In november organiseren de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken (NOBB) niet alleen diverse activiteiten in het kader van Nederland Leest, maar ook voor de zogenaamde Week van de Mediawijsheid (van 17-24 november).
In die Week van de Mediawijsheid ligt de nadruk op activiteiten gericht op kinderen. Prima, maar het is net zo belangrijk om ook ‘dingen’ te organiseren voor volwassenen. Iedereen – letterlijk: iedereen – kan immers mediawijzer worden.
Het jeugdteam dat deze Week van de Mediawijsheid voorbereid had me gevraagd hen bij te praten over de tijdgeest en hoe we daar als bibliotheek mee om zouden kunnen gaan. Tijdens de voorbereiding daarvan viel mijn oog op een artikel op Quartz, een digitaal platform waar zeer diverse artikelen worden geplaatst. Vergelijkbaar met Medium of Pocket.
Carlo M. Cipolla
In het bewuste artikel maakt ene Corinne Purtill ons attent op het werk van een reeds in 2000 overleden Italiaanse onderzoeker, Carlo M. Cipolla.
Deze economisch historicus poneerde al in 1975 zijn vijf wetten van menselijke stupiditeit. In een artikel: The five basic laws of human stupidity. Later bouwde hij dit artikel om tot een essay. Daarvan verscheen vorig jaar in Nederland een vertaling: De wetten van menselijke stupidteit.
Inmiddels is dit boek besteld voor de collectie.
Vijf wetten van menselijke stupiditeit
Carlo M. Cipolla’s artikel en boek-je zijn quasi serieus; hebben een ironische inslag. Maar aan de andere kant is het een prima manier om naar de samenleving te kijken. Kan wellicht helpen om te duiden met welke insteek mensen al dan niet bewust bezig zijn. Zijn conclusie is – zeker voor bibliothecarissen die met mediawijsheid bezig zijn – vervelend: tegen domheid is geen kruit gewassen.
Hieronder de kern van zijn verhaal. Er is zelfs een schema.
1. Always and inevitably everyone underestimates the number of stupid individuals in circulation.
1. Iedereen onderschat altijd en onvermijdelijk het aantal domme individuen dat in omloop is.
2. The probability that a certain person be stupid is independent of any other characteristic of that person.
2. De waarschijnlijkheid dat een bepaald persoon dom is, heeft niets te maken met willekeurig welke karakteristiek van die persoon.
Opmerking: denk bij karakteristiek aan geslacht, ras, nationaliteit, opleidingsniveau of inkomen.
3. A stupid person is a person who causes losses to another person or to a group of persons while himself deriving no gain and even possibly incurring losses.
3. Dom is iemand die een ander individu (of een groep individuen) verlies toebrengt, terwijl hij zelf van zijn handeling geen voordeel heeft en er mogelijk zelfs nadeel van ondervindt.
4. Non-stupid people always underestimate the damaging power of stupid individuals.
4. Niet-domme mensen onderschatten altijd de schadelijke kracht van domme personen.
5. A stupid person is the most dangerous type of person.
5. Een dom iemand is de meest gevaarlijke persoon.
Wat leidt tot:
A stupid person is more dangerous than a bandit.
Een dom persoon is gevaarlijker dan een schurk.
Het schema
Grappig dat Cipolla het in het midden heeft over ‘ineffectual people’. Hij bedoelt daarmee dat we allemaal geneigd zijn om (af en toe, de schaal varieert) domme ‘dingen’ te doen. Acties die soms zelfs tegen ons eigen belang indruisen. Of – nog erger – anderen nadeel bezorgen. ‘Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen‘.
Hij schetst twee assen. Op de horizontale as gaat het over de mate waarin we dingen doen die goed, dan wel slecht voor ons zelf zijn; op de verticale as gaat het om de mate waarin we dingen die we doen goed dan wel slecht uitpakken voor anderen.
Verder heeft hij het – verdeeld over vier kwadranten – over:
Helpless people – hulpeloze mensen – Zwakken
Intelligent people – intelligente mensen – Intelligente personen
Stupid people – domme mensen – Dommen
Bandits – bandieten – Schurken
Een vingeroefening
Zonder enige twijfel zal Cipolla de eerste zijn (geweest) die toegeeft dat dit schema geen wetenschappelijke waarde heeft. Het is een mooi ‘verhaal’. Waarvan iedereen ongeveer begrijpt dat het ‘klopt’. Iedereen kent mensen die in het schema zijn in te passen. Toch kun je dit schema prima gebruiken om naar de werkelijkheid te kijken. Los te laten op bepaalde omstreden maatschappelijke onderwerpen. Zaken waarover we als mensheid een nieuw standpunt moeten innemen.
Neem bijvoorbeeld het plaatsen van windmolens in onze omgeving. Een vraag die op ons bord ligt. Als we als samenleving afscheid moeten nemen van fossiele brandstoffen – en dat moet! – ontkomen we er niet aan om een brede variëteit aan oplossingen te realiseren. Windmolens die ’s nacht doordraaien; en ook als de zon niet schijnt. Alleen: waar plaatsen we die krengen? En wie profiteert er het meest van? Of ondervindt er de meeste hinder van? Politieke partijen hebben hierover verschillende ideeën. Om uw eigen standpunt te bepalen helpt het om D66, PvdA, VVD, PVV, PvdD, GL en andere partijen te plaatsen op de twee assen die bepalen of de voordelen bij mij dan wel anderen terecht komen; danwel mezelf of anderen benadelen.
Invuloefening -politici
Wellicht is het gemakkelijker om een aantal bekende politici in het schema te plaatsen. Hoe schat u de slim/domheid van Donald Trump, Theresa May, Emmanuel Macron, Vladimir Poetin, Kim Kim Jong-il, Mark Rutte, Sybrand Buma, Emiel Roemer, Thierry Baudet, Geert Wilders, Marianne Thieme, Jan Terlouw, Dries van Agt, Rita of Guy Verhofstadt in?
Het wordt leuker als u deze oefening samen met anderen doet en na afloop uw huiswerk met hen vergelijkt. Ik kan me niet voorstellen dat u hetzelfde heeft ingevuld. Waarmee bewezen wordt dat het schema en artikel van meneer Cipolla een mooi verhaal is. Geen harde wetenschap.
Het zou desondanks toch zomaar deel uit kunnen maken van een mediawijsheid-activiteit. Dit najaar. In onze regio.
Recensie: Menselijke stupiditeit gesignaleerd – Geestig boek over de vijf wetten van de domheid (juni 2016)
Moest trouwens aan dít boek denken.
Citaat 464 (dinsdag 30 mei 2017)
Homepage Citaten 2017
