Next librarians zijn de vroedvrouwen van de … next society

Hieronder wil ik deze zin toelichten. Uitleggen waar bibliothecarissen zich in mijn ogen mee bezig zouden moeten willen houden. Het is een zogenaamde longread.

Dat heeft in the end (sorry: ik zal vaak Engelse termen gebruiken) te maken met een tijd, een samenleving die op bijna alle terreinen fundamenteel zal afwijken van de huidige. Inderdaad, een volgende samenleving, geen ‘betere’ maar een … next society.

Zo’n zin komt natuurlijk niet zomaar bij me op. Je moet maar durven. Om bibliothecarissen – nieuwe én oude – neer te zetten als vroedvrouwen. Van een volgende samenleving. Tóch meen ik het serieus. 

Een uitnodiging en een titel
Het begon – zoals bijna altijd – met een klein ‘dingetje’. In mei van dit jaar had ik Jan Rotmans, de Rotterdamse hoogleraar transitiekunde en duurzaamheid, uitgenodigd om dit najaar in Veghel een lezing te komen geven over zijn kijk op onze sterk veranderende samenleving. Waar staan we, en waarnaar zijn we op weg. Alleen had ik het tot vorige week met zijn assistente nog niet gehad over de globale inhoud van zijn lezing. Zij kwam met de suggestie dat Jan prima uit de voeten zou kunnen met het begrip next economy. 

Artikel: Next economy: de nieuwe economie heeft een wezenlijk andere structuur en schaalgrootte dan de oude economie (4 juli 2018)

Bingo. Links- of rechtsom zullen we als samenleving in binnen- en buitenland op zoek moeten naar een andere economie. De bestaande vertoont te veel gebreken. De lijst is erg lang en het lijkt schier onmogelijk om de door ‘haar’ veroorzaakte problemen binnen het huidige model te gaan oplossen. Sterker: doorgaan zal die problemen alleen maar verergeren. Ergo: next economy.

Next economy, next …
So far, so good. Maar diezelfde avond, op de fiets naar huis, viel me te binnen dat ik vorig jaar al eens een poging had ondernomen om de Eindhovense filosoof, kunstenaar en hoogleraar Koert van Mensvoort naar de regio Noord Oost Brabant te halen. En die zou (natuurlijk) spreken over zijn ‘ding’: next nature. Bingo. Twee keer op een dag. Next economy. Next nature. Meteen kwam het idee op om dat woord op andere (maatschappelijke) thema’s te gaan plakken: Next voedsel (sorry: food), democracy, media, values, health, intelligence …

Toch zou het nog ruim een week duren voordat die next librarian opkwam. Daar kwam een jonge collega uit de bibliotheek Veghel mee aanzetten. Ik neem haar vaak in mijn gedachten en analyses mee. Meike Boertjes is als een niet daarvoor opgeleide bibliothecaris verantwoordelijk voor het bibliotheekwerk voor volwassenen in Veghel; een plaats die deel uitmaakt van de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken (NOBB). Dat gaat haar als hoogopgeleide professional prima af. 

Een nieuwe generatie bibliothecarissen
Ze moet nog veel leren, maar is lekker bezig. Sterker: ze is onlangs genomineerd voor de ‘beste bibliothecaris van Nederland’. Samen met twee collega’s uit Gelderland en Groningen strijdt ze om de eer. In november wordt bekend of zij het zal worden. Dat ligt niet alleen aan de jury, maar (helaas) voor een deel ook aan het aantal mensen dat op haar zal (gaan) stemmen. Je maakt meer kans naarmate je meer mensen weet te mobiliseren om op jou te stemmen. Tja.

Meike loopt trouwens ook – samen met drie andere jonge collega’s uit ons werkgebied – mee in een anderhalf jaar durende bijscholingscursus. Ze worden opgelet tot een – helaas, wederom een Engelse term – community librarian. Ook dat gaat haar prima af. 

Een interessante, relevante en leuke baan
Meike heeft samen met andere onlangs door ons aangenomen (en vaak) jonge collega’s door dat (a) een bibliothecaris een heel interessante, relevante en leuke baan heeft en er (b) zijn of haar ziel en zaligheid in kan leggen. Daarmee bedoel ik dat bibliothecarissen met de hen gegeven talenten moeten proberen om in hun werkgebied ‘iets’ tot stand te brengen dat er toe doet. En dan is het raadzaam te beginnen met waar je zelf sterk in bent en/of waar je ‘iets’ mee hebt.

De kunst voor leidinggevenden in de bibliotheeksector is trouwens om er vooral voor te zorgen dat er in een team mensen rondlopen die allemaal ‘net’ iets-je anders zijn. Dit om te voorkomen dat we allemaal hetzelfde doen. Wel mensen met inhoud, maar daar kom ik later op terug.

