Broodfonds OSS2? – Ons Samen Sterk

Hieronder staat een relatief lang artikel over broodfondsen. Over een avond die door de Bibliotheek Oss werd gehouden onder de noemer Tegenlicht Meet Up Oss.

Die avond waren verschillende mensen aanwezig die open staan voor een – nog op te richten – tweede Oss broodfonds. Naar verwachting lopen er in Oss en omgeving meer zelfstandigen rond die een open staan om een binnenkort te organiseren informatie-avond bij te wonen.

De Bibliotheek Oss zal – voor alle duidelijkheid – niet actief betrokken zijn bij de mogelijke oprichting van een tweede Oss broodfonds. Stelt zich in deze facilitair op. Een mogelijke informatie-avond zou in de bibliotheek Oss gehouden kunnen worden.

Een historische avond?

Wellicht gaat donderdagavond 28 september 2017 de boeken in als de avond waarop de kiem voor het tweede Osse broodfonds werd gelegd. OSS2? – Ons Samen Sterk. Tijdens de eerste Tegenlicht Meet Up Oss van het seizoen 2017-2018.

Broodfondsen
Er zijn zonder enige twijfel nog steeds mensen die geen idee hebben wat een broodfonds is. Maar aan de andere kant neemt het aantal dat dit begrip wel kent snel toe. Kort geformuleerd is een broodfonds een manier voor zelfstandigen om zich te verzekeren tegen inkomensverlies ten gevolge van ziekte of een ongeval. Die verzekering sluit men niet af bij een groot, anoniem, almachtig verzekeringsbedrijf. In de praktijk is dit een peperdure ‘oplossing’ en keert zo’n multinational als het er op aan komt zelden uit wat de inlegger dacht of hoopte. Een broodfonds is een vereniging van maximaal vijftig zelfstandigen uit jouw buurt. Die elkaar bij tegenslag als het ware helpen en ondersteunen. Bij ziekte betalen de leden van jouw vereniging allemaal een relatief klein maandbedrag, waardoor je toch een inkomen hebt om je dagelijkse kosten te kunnen betalen.

Ties van Esch
Collega Peter had Ties van Esch benaderd. Of hij op donderdag 28 september – na vertoning van de Tegenlicht-aflevering Ons dagelijks brood – geen verhaal wilde houden over ‘zijn’ broodfonds: OSS, Ons Samen Sterk.

OSS heeft, helaas, geen website. OSS is het eerste en tot nu toe enigste broodfonds in de gemeente Oss. Ties hield een mooi verhaal. Schetste wat een broodfonds is, hoe het tot stand was gekomen, hoe het praktisch werkt, waar hij met zijn medebestuursleden tegenaan loopt et cetera. Klik hier voor zijn presentatie. 

Een lokaal fenomeen
Broodfondsen worden overal in den lande opgericht. Er wordt geen centrale regie gevoerd. Er zit niemand in Den Haag of zo die opdracht geeft om ergens met een broodfonds te gaan beginnen. Het past wat dat betreft in het fenomeen dat op verschillende maatschappelijke terreinen lokaal mensen samen komen om ‘iets’ zelf te gaan doen. Denk aan energie, zorg of (buurt)vervoer. In dit geval dus het je verzekeren tegen het wegvallen van inkomen bij ziekte of een ongeval. Wél is er een landelijke organisatie waar lokale broodfondsen zich bij kunnen aansluiten. Een club die zich afficheert als de broodfondsmakers. Die meehelpen om een lokaal initiatief van de grond te tillen. En een rol willen spelen bij het geld-gedoe. 

