel mis kan gaan Zo lang hij voor mij de weg baant zal ik volgen We zijn op weg naar Jerusalem, morgen
David Olney		David Olney

Aanvulling 1 (ma 10-10)
Op de fiets naar huis viel me in dat die nieuwe discipel van Jezus een dag later, terwijl ze Jeruzalem introkken, er achter kwam dat de Donalds en Thierry’s van die tijd niet veel op hadden met die bijzondere potsenmaker. Hangen moest t’ie. Ze zochten alleen nog een excuus en iemand om hem aan hen over te leveren. Dus bedacht Judas zich en deed wat in het evangelie terecht is gekomen. Die donderdagnacht, nadat Jezus tot drie keer toe zijn leerlingen slapend aantrof (en hij volgens Richard Shindell onder een olijvenboom nog een rendez-vous met Maria Magdalena had) deed hij wat hem was opgedragen. Hij wees Jezus aan door hem te kussen.

Het liep niet goed met hem af. Zijn beloning, die veertig zilverlingen, wilde hij niet accepteren. Zag in dat hij iets verkeerds had gedaan, en verhing zichzelf. 

Aanvulling 2 – andere stuk-jes over liedjes
Afscheid – De indruk die jij achterliet zal onuitwisbaar blijken / Jij was uniek en dus met niemand ooit te vergelijken (juli 2014)
Begrafenisliedje – I’ve got to leave you now (juli 2015)
He said: So? (mei 2016)
Gesamtkunstwerk – Teeny Tiny Tony, the world’s smallest pony (september 2015)
Liedje – I’ll be your Emmylou and I’ll be your June / If you’ll be my Gram and my Johnny too (maart 2013)
4 liedjes – So soon you’ll be gone to that wide world (mei 2013)
Zomeravondgevoel – It has become that time of evening when people sit on their porches, (juni 2013)
Begrafenisliedje – You built your tower strong and tall / Can’t you see it’s got to fall some day (augustus 2013)
Hard times – Her face was blood and diamonds / He remembers her that way (september 2013)
Southern nights – It was wonderful because I knew that everything that was important in the whole world was on this porch. (mei 2014)
Troostrijk? – All I ask of you / is forever to remember me / as loving you (mei 2014)

Aanvulling 3 (13-10)
Gisteren liet Freek de Jonge via Twitter weten dat David Olney wel degelijk een muilezel in een liedje heeft gestopt, echter niet in Jerusalem tomorrow. Herlees je bovenstaand artikel van Jan Vollaard, dan komt de verwarring door hem. Hij heeft niet goed opgelet. Freek heeft in het gesprek zonder enige twijfel over dat prachtlied gesproken, maar ook over het liedje ‘Brays’ van de cd High, wide and lonesome (uit 1995). Daarin loopt wel zo’n bijzonder lastdier rond. Dank Freek voor de correctie. 

Blessed am I of all creatures
Blessed am I of all beasts
I heard the cries of Hosanna
Palm leaves were laid at my feet

Citaat 399 (zondag 9 oktober 2016)
Homepage Citaten 2016