Next librarians!
Meike stelde afgelopen maandag via mail voor dat die jonge collega’s samen een filmpje zouden maken. Waarin zij als NEXT LIBRARIANS uitleggen waarom Jan Rotmans naar Veghel komt. Next over Next, zoiets. Een ruw idee. Laten we een filmpje maken om reclame te maken voor die aankomende avond. Een filmpje dat we ook aan het begin van die avond in september (de 19e om precies te zijn) in theater De Blauwe Kei in Veghel kunnen laten zien. Het idee rijpt, terwijl ik dit type. 

Een rapport
Dat mailtje van Meike viel bijna samen met een tweet van een échte bibliothecaris van het jaar: Mark Deckers. Hij  won in 2011 van (inmiddels ex-)collega Jan de Waal. Deze Mark Deckers twitterde maandag iets over een onlangs verschenen rapport. Bedoeld voor de bibliotheeksector. Een advies over een groot probleem. Bibliothecarissen worden tegenwoordig niet meer formeel opgeleid. De Hbo-instelling waar dat gebeurde bestaat al jarenlang niet meer. Terwijl er dringend behoefte aan is.

In rapport noch in het artikel van Mark komt het woord vroedvrouw voor.

Artikel Mark Deckers: Veranderende functies: dag klantenservicemedewerker, welkom leesconsulent! (9 juli 2018)

Op sterven na dood?
Dat klinkt voor iedereen die de bibliotheek alleen van buiten kent wellicht raar in de oren. Bibliotheken zijn toch op sterven na dood? Wie leent er nog een boek? Je kunt toch alles opzoeken of (illegaal) downloaden!  Helaas is het heel anders. Bibliothecarissen (oude én nieuwe) hebben juist in onze huidige tijd meer dan ooit relevantie. En dat heeft te maken met die … eh  … next society.

Verwarring
Binnen de bibliotheeksector zal niet iedereen in kunnen stemmen met mijn kijk op waar een openbare bibliotheek mee bezig zou moeten willen zijn. Veel collega’s leggen de laatste jaren vooral de nadruk op leesplezier ‘aanbrengen’ bij kinderen van 0 tot pakweg 18 jaar oud. Organiseren de meest uiteenlopende activiteiten om (vooral) kinderen ook iets-je mediawijzer te maken. En sinds enkele jaren zetten we ook massaal in op het lang onderschatte probleem dat circa tweeënhalf miljoen landgenoten amper of slecht kunnen lezen en schrijven. Verder zitten er in deze groep ook nog veel burgers die niet digitaal vaardig zijn. 

Mijn indruk is dat we als bibliotheeksector vooral inzetten op kwetsbare mensen. Die om wat voor reden (nog) niet volledig mee kunnen doen aan de samenleving. Hartstikke belangrijk. Ik onderschrijf dit van harte en op onze manier zijn we daar in onze regio ook volop mee bezig. Alleen, en dat is mijn cruciale kritiekpunt, vergeten we een grote groep uit het oog. We gaan er voetstoots van uit dat mensen die niet laaggeletterd en/of digibeet zijn zichzelf wel kunnen redden. Dat zij geen hulp nodig hebben. Dat we ze als bibliotheken aan ‘hun lot’ kunnen overlaten. 

Next society 
Ik weet dat het aanmatigend klinkt maar ik durf hier de stelling te betrekken dat we juist voor deze groep als next librarains ook actief bezig moeten zijn. Hen helpen die … eh  … next society te bereiken. Dat zal niet vanzelf gaan. Gaat pijn doen. Er zal weerstand zijn. Er moet gemasseerd worden. Over nagedacht. Mensen moeten meegenomen worden. Geïnformeerd. Uitgedaagd. Geïnspireerd. 

Begeleiden tijdens een geboorteproces
De gemiddelde bibliothecaris weet natuurlijk ook niet hoe die next society er uit zal zien. Er uit moet zien. Wil dat – formeel gesproken – ook niet weten. Wat hij wel kan is – als een vroedvrouw – dit onvermijdelijke geboorteproces begeleiden. Vroedvrouwen planten voor alle duidelijkheid het zaadje niet. Zijn niet verantwoordelijk voor ‘het eitje’. 

Als vroedvrouw begeleiden ze in mijn optiek een samenleving die zwanger is. Van een nieuw idee, een andere richting, een ideaal. Die next society. Zijn of haar taak is om er voor te zorgen dat het hele proces goed wordt doorlopen en dat er aan het eind een gezond kind wordt geboren. Een levensvatbaar kind. Dat kan uitgroeien tot een volwassen mens. Gelukkig hoeft zo’n vroedvrouw dit niet alleen te doen. Overal zijn mensen die hem of haar kunnen helpen. Extra expertise inbrengen. Hun eigen verantwoordelijkheid hebben. 
Goede bibliothecarissen omringen zich met dit soort mensen. Zitten in mijn optiek als een soort spin in het web. 

Vijf rollen voor een bibliothecaris
Eerder noemde ik vijf rollen voor een bibliothecaris. Rollen die me aangereikt werden door een Amerikaanse marketing-’goeroe’ en denker: Seth Godin. Die noemde in het manifest Stop stealing our dreams : what is school for?) vijf rollen voor een bibliothecaris. 

Hij of zij is (als vroedvrouw/bibliothecaris/next librarian) allereerst een producer. Die nadenkt over wat hij of zij op zeker moment op een bepaalde plek tot stand wil brengen. Een activiteit, een tentoonstelling, een debat, een lezing, een workshop, een project. 

Vervolgens vliegt hij of zij als een impresario relevante mensen en ‘dingen’ in. Onderhandelt over voorwaarden, prijzen, tijdstippen et cetera. 

Tijdens zo’n traject staat hij of zijn af en toe als een soort leraar voor een groep. Legt iets uit, geeft college, leidt een workshop et cetera. 

Incidenteel is hij of zij ook niet te beroerd om als een soort conciërge een laptop aan te sluiten, koffie te zetten en ‘s avonds de boel op te ruimen. 

En door hiermee bezig te zijn is hij vooral als een verbinder actief. Hij verbindt niet alleen mensen (loslopende en of opgenomen binnen een bedrijf, instelling of organisatie) maar vooral ook informatie. Informatie die opgeslagen ligt in boeken. In tijdschriften, dvd’s, cd’s, blogs et cetera. En niet vergeten informatie en kennis die opgeslagen ligt in mensen. Probeer als bibliothecaris dit soort mensen binnen te halen. We doen dat in onze regio onder de noemer KennisMakers.

Maar wat we ook doen. Altijd – nogmaals: ALTIJD – voegt de bibliothecaris (oude én next) informatie toe. Aan een individu, een groep, een proces, een project. Zonder dat is het geen bibliotheekwerk. Een goede bibliothecaris is in staat mensen – of een groep mensen die om wat voor reden dan ook samen komen – te voeden met relevante boeken, films, muziek, blogs et cetera. Weet hen uit te dagen kennis te nemen van dit of dat. Een goede bibliothecaris is ook een gids. 

Drie zinnen als leidraad voor ‘ons’ handelen
In dat verband bezig ik regelmatig drie zinnen:
* Mensen te voeden met de dilemma’s waar we voor staan   
* Vragen stellen is gewoonweg krachtiger dan antwoorden geven   
* Volwassenen verleiden zich volwassener te gaan gedragen    

Dilemma’s
Die drie zinnen vormen wat mij betreft (nog) steeds de kern van waar een (next) librarian mee bezig is. In een samenleving die midden in een transitie of kanteling zit, komen de meest uiteenlopende vragen op mensen af. Wat is de beste keuze. Hoe moet ik bepaalde ontwikkelingen wegen. Zeker is dat het in zo’n tijd erg moeilijk is om ‘het beste’ te doen. Aan elke keuze die je zult – of moet – maken zitten voor- en nadelen. Noem het dilemma’s.

Als bibliothecaris/vroedvrouw moet je actief op zoek naar andere geluiden. Om die toe te voegen aan het gesprek, het debat. En het helpt als je vooral geluiden naar voren haalt die haaks staan op wat de meeste ‘normale’ burgers ‘normaal’ vinden.

Bibliothecarissen moeten weten dat zoiets als het Raam van Overton bestaat. Dat is een sociologisch begrip voor het verschijnsel dat in de loop van de tijd in een samenleving ideeën eerst weerzinwekkend worden gevonden voordat ze op den duur ‘normaal’ worden. Denk aan slavernij, rechten voor vrouwen of homo’s, zwarte piet, het eten van vlees of systemen die auto’s voor ons gaan rijden.

Hij handelt in de geest van Bertrand Russell: “Do not fear to be eccentric in opinion, for every opinion now accepted was once eccentric.” Dilemma’s alom. Weerzin en afkeer die langzaam overgaan in acceptatie en geloof dat ‘het’ nu eenmaal zo is en niet anders.

Vragen stellen
Vroeger gingen mensen naar de bieb als ze ergens een antwoord op wilden hebben. Bibliotheken hadden leeszalen vol naslagwerken en in de open uitleen duizenden non-fictie boeken. Verder zaten er bibliothecarissen achter balies. En die hielpen je met zoeken. Welke boeken of andere media zijn voor jou geschikt. Inmiddels gebruiken we allemaal Google. Je wilt iets weten, tikt wat in en meestal heb je ‘het’.

Alleen zijn er – om met Kevin Kelly te spreken – vragen die zich niet laten googlen. Vragen waarvoor wellicht geen antwoord bestaat. Misschien meerdere antwoorden, maar dan heb je wel een probleem. Want wat is dan het ‘beste’. Bibliothecarissen kunnen je op zo’n moment ook niet helpen. Zij weten het ook niet, maar ze kunnen wel helpen in de fase waarin je bezig bent je te oriënteren op een mogelijk antwoord. In mijn optiek stellen de volgende bibliothecarissen vragen. En dat uit zich in onderwerpen die ze ‘op de agenda’ van hun dorp, stad of regio plaatsen. Dat is uiteraard een keuze. Subjectief. Je had namelijk ook een ander thema kunnen kiezen. In een samenleving die op zoek is naar ‘iets anders’ spelen er honderden vragen. Evenzovele kansen voor de next librarians om iets relevants te betekenen.

Artikel: Kevin Kelly: Vragen stellen is gewoonweg krachtiger dan antwoorden geven. (augustus 2016)

Next society, nogmaals
Ogenschijnlijk leven we in een prima georganiseerde wereld. Zeker bij ons, in onze contreien. Maar iedereen die een beetje moeite wil doen om door deze Hollywood-façade heen te kijken kan dagelijks voorbeelden uit de media en van het internet plukken dat we als mensheid met een gigantisch probleem zitten.

Ons huidige (economische) model is niet langer houdbaar. Sterker: ons huidige economische model heeft gezorgd voor alle grote dilemma’s waarvoor we nu staan. En in haar machinekamer zit een onderdeel dat we moeilijk uit kunnen zetten. Dit onderdeel houdt het huidige economische (en daarmee voor een groot deel maatschappelijke) systeem/probleem in stand.

Dat onderdeel laat zich samenvatten als ‘economische groei’. Jaar op jaar moeten we blijven groeien. Moeten we met geld geld maken. Rendement. En dat vereist dat we meer omzet maken, nog meer produceren, mensen verleiden nog meer te consumeren. Helaas, pindakaas. Dat kan niet op een eindige wereld. Onze planeet sputtert tegen. Massaal sterven soorten uit. De gemiddelde temperatuur stijgt en daarmee de zeespiegel. Té veel gegenereerd vermogen komt terecht in de zakken van een erg kleine groep mensen. En geld volgt macht. Waardoor in democratische systemen veel (relatief arme) burgers zich amper meer vertegenwoordigd voelen en zich vaak radeloos/redeloos scharen achter rattenvangers die waarschijnlijk juist ook geen oplossingen hebben; eerder het tegendeel. 

Het toeval (alhoewel) wil dat vandaag sinds lange tijd weer een artikel van Joris Luyendijk op De Correspondent verscheen. De auteur van o.a. Dit kan niet waar zijn, zijn verslag van een losgeslagen financiële wereld. In Een ongemakkelijke waarheid: de ideologie van keuzevrijheid sloopt onze democratie, samenleving en planeet stipt hij veel zaken aan die te maken hebben met de schier onmogelijke opdracht om een next society te gaan realiseren. 

Past het binnen de donut?
In april 2017 publiceerde de Engelse econome Kate Raworth een boek waarin ze met een beeld komt om die next society te schetsen. Dat beeld is een donut. Dat ongezonde, mierzoete broodje met een gat in het midden. Die donut heeft een binnen- en een buitenkant. Twee grenzen. In haar verhaal (want dat is het: een verhaal) gaat die buitengrens over fenomenen waar we als mensheid invloed op hebben. Fenomenen die een impact hebben op de aarde als systeem. Een systeem dat ons mensen in leven houdt. Helaas overschrijden we als mensheid op een planetaire schaal veel grenzen.

Kate Raworth benoemt in commissie (want gebaseerd op inzichten uit talloze wetenschapsgebieden) een elftal variabelen. En die parameters slaan allemaal in meerdere of mindere mate rood uit. De kunst wordt om in die next society ervoor te zorgen dat we die rode danger zones verlaten en weer gaan leven binnen de donut.Aan de binnenkant van die donut speelt hetzelfde. Daar gaat het in haar beeldspraak over acht grenzen die overschreden worden waardoor mensen niet lekker in hun vel zitten. Noem het ‘t sociale domein. Het gaat daar om het welbevinden van individuen. Zaken die daar een rol spelen. Denk aan toegang tot genoeg schoon drinkwater, voldoende voedsel, het recht om uit te komen voor en te leven naar je seksuele geaardheid, het recht om je uit te mogen spreken et cetera. Ook hier overschrijden we grenzen.

Wel moet gezegd dat veel zaken die hier spelen in het rijke Westen redelijk zijn geregeld. En veel slechter in wat vroeger derdewereldlanden werden genoemd. Of in dictaturen. Aan de andere kant overschrijden wij in het rijke Westen massaal die planetaire grenzen aan de buitenkant van de donut. De kunst wordt om beiden in harmonie met elkaar te brengen. Kate Raworth probeert in Donuteconomie : in zeven stappen naar een economie voor de 21e eeuw uit te leggen dat de centrale aanjager van onze uit het lood geslagen donut veroorzaakt wordt door onze eeuwige jacht op groei. Daar moeten we van af. Met elkaar over in gesprek. Ze heeft echter ook niet dé oplossing. Er is geen wonderstaf. Deze transitie of kanteling zal ons decennia bezighouden. Er is werk zat voor vroedvrouwen, sorry next librarians.

Nogmaals vroedvrouwen
De komende jaren zullen op tal van terreinen bakens verzet (moeten) worden. Op weg naar die next society. Grote en kleine onderwerpen komen op de agenda. Zaken die op een mondiaal, landelijk, provinciaal, regionaal of lokaal niveau spelen. Binnen bedrijven, in branches of sectoren. Bibliotheken en vooral bibliothecarissen kunnen mijn inziens het initiatief nemen om een bepaald onderwerp er uit te lichten. Naar voren te halen. Niet om persoonlijke redenen, maar vooral omdat ze om zich heen zien dat er met bepaalde onderwerpen wordt geworsteld. Dat kunnen we als bibliotheken op een landelijk niveau doen, maar veel vaker zal het lokaal of regionaal vertaald moeten worden. 

Vroedvrouwen zitten nooit zonder werk
Zolang er mensen zijn zullen er kinderen gemaakt worden. En elk kraamproces verloopt anders. De uitkomst is vaak hetzelfde. Er wordt een kind geboren. Maar helaas niet altijd. Soms eindigt een zwangerschap in een miskraam; of mankeert er ‘iets’ aan de baby.

Vroedvrouwen begeleiden gedurende de zwangerschap de vrouw. Roepen haar regelmatig op. Voeren wat controles uit, praten de – wellicht zich wat zorgen makende – kraamvrouw en haar partner bij over uiteenlopende zaken. Geven haar wat leesstof mee, een filmpje. Samen trekken ze gedurende dit traject op. Professional en aanstaande moeder en vader. Elk traject is uniek, heeft haar eigen dynamiek. Door een min of meer toevallig samenkomen van wat DNA ontstaat iets wat we allemaal herkennen:  nieuw leven! Met een eigen dynamiek, volstrekt uniek. Herkenbaar, maar toch net wat anders. Next librarians begrijpen dat onze samenleving zwanger is van het nieuwe. Het moet alleen nog geboren worden. En zij kunnen daar een rol in spelen.

Tot slotten
Hierboven staat de kern van mijn betoog om bibliothecarissen (next librarians) te zien als vroedvrouwen. Daarover valt nog veel meer te zeggen. Dat zal ik hieronder doen. In een negental ‘Tot slotten’. Het is een ratjetoe, die ik redelijk willekeurig zal uitwerken. Ook zal ik ook nog enkele opmerkingen maken over de ‘inhoud’ van next librarians.

Verder verwijs ik aan het eind naar eerder verschenen artikelen over bibliotheken en de rol die vooral bibliothecarissen daarin (hebben te) spelen.

Tot slot 1 – SDG
Het nadenken over en werken aan die next society hangt (deels) samen met de in 2015 in Parijs door 193 landen afgesproken Sustainable Development Goals (SDG), of Duurzame OntwikkelingsDoelen. Een prima zaak. Alle landen proberen tot 2030 op een zeventiental terreinen zodanig vooruitgang te boeken dat ‘de wereld’ en de mensen die dan leven er ‘beter’ voor staan. Alleen durf ik de stelling te betrekken dat er nóg meer moet gebeuren om die next society te bereiken. De onderliggende gedachte bij het hele SDG-gedoe is dat ons huidige economische systeem niet vervangen hoeft te worden door iets anders, iets next-achtigs.

Artikel: Donut economie – “Het is de taak van filosofen en de elite om mensen nieuwe dromen te geven, nieuwe hoop, nieuwe verhalen” (november 2017)

Tot slot 2 – Hans Rosling
Onlangs verscheen het testament van de in 2017 overleden Zweedse arts Hans Rosling. Hij verzamelde de laatste vijfentwinig jaar van zijn leven actief data over alle landen. Data over hoe ‘de wereld’ en ‘de mensheid’ er op tal van terreinen voor staat. Die data gaat vaak terug tot 1800. Die zee aan big data stelde hem in staat overtuigend te laten zien dat ‘we’ er in rap tempo op vooruit gaan. Kort door de bocht: we leven steeds langer en worden steeds rijker. Ook in landen waarvan wij in het Westen geloven dat ze ver op ons achterlopen. 

Toch is deze optimistische man niet naïef. Hij weet dat er nog veel moet gebeuren. Maar als de trends doorzetten zullen ook mensen in landen die nu nog op ons achterlopen een ander leven krijgen. Hij noemt zich possibilist (van optimist en possible). Houdt ons daarom in het slothoofdstuk ook voor dat we als mensheid serieus werk moeten gaan maken van vijf grote problemen/uitdagingen. Zaken die allemaal binnen zo’n next society geregeld moeten gaan worden. Het zijn: een wereldwijde pandemie, financiële ineenstorting, wereldoorlog, klimaatverandering en extreme armoede. 

Artikel: Possibilist Hans Rosling: we moeten ook nieuwsgierig blijven en alert op nieuwe gevaren, zodat we daarop een antwoord hebben. (mei 2018)

Tot slot 3 – Kennis
Feitenkennis : 10 redenen waarom we een verkeerd beeld van de wereld hebben en waarom het beter gaat dan je denkt van Hans Rosling is in mijn ogen een must read voor elke wereldburger die bijgepraat wil worden over de staat waarin onze wereld zich nu bevindt. Het is een vervelend boek, want hij haalt veel zekerheden onderuit. Tegelijkertijd reikt hij tien vuistregels aan die elke wereldburger goed kan gebruiken om de wereld te leren begrijpen. Het zijn alleen vuistregels die er gemakkelijk uitzien, maar – mijn interpretatie – die moeilijk naleefbaar zijn. En dat geldt ook voor mijzelf. Die vuistregels hebben allemaal te maken met die zin dat we ‘volwassenen moeten verleiden om zich volwassener te gaan gedragen’. 

Daarmee is dit boek vooral ook een must read voor next librarians. Ik zie talloze manieren om op basis van de door hem aangereikte vuistregels ‘dingen’ te gaan organiseren in onze omgeving. Activiteiten die bijna altijd te maken hebben met die next society en het steeds iets volwassener gedrag dat daarmee als het ware oploopt.

Tot slot 4 – 24×7
Een bibliothecaris heeft een interessante, relevante en leuke baan. Hij mag – in mijn ogen – alles aan de orde stellen. Hij is als een journalist die voor een (landelijke) krant schrijft. Alles mag. Elk onderwerp kan hij naar voren schuiven. Vaak zal hij inspelen op lokale of regionale zaken. Maar soms zal hij iets agenderen waar de meesten in zijn omgeving nog niet mee bezig zijn of aan toe zijn. Verder spreekt het dat hij vaak ‘dingen’ met anderen organiseert.

Dit kan hij alleen als hij kennis heeft van wat er speelt. Dit opsnuiven gaat altijd door. Hij heeft een open mind. Weet dat alles wat hij ‘oppikt’ ooit van pas kan komen. Daarom is het een baan die zeven dagen per week doorgaat. Van vroeg tot laat. En die informatie komt niet alleen uit boeken, kranten, tijdschriften of van het net. Films en documentaires helpen ook. Televisie, radio, podcasts. Bezoeken aan bioscopen, filmhuizen, musea. Een bibliothecaris (oud én next) is een veelvraat. Uiteraard heeft hij zijn voorkeuren. Er is veel te veel. Dus naast dit algemene opsnuiven heeft hij zijn eigen ‘ding’. In een ideale bibliotheek lopen collega’s rond die zich met andere ‘dingen’ bezighouden. Ze vullen elkaar aan. Weten van elkaars kracht en maken daar gebruik van.

Tot slot 5 Cobi
Het toeval wil dat vorige maand een andere collega door landelijke collega’s op het schild werd gehesen. Naast ‘de beste bibliothecaris’ – waarvoor Meike is genomineerd – bestaat sinds dit jaar het fenomeen (‘de beste’) Jeugdbibliothecaris van Nederland. Hier bepaalt een jury wie het wordt. Collega Cobi Oosterveld werd op woensdag 27 juni tot de eerste Jeugdbibliothecaris van Nederland uitgeroepen.

Cobi is van ‘de oude stempel’; heeft net als ikzelf de toen nog bestaande hbo-bibliotheekopleiding gevolgd. Heeft in het begin van haar carrière als bibliothecaris voor volwassenen gewerkt, maar de laatste vijfentwintig jaar als jeugdbibliothecaris in bibliotheek Uden. Een vakvrouw. Die kennis heeft van het boekenlandschap voor kinderen. Projecten bedenkt en uitvoert om kinderen iets-je meer lees-minded te maken. En die de laatste jaren nadrukkelijk ook bezig is met mediawijsheid en 21st century skills. Ze weet net als ik dat dit nieuwe en quasi-modieuze begrippen zijn voor aloud bibliotheekwerk. Dat laat zich samenvatten als volksverheffing. Reik kinderen tools aan om de wereld niet alleen te leren begrijpen maar leer ze vooral ‘dingen’ waardoor ze later in staat zijn zich in een sterk veranderende wereld staande te houden. En – voorzover u dat nog steeds niet weet – lezen helpt! Maar dan moet je als kind wel ergens leren ervaren dat lezen leuk is.

