Richard Engelfriet
Richard Engelfriet naait de zaak graag op. Dat klinkt én is plat, maar wel waar. Als dagvoorzitter op congressen, seminars en studiedagen is het zijn rol om de aanwezigen scherp en bij de les te houden. Dat lukt niet door met meel in de mond te praten.
Drie soorten sprekers
Door zijn werk heeft hij de afgelopen jaren honderden mensen aan zich voorbij zien trekken, die zo’n typische zaal toespreken. Heeft zonder enige twijfel briljantjes leren kennen. Sprekers die hét kunnen: een fantastisch betoog mét inhoud afsteken.
Speeches die de aanwezigen niet gauw zullen vergeten en hen wellicht aan het denken zetten over hun eigen werk en toko. Ook zal hij veel standwerkers hebben meegemaakt die het fantastisch kunnen brengen, maar waarvan de inhoud zacht gezegd om flauwekul draait. Ik vermoed dat hij nog vaker sprekers heeft gezien die inhoudelijk écht wel wisten waarover ze het hadden maar het slecht over het voetlicht konden bregen.
Andere myth-breakers
In dit stuk-je wil ik het over die tweede categorie hebben: fantastische sprekers met een flutverhaal. Over dit soort vaak goeroe-achtige types schrijft hij regelmatig. Lees vooral zijn De succesillusie : hoe trainers, goeroes en consultants u dagelijks bedriegen en hoe u daar in zeven eenvoudige stappen vanaf komt. Evenals Japke B. Bouma. Of – vergelijkbaar – Teun van der Keuken en ‘zijn’ Keuringsdienst van Waarde. Kritische mensen die allergisch zijn voor humbug, opgeblazen retoriek, goeroes die bewezen onzin verkondigen et cetera. Het tijdschrift Skepter is ook zo’n voorbeeld. Vergeet vooral ook Maarten van Rossem niet.
Sinds enige tijd heeft Richard Engelfriet een column in de regionale krant, de rubriek Aan het werk. Lezenswaardige stukken waarin hij zaken aansnijdt die veel mensen uit hun bedrijf, organisatie of instelling zullen herkennen.
Een eerder artikel over Richard Engelfriet: Illusie van succes – Kan iemand stoppen met die onzin? (september 2017)
Schaamrood
Maandag 19 november 2018 schreef hij in zijn column Ontwricht over iets dat mij raakte. Ik voelde me betrapt omdat hij een zin aanhaalde die ik zelf ook vaak in mijn stukken en verhalen betrek. Alleen doet Richard het hier om iets onderuit te halen, en ik om iets te betogen wat ik voor ‘waar’ houd.
Hij citeert het motto van Jan Rotmans (Wij leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk) en neemt die zin als uitgangspunt voor zijn stelling dat iedereen, die serieus denkt dat de wereld de komende jaren snel en dramatisch zal veranderen, niet goed bij zijn hoofd is. Nog meer schaamrood: diezelfde Jan Rotmans – hoogleraar transitiekunde (“Bestaat dat!?”, hoor ik Richard uitroepen) – heb ik de laatste jaren vier keer uitgenodigd om in de regio Noord Oost Brabant een verhaal te laten houden over die kantelende samenleving. “Kanteling”, nog zo’n woord waar Richard niets mee heeft.
Next, hoezo next?
Het wordt nog erger. In de aanloop naar de lezing van Jan Rotmans in Veghel (september 2018) schreef ik een artikel over NEXT, een volgende samenleving. En betoog in dat artikel dat er pakweg vijftig onderwerpen zijn waar de komende jaren (decennia) grote veranderingen in de lucht hangen. Changes die gaande zijn. En beweer ik her en der – binnen en buiten de bibliotheek – dat ik met iedereen in discussie wil gaan die gelooft dat het met die next society wel mee zal vallen. Mensen die net als Richard geloven dat veranderingen nu eenmaal bij de mens horen en denk vooral niet dat we anno 2018 in een bijzondere tijd en wereld leven.
Betrapt, wat nu?
Hieronder doe ik een poging de centrale stelling van Richard Engelfriet – dat we niet in een speciale tijd leven – onderuit te halen. Ik geloof stellig dat we (a) in zo’n tijd leven en (b) nog stelliger, dat het hard nodig is dat op tal van terreinen zaken anders geregeld gaan worden. Of los van die noodzaak: bezig zijn te veranderen, zullen veranderen. Té veel signalen staan op rood. Als mens(heid) moeten we aan de bak om de negatieve gevolgen van ons aller doen en laten bij te sturen, te beteugelen.
Uiteraard heb ik evenals Richard weet van positief ingestelde mensen als Hans Rosling, Matt Ridley, Steven Pinker, Johan Norberg of Rutger Bregman, die met veel voorbeelden komen dat het met ‘de wereld’ en ‘de mens’ veel beter gaat als media en doemdenkers ons voorhouden.
Artikel: Vroeger was (bijna) één bak ellende (maart 2018)
Maar dat positieve verhaal laat volgens mij onverlet dat er wel degelijk zaken zijn die beter kunnen en moeten. Moeten in de zin dat er ontwikkelingen zijn die op termijn vervelend voor ‘de mens’ kunnen uitpakken. Trends die ons dwingen om in actie te komen. Zaken bij te sturen. Dingen die we al heel lang ‘zó’ doen, anders te gaan doen. Die veranderingen zullen velen van ons raken. Dat kun je disruptie noemen, maar je kunt het ook als iets evolutionairs zien. Op tal van terreinen (die vijftig ‘stuks’) zijn we op weg naar een volgende fase. Die volgende samenleving is niet per se beter, wel anders. Next.