Korte samenvatting van het verhaal van Ties van Esch
Een broodfonds is bedoeld voor zelfstandigen die al ruim een jaar actief zijn en kunnen aantonen dat ze een regelmatig inkomen verwerven. Een broodfonds is een vereniging, waar je lid van kunt worden. Maandelijks betaal je een klein contributiebedrag. Bij entree betaal je eenmalig een bedrag van 250 euro. Verder stort elk lid maandelijks een vast bedrag op een geblokkeerde bankrekening. Die bankrekening is van het lid, maar de deelnemer kan van die rekening zelf niets afhalen. Elk lid bepaalt de hoogte van het maandelijks te storten bedrag. Dat bedrag heeft een relatie met hoeveel je van jouw verenigingsleden wilt ontvangen als je ziek of arbeidsongeschikt wordt. Bij ziekte betalen alle overige leden maandelijks een klein bedrag vanuit hun eigen ‘pot’. De penningmeester van het broodfonds en iemand van het ‘hoofdkantoor’ in Utrecht kunnen dit mechanisme in gang zetten. 

Tussentijds kunnen leden niet stoppen. Wel na een bepaalde vooraf afgesproken termijn. Bij het verlaten van de vereniging kun je weer vrij beschikken over jouw eigen potje. Je zult als lid moeten en willen begrijpen dat op elk moment een van jouw medeleden ziek kan worden en er vanaf jouw geblokkeerde rekening maandelijks een klein bedrag wordt overgemaakt naar dat zieke medelid. Ook als je jouw bedenkingen hebt over het karakter van dat zieke lid. Dit is natuurlijk ook het geval bij iemand die zich aansluit bij een grote verzekeringsmaatschappij; maar daar gaat het om tienduizenden mensen die je niet persoonlijk kent. Of bij uitkeringen die door de overheid worden verstrekt (denk aan WW en bijstand). 

Ties van Esch haalde terecht het voorbeeld aan van de arme keuterboeren die ergens in de negentiende eeuw samen kwamen om elkaar te verzekeren tegen brand. Elke boer lapte maandelijks een klein bedrag. Vanuit die pot werden boeren gecompenseerd waarvan de boerderij afbrandde. Die gedachte werd doorgetrokken en leidde uiteindelijk tot de komst van talloze coöperaties. Melkfabrieken, vleesfabrieken, banken. Dat die coöperatieve gedachte in de loop der tijd sterk verwaterde (denk aan de Rabobank, de CHV e.d.) is een ander verhaal. De komst van broodfondsen lijkt op een soort herleving van dat coöperatieve denken. Kleine luiden komen wederom samen om elkaar te ondersteunen. En het begint, net als toen, kleinschalig én lokaal. Mensen die deelnemen kennen elkaar. Vertrouwen elkaar. Vertrouwen dat die grote clubs te schande hebben gemaakt; verspeeld. Sterker: die gewantrouwd worden en waarvan de top amper meer weet waarvoor en waarom zij ooit zijn opgericht.

Vertrouwen
Ons dagelijks brood werd geafficheerd als de eerste aflevering van het seizoen over het fenomeen vertrouwen. De redactie ziet – als mensen die de toekomst in de gaten houden – dat op tal van terreinen in de maatschappij vertrouwen in elkaar én anderen onder druk staat. En dat er – gelukkig – ook mensen zijn die proberen daaraan iets te doen. Weg van het wantrouwen, het cynisme. Concreet proberen iets in gang te zetten. Een broodfonds is daarvan een voorbeeld.

Het toeval wil dat enkele dagen voor de Tegenlicht Meet Up in de bibliotheek Oss op De Correspondent een artikel werd geplaatst van Dick Wittenberg over dit gebrek aan vertrouwen. 1 op de 7 Nederlanders heeft betaald werk, maar leeft altijd in onzekerheid. Een ontluisterend artikel. Waaruit blijkt dat dertig procent van de Nederlandse bevolking moeite heeft om de eindjes aan elkaar te knopen. Onzeker is of er voldoende geld is om alles te kunnen betalen. Dick schetst zes bevolkingsgroepen: vier daarvan hebben het redelijk tot goed voor elkaar, maar twee (hij noemt ze: onzekere werkenden en precariaat) hebben het moeilijk. Zijn onzeker. Maken zich zorgen. Hebben minder vertrouwen in de toekomst en anderen. Ik vermoed dat veel zelfstandigen tot die groep behoren en op zoek zijn naar iets meer zekerheid en vertrouwen. Voilà, een deel van de verklaring waarom zo veel broodfondsen worden opgericht

Een druppel op de gloeiende plaat?
Ties van Esch presenteerde de laatste cijfers. Er zijn momenteel 278 broodfondsen, met 12.425 deelnemers. Imposant? Ja. En nee. Het valt tegen als je weet dat er ruim een miljoen zelfstandigen en ZZP’ers in ons land zijn. De broodfondsmakers hebben – voor zover ik kan achterhalen – echter geen ambitie om zeer actief het aantal broodfondsen te gaan vergroten. Ze stellen zich dienstbaar op. Adviseren en denken mee als lokaal mensen opstaan. Heb ook niet het idee dat dit probleem (inkomenszekerheid van kleine zelfstandigen) aan de formatietafel zal worden opgelost. Daar wordt heilig geloofd in de kracht van het individu, die zelf verantwoordelijk genoeg is om ‘het’ zelf te kunnen oplossen. 

Een tweede OSS?
In de bibliotheek Oss waren deze donderdagavond ongeveer twintig mensen aanwezig. Onder hen waren er verschillenden die open stonden voor het idee. Helaas kwamen ze deels van een koude kermis thuis. Het Osse broodfonds zit vol. Ze hebben al vijftig deelnemers. Dat is de grens. Er zit niets anders op dan zelf een tweede broodfonds te gaan opzetten. Ties van Esch bood aan om bij voldoende belangstelling nogmaals te komen uitleggen hoe het werkt. Maar hij gaat dat niet actief organiseren. De komst van een tweede OSS staat of valt dus met massa. Zijn er voldoende gegadigden voor een soort oprichtingsvergadering of bijeenkomst? Als bibliotheek Oss kunnen we dat faciliteren en een ruimte aanbieden. En een aanmeldformulier maken waar geïnteresseerden zich zonder verplichtingen  kunnen aanmelden.

Debat, gesprek
Als organisator weet je vaak niet hoe een avond zal verlopen. En bedenk je manieren om een stilvallend gesprek los te trekken. Dat was deze avond absoluut niet het geval. De tijd vloog voorbij. Het was derhalve niet nodig om enkele voorbereide stellingen met bezoekers en Ties van Esch te bespreken. Stellingen die los staan van het al dan niet oprichten van een lokaal broodfonds, maar meer over dilemma’s waar we ons als samenleving over zouden moeten willen gaan buigen. Klik hier voor de presentatie met daarin die stellingen en enkele slides uit het artikel in De Correspondent.

Zeven stellingen (die niet werden behandeld)
1. Prima dat de overheid zelfstandigen zelf hun sociale verzekeringen laat regelen.
2. Zelfstandigen die zich niet bij een broodfonds kunnen aansluiten, moeten zelf maar een eigen broodfonds gaan oprichten.
3. Dat elke ZZP’er zichzelf kan redden is een geloof.
4. De groei van het aantal broodfondsen illustreert dat mensen elkaar in toenemende mate vertrouwen.
5. Mensen die het niet maken hebben dit aan zichzelf te danken en daarvoor hoeft de samenleving niet op te draaien.
6. Zelfstandigen moeten verplicht worden om zich bij een broodfonds aan te sluiten.
7. Er moet een inspectie-orgaan voor de broodfondsen komen.

De tweede tegenlicht Meet Up Oss
Deze borduurt voort op hetzelfde thema: vertrouwen. Centraal staat op 26 oktober de Tegenlicht-aflevering Zorgeloos leven. Over en met Jos de Blok, de oprichter van Buurtzorg. Eenzelfde  idee, in een andere branche, ziekenverzorging. Weg van centrale aansturing. Kleine teams ziekenverzorgenden die lokaal mensen verzorgen en samen bijna ‘alles’ regelen. Zonder managers, een hoofdkantoor en georganiseerd wantrouwen (met functioneringsgesprekken, hrm-afdelingen, adviseurs, beleidsplannen, studiedagen met Richard Engelfriet et cetera). 

Citaat 496 (zaterdag 30 september 2017) succes, collega Tegenlicht Meet Up’ers Boxmeer.
Homepage Citaten 2017