Klik hier voor een item uit De Taalstaat (30 juni 2018), waarin Cobi met Frits Spits praat over haar werk. U hoort een professional. 

Tot slot 6 – Bullshit jobs
Door een interview in De Volkskrant kunnen sommigen het idee hebben opgevat dat het nieuwste boek van de Amerikaanse socioloog David Graeber genegeerd kan worden. In dat artikel werd hij door de verslaggever van dienst aangevallen op de hardheid van cijfers die hij in zijn Bullshit jobs : over zinloos werk, waarom het toeneemt en hoe we het kunnen bestrijden opnam. Waarschijnlijk heeft die verslaggever gelijk. Die cijfers kloppen niet. Geven hooguit een trend aan.

Door dit vliegen afvangen werd echter niet gesproken over de verontrustende kern uit het betoog van David Graeber: in onze samenleving wordt zeer veel zinloos werk verricht. Bullshit jobs. Sterker: er zijn veel banen die niets toevoegen aan de samenleving. Nog sterker: daaraan waarde onttrekken. Wordt het geen tijd om daarover met elkaar in gesprek te gaan. Waarom betalen we mensen die écht onmisbaar werk doen vaak zo slecht of onzeker uit; en hebben mensen die op (belangrijke plekken) waarde onttrekken vaak zo’n hoog, ja zelfs buitenissig salaris en andere ‘beloningen’? 

Dit gesprek wordt nog steeds in de marges gevoerd. Speelt niet in Den Haag, Frankfurt, Davos en andere plekken waar ‘de macht’ samenkomt, maar – ik brom u – zal gevoerd moeten worden in relatie tot de komst van die next society. 

Tot slot 7 – Homo Deus
Bibliothecarissen en betrokken burgers kunnen uit dít boek van de Israëlische historicus Yuval Noah Harari niet alleen ophalen dat we als mensheid voor grote uitdagingen staan, maar vooral ook dat we als mensen dringend behoefte hebben aan ‘een ander verhaal’. Een verhaal waarin de meesten van ons weer kunnen geloven. Een ander verhaal als wenkend perspectief. Een wereld waarnaar we op weg zijn. Harari maakt – ook in commissie – duidelijk dat ons oude verhaal ‘op’ is. Heeft afgedaan. Voor té veel problemen heeft gezorgd en mits we daarvan geen afscheid nemen dit tot het einde van de mensheid kan leiden. Grote woorden. In een verontrustend en tegelijk hoopvol boek. Perfect opgeschreven. Ook een boek dat next librarians kunnen gebruiken om onderwerpen uit op te halen die ze lokaal of regionaal in relatie tot die next society op de agenda kunnen gaan zetten.

Tot slot 8 – Brian Eno
Deze Engelse muzikant, producer én denker was aanwezig bij een bijeenkomst in Engeland over de invoering van het basisinkomen. Het gesprek over dit fenomeen heeft natuurlijk iets te maken met die next society, maar in het filmpje dat je hieronder kunt bekijken gaat het amper over dat basisinkomen, maar meer over de notie dat het in die next society wellicht minder gaat over het ik. Brian Eno houdt ons de belangrijke levensles voor dat geniale mensen altijd (ALTIJD) voortgebracht worden door samenlevingen. Einstein, Rembrandt en Michelangelo zijn inderdaad bijzondere mensen, maar ze komen voort uit een samenleving. Een scenius. YouTube.

Next librarians wéten dat dit zo is en zijn als next (community) librarians bezig ‘het beste’ uit een (al dan niet door henzelf samengebracht) groepje mensen te halen. Hij leert ieders kwaliteiten kennen en te mixen, opdat er een mooi eindresultaat ontstaat.

Artikel: Niets nieuws, alleen herordening van wat allang bekend is (september 2016) met transcript woorden van Brian Eno

Tot slot 9 – Andere vroedvrouwen
Uiteraard staan onze next librarians er niet alleen voor. Op meer plekken binnen de samenleving kom ik ze tegen. In debatcentra in grote steden. Ze zitten bij goede kranten en tijdschriften. De publiek omroep. In scholen. Musea. Schouwburgen. Filmhuizen.

Alleen hebben next librarians iets wat anderen niet hebben. Om te beginnen een plek. Een plek die voor iedereen toegankelijk is. A third place. Een plek waar elke burger welkom is en zich thuis kan voelen.

Verder zijn we er voor ‘iedereen’. Een goeie openbare bibliotheek is niet elitair.