Plan de campgane
Het is onmogelijk om in dit artikel voor alle vijftig thema’s kort en bondig duidelijk te maken waarom er verandering in the air hangt.
Dat inzicht – mijn inzicht – is in de loop van de tijd opgebouwd en steeds sterker geworden. Het heeft uiteraard te maken met dingen die ik uit de werkelijkheid oppik. Kranten, tijdschriften, blogs, boeken, films, tv, radio, tentoonstellingen.
Door ‘gewoon’ rond te lopen en her en der signalen op te snuiven. Natuurlijk realiseer ik me dat ik in mijn filter bubbel leef. Iedereen die ontkent in een filter bubbel te leven, leeft er in!
Ik realiseer me terdege dat elk mens – dus ik ook! – geneigd is om snippers uit de werkelijkheid – die mijn kijk op de werkelijkheid bevestigen – door te laten, en andere – die daar haaks op staan – te negeren. Of af te doen als onzin.
Past het binnen de donut?
Deze zin heb ik de laatste twaalf maanden vaak gebruikt.
Het is een vraag die je als een soort breekijzer kunt gebruiken om naar de werkelijkheid te kijken. En als het antwoord “Nee” is wordt het tijd om aan een bepaald thema ‘iets’ te gaan doen.
Die donut werd in april 2017 aangereikt door de Engelse econoom Kate Raworth. Toen verscheen haar Doughnut economics. In december verscheen de Nederlandse vertaling. De donut is voor Kate Raworth een manier om uit te leggen dat op mens en aarde twee bedreigingen afkomen. Het is een beeld, een visualisatie van een analysemodel, een verhaal.
Donut
Aan de buitenkant van de donut onderscheidt ze negen variabelen die negatief op ‘de aarde’ kunnen uitpakken. Denk aan: te veel CO2 in de atmosfeer, verzuring van de oceanen, uitsterven van soorten of het gebruik van drinkwater.
Aan de binnenkant gaat het om twaalf variabelen die negatief op het welbevinden van ‘de mens’ kunnen uitpakken. Denk aan een dak boven je hoofd, voldoende inkomen, recht om je te kunnen uitspreken of uit te komen voor je seksuele geaardheid.
Aan beide kanten slaan op dit moment volgens Kate Raworh veel variabalen aantoonbaar negatief uit. We overschrijden als mens de draagkracht van de aarde; en door de manier waarop we dingen geregeld hebben lijden ook veel mensen aan de binnenkant van de donut. Tijd om zaken aan te gaan pakken, anders te gaan doen. Ergo: die pakweg vijftig onderwerpen.
Plan de campagne
Vanaf deze plek kunt u (binnenkort) doorklikken naar artikelen waar ik ‘bewijzen’ samenbreng dat er sprake is van iets next-achtigs. Dat we op bepaalde terrein bezig zijn nieuwe manieren te bedenken om ‘het oude’ als het ware te overstijgen. De problemen van de huidige tijd als het ware oplossen en verder te gaan met nieuwe manieren.
Vaag? Inderdaad. Iedereen die beweert te weten hoe onze next economy of next journalism of next work er over pakweg twintig jaar uit zal zien, liegt. Wel kun je dagelijks geluiden tegenkomen van mensen die zich daarover uitlaten. Die met ideeën komen, kritiek op het bestaande systeem hebben, zich afzetten tegen goeroe-achtige types die ‘het’ weten et cetera.
Uit die wirwar aan elkaar vaak tegensprekende geluiden kun je proberen een rode draad te distilleren. Niet dé draad, maar meer een richting. Om te begrijpen wat ‘het probleem’ is, en in welke richting oplossingen worden bedacht, dan wel al uitgevoerd.
Next-signalen
Mijn missie is om de komende weken voor alle thema’s ‘enkele’ signalen samen te brengen. Het zal een mix van oude (reeds eerder opgedane) en nieuwe signalen zijn. Flarden uit boeken, artikelen uit kranten, tijdschriften en blogs. Waar mogelijk voeg ik cartoons toe, of filmpjes. Verwijs naar een bepaalde website, film, tentoonstelling of tv-programma. Sommige items kunt u lenen in de bibliotheek, maar vaak kunt u het via internet bekijken of nalezen.
Die missie heeft ook te maken met een andere opdracht. Een voornemen. De komende jaren willen de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken verschillende sprekers aan het woord laten, die zich uitspreken over een bepaald deelterrein. Jan Rotmans was in september van dit jaar de eerste (Next Economy). Volgende week spreekt op 28 november Koert van Mensvoort over Next Food en op zondag 20 januari 2019 spreekt filosoof Lammert Kamphuijs over Next Freedom. Ons voornemen is om deze reeks nog enige tijd voort te zetten.
Ik denk eerlijk gezegd dat het allemaal wel meevalt.
Die zin vat het betoog van Richard mooi samen. “Mensen, laat je niet gek maken. Het zal zo’n vaart niet lopen. Negeer die lui, en leef vooral verder. Maak je niet te sappel. We hebben het nog niet zo slecht voor elkaar en veranderingen zijn er altijd geweest.”
Mijn stelling is dat we wel degelijk in een bijzondere tijd leven en dat we allemaal aan de bak moeten en er links- of rechtsom mee te maken zullen krijgen. Ons leven zal de komende jaren (decennia) op tal van terreinen overhoop gehaald worden. We zullen allemaal in die denkbeeldige spiegel moeten kijken en ons afvragen of we goed bezig zijn. En zo nee, passen we – als we eerlijk én ervan overtuigd zijn dat ‘hét’ moet – onze levens daarop aan.
Koning Midas
De laatste weken spookt koning Midas door mijn hoofd. Wederom een verhaal. Een oude Griekse mythