Ik heb het niet onderzocht, maar heb sterk de indruk dat er de laatste jaren steeds meer dunne, pamflet-achtige non-fictie boeken verschijnen.
Relatief dunne en goedkope boekjes, waarin een schrijver kort en bondig een mening ventileert over iets wat hem of haar dwarszit. Vaak wordt om de presentatie van zo’n boekje een (deftige) lezing georganiseerd; met gesprek en borrel na afloop. In een mooie zaal. En aan zo’n lezing wordt vaak een prestigieuze naam gehangen. Niet alleen in Nederland.
Boeken die ook relatief goed worden afgenomen; verkocht. Gelezen. Vaak is een uurtje leestijd genoeg. Maar dat wil niet zeggen dat het niemendalletjes zijn. Integendeel, er zitten echte beauties tussen. Waarin de auteur veel stof tot nadenken aanreikt.
Dit weekend kwam ik er via een tweet achter dat de Belgisch-Poolse filosofe Alicja Gescinska ook aan deze ’trend’ meedoet. Ze nam de eerste uitgave van ‘Karakters‘ voor haar rekening. Een initiatief van het Studium Generale van de Hogeschool Gent.
Zij hield op 11 oktober 2016 in Gent een lezing. En Allmensch : van middelmaat tot meesterschap is de titel van het bewuste boek-je. Uitgebracht door Academia Press uit Gent. ‘Slechts’ 39 pagina’s. Klein formaat. En – verhip – dit boekje is al in onze collectie opgenomen; kan geleend worden.
Alicja Gescinska
Zij is hard op weg om in België een BB’er te worden. Een Bekende Belg. Dat lukt vaak door relatief vaak met je hoofd op televisie te verschijnen. Zij is sinds enige tijd verantwoordelijk voor de serie Wanderlust. En werkt mee aan andere programma’s die geschaard kunnen worden onder de noemer wereldbeeld.
Alicja Gescinska is in Polen geboren. Kwam samen met haar ouders op 6-jarige leeftijd naar België. Is inmiddels een bekende filosofe, die in Nederland onder meer publiceert in Trouw en het Filosofie Magazine.
In 2011 verscheen haar De verovering van de vrijheid : van luie mensen, de dingen die voorbijgaan. Ze houdt daarin een zeer warm pleidooi om je als mens druk te maken over zaken die je niet goed vindt gaan. Je te engageren. Niet aan de kant te blijven staan. Heeft het over positieve en negatieve vrijheid. Het is ook een persoonlijk boek, waarin ze haar té vroeg overleden vader opvoert. Die in de laatste maanden voor zijn dood ontdekte dat boeken troost en inspiratie kunnen bieden.
B.B. King
Ze begint Allmensch : van middelmaat tot meesterschap met de in 2015 overleden bluesgitarist B.B. King. En citeert de slotwoorden van The Life of Riley, de over deze legende gemaakte documentaire.
In die quote leer je hem kennen als een man die op zijn 86ste nog steeds op zoek is naar een nog mooier, beter geluid. De laatste twee regels zijn:
Daarna kijkt de king of the blues recht in de camera en richt hij zich tot de kijker met de boodschap dat iedereen altijd meer in zijn mars heeft. You can always do better.
You can always do better
Wat een levenshouding. Nooit tevreden zijn met wat je al bereikt hebt. Iets wat gedaan hebt, is niet echt relevant. Je kunt blijven hangen of zwelgen in het verleden, maar belangrijker is wat je nog van plan bent. Vertrouwen in de toekomst. Weten dat het zinvol én leuk is om je te blijven ontwikkelen. De ernst en levenslust spat er vanaf.
Verkiezingen
Een levenshouding die haaks staat op die van veel Nederlanders. Die zich grote zorgen maken over hun identiteit en of ‘het’ nog wel goed komt met ons land. Bange mensen die niet meer open kunnen of willen staan voor het onverwachte, het nieuwe, de toekomst. In België speelt natuurlijk precies hetzelfde. Overal ontevreden mensen. Tóch heeft die houding zo ook zijn voordelen. Hieronder een citaat uit de paragraaf Lof der ontevredenheid
Het zou geen kwaad kunnen als men ontwaakte met die vijf woorden in het hoofd. You can always do better. In die woorden klinkt niet enkel de belofte van mogelijke beterschap, maar ook een veroordeling van dat wat is. Dat wat is, volstaat niet. Daarom mogen we niet te snel op onze lauweren rusten. We moeten meer ontevreden zijn, over de wereld en onszelf.
Dat is natuurlijk onaangenaam. Niemand is graag ontevreden. Ontevredenheid gaat meestal gepaard met een gevoel van ergernis en wijst op een toestand van gebrek. Maar terwijl ontevredenheid onaangenaam is, is tevredenheid vaak ongepast. Hoe kun je tevreden zijn over de toestand van de wereld, wanneer er in die wereld zoveel ellende bestaat? Omdat perfectie onbereikbaar is, moet je ernaar blijven streven, zo meende King, en op zijn zachtst gezegd is de wereld verre van perfect. Uit het gebrek ontstaat de morele plicht om goed te doen, om de nood te lenigen en het lijden te verzachten. Er wordt een moreel appel op ons gedaan, niet zozeer omdat wij zo goed zijn, maar omdat de wereld zo slecht is. (pagina 7)
Die ontevredenheid over het bestaan zouden we moeten ombuigen in een kracht om de wereld te verbeteren en niet laten uitmonden in verzuring en verbitterdheid waar niemand baat bij heeft. Wie daarin slaagt, heeft een extra motivatie om een zinvol leven te leiden.
Zo iemand beschikt ook over meer zelfkennis. Het is geen schande, maar juist verstandig om toe te geven dat we allemaal eigenlijk maar gebrekkige, veelal middelmatige wezens zijn. Zelfkennis is het begin van alle wijsheid en zelfoverschatting impliceert daar vaak het tegendeel van. We zijn meestal niet uitzonderlijk slim of dom, geen heiligen noch duivels. We zijn vooral heel gewoon. (pagina 8-9)
Ze sluit haar pamflet als volgt af:
Toch laten we ons in ons handelen idealiter inspireren door uiteenlopende voorbeeldfiguren en streven we het best diverse positieve waarden na. De Mozarts en Einsteins zijn dun gezaaid in de wereld en de homo universalis, die in vele domeinen uitmunt, is al zeker een zeldzaamheid. Maar je kunt er beter naar streven om een homo universalis te zijn en in dat streven wat tekortschieten, dan ernaar te streven om een nietsnut te zijn en daarin met verve slagen. En hoewel het ideaal van de homo universalis een wat elitair en intellectualistisch mensbeeld kan impliceren, hoeft dat voor het ideaal van de Allmensch niet het geval te zijn.
De Allmensch is immers ook – en misschien zelfs bovenal – de gemiddelde mens die de middelmaat overstijgt, en blijft streven naar wat beter kan. De zuivere idealen van de voorbeeldfiguren zijn ultiem onbereikbaar en misschien moeten we er juist daarom voortdurend naar blijven streven. Omdat het niet perfect is, zoals B.B. King ons voorhield. De gedachte dat goed nooit goed genoeg is, kan voor sommigen misschien deprimerend klinken, maar het tegendeel is waar.
Het is juist een buitengewoon hoopvolle gedachte, want ze impliceert ook de gedachte dat er meer in ons zit en dat het beter kan. Timshel. (pagina 36-37)
Timshel
Is een Hebreeuws woord dat zoiets betekent als: ‘je zou kunnen’ of ‘er zijn mogelijkheden’. Alicja Gescinska legt het zo uit:
In de King James bijbel () staat: ‘Gij zult de zonde overwinnen’. In de Amerikaanse standaardbijbel klinkt het anders: ‘Ziet dat gij de zonde overwint’. Dat is evenwel een wereld van verschil. Het ene is een belofte, een profetie. Het andere is een opgave, een plicht. Om uitsluitsel te krijgen over way er nu precies bedoeld is, wordt de Hebreeuwse brontekst erbij gehaald. En daaruit blijkt dat als gij wilt, gij het kwaad kunt overwinnen. Gij kunt dus. (pagina 24-25)
Enkele andere, recent verschenen relatief dunne boekjes
Bas Heijne. Onbehagen : Nieuw Licht op d ebschaafde mens (2016)
Bas Heijne. Staat van Nederland : een pleidooi (2017)
Ewald Engelen. De mythe van de gemaakte vrouw : Nieuw Licht op het feminisme (2016)
Myrthe Hilkens. Kapitaalvernietiging : nieuw licht op eigenbelang (2016)
Pieter van den Blink. The medium kills the message : nieuw licht op journalistiek, media en kijkcijfers (2016)
Eva Rovers. Ik kom in opstand, dus wij zijn : nieuw licht op verzet (2017)
Albert Jan Kruiter & Eelke Blokker. In ons belang : pleidooi voor publieke waarden (2011)
Ahmed Aboutaleb. Droom & daad (2015)
Désanne van Brederode. Modern dédain : pamflet (2006)
Rutger Bregman & Jesse Frederik. Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers (2015)
Joachim Gauck. Laat je niet regeren door angst, maar door moed (2012)
Peter Giesen. De weg van de meeste weerstand : pleidooi voor de betrokken burger (2013)
Byung-Chul Han. De vermoeide samenleving (2012)
Bas Heijne. De betovering van de wereld (2014)
Stéphane Hessel. Doe er iets aan! (2011)
Stéphane Hessel. Neem het niet! (2011)
Marcel Metze. De hoogmoedigen (2011)
Paul Scheffer. De vrijheid van de grens (2016)
Bernard Maris. Economie is geen wetenschap : het bijgeloof van onze tijd ontmaskerd (2015)
Thije Adams. Kunst moet : ook in tijden van cholera (2012)
René Gude. Het agoramodel : de wereld is eenvoudiger dan je denkt (2016)
Frans Timmermans. Broederschap : pleidooi voor verbondenheid (2015)
David Van Reybrouck. Pleidooi voor populisme : pamflet (2008)
Artikelen
Alicja Gescinska – Vrijheid is niet vrijblijvend (2012)
Nadenkstof – Ons leven telt 20.000 dagen. U en ik hebben in het beste geval nog 10.000 dagen te gaan! (maart 2013)
Kijktip – De oude wereld is kapot, we moeten een nieuwe maken. (augustus 2013)
Lang artikel – Maar wat beoogt ónze waarheid nog, behalve dan het eindeloos bevredigen van onze behoeften? (juni 2014)
Een april – Dit is het moment voor verandering. (april 2016)
Citaat 445 (dinsdag 14 maart 2017)
Homepage Citaten 2017