Gaat niet alleen voor de ‘kijkcijfers’. Zoals de publiek omroep in ons land helaas veel te veel doet. Een instelling die niet begrijpt dat alle programma’s die mensen proberen mee te nemen richting die next society niet gekort, maar juist eerder extra ondersteund moeten worden. Tegenlicht is natuurlijk zo’n programma.

Of het Filosofisch kwintet dat (niet) toevallig juist nu – midden in de zomer – wordt uitgezonden. 

Filosofisch kwintet van dit jaar
Clairy Polak praat deze zomer vier weken lang met min of meer bekende denkers over de uitdagingen die op ons bord liggen. Centrale gast bij het Filosofisch kwintet is dit keer de Duitse historicus Philipp Blom, van wie eind 2017 Wat op het spel staat verscheen. Een ander, zeer goed leesbaar boek over alle problemen waar we voor staan én de noodzaak om met elkaar na te gaan denken over een andere samenleving. Een next society.

Kijk vooral (tip!) naar de derde aflevering van zondag 15 juli over het klimaat

Bijna alles wat ik hier zoal aanstip komt daar ‘anders’ voorbij.

Wat let ons!
Clairy is op haar manier ook een prima vroedvrouw, maar ze kan slecht alle lokale bibliotheken langsgaan. Daarom moeten next librarians ter plekke maar aan de bak. Ze kunnen het. Wat let ons. 

Aanvulling 24 juli
Begon gisteren aan Uit de puinhopen : een nieuwe politiek in een tijd van crisis van de Engelse journalist George Monbiot. In het vijfde hoofdstuk (Saamhorigheid) heeft hij het over … community librarians zonder dat woord te gebruiken. Hij citeert op pagina 89 ene Mike Davis, een stadswetenschapper. 

De hoeksteen van de weinig CO2-uitstotende stad is niet zozeer een groen ontwerp of groene technologie, maar bestaat in de prioriteit die wordt gegeven aan publieke welvaart boven particuliere rijkdom. Zoals we allemaal weten, zouden er verschillende extra werelden nodig zijn om iedereen op Aarde in een huis in de voorstad met twee auto’s en een gazonnetje te laten wonen […] Publieke weelde – in de vorm van grote stadsparken, gratis musea en bibliotheken en oneindig veel mogelijkheden voor menselijke interactie – vertegenwoordigt een alternatieve route naar een hogere levensstandaard, gebaseerd op een soort gemeenschapsleven dat vriendelijk is voor de Aarde. 

Enkele artikelen over de rol van bibliothecarissen
21e eeuw – Die hebben nog wel boeken, maar er gebeurt veel meer. (januari 2014)
Welbevinden – Het regelmatig bezoeken van de bibliotheek verhoogt het geluk meer dan een salarisverhoging van €1.666. (mei 2014)  
De bibliotheek – Rewriting the book (augustus 2014)
De kracht van verhalen, een schriftelijke versie (oktober 2014)
Glossy – De bibliotheek wil een plek zijn waar iedereen zich over verschillende aspecten van onze kantelende samenleving kan informeren. (oktober 2014)
Vergezicht (november 2014)

(De) bibliothecaris steeds meer moeten gaan zien als antwoord op de behoeften die leven in de samenleving. (maart 2015)

Rol van de bieb – Het is een cruciale opdracht () om grondiger te kijken, en te verhelderen wat ons leven en onze maatschappij aan het veranderen is (maart 2016)
Vakmanschap: no copy paste (november 2016)

Mis ik de boot (nu of in de toekomst) als ik me niet met social media bezig hou? (januari 2017)
Buitenveld – Waar iedereen uit de eigen cirkel treedt en de ander ontmoet op neutraal terrein (februari 2017)
Derde plek – We hebben niet door dat de twintigste eeuw moe en versleten is en dat de pijlers waarop we onze samenleving hebben gebouwd () op het punt staan om met een laatste fatale zucht in te storten (maart 2017)
Herlezen – We stand little chance of writing a new () story that is fit for our times if we keep falling back on last-century’s () storybooks. (april 2017)

Vraag voor 2018: “Past ’t binnen de donut?” (januari 2018)
Landfall – We gaan toch niet zitten wachten tot het milieu drastische maatregelen neemt (maart 2018)
Possibilist Hans Rosling: we moeten ook nieuwsgierig blijven en alert op nieuwe gevaren, zodat we daarop een antwoord hebben. (mei 2018)
Mensenbieb: … een van de belangrijkste politieke vragen is waar we schuld lokaliseren (mei 2018)
Als dit boek slechts een handvol mensen toerust om deel te nemen aan het debat over de toekomst van onze soort, heeft het zijn werk gedaan. (juni 2018)

Citaat 541 (vrijdag 13 juli 2018-maandag 16 juli 2018)
Homepage Citaten 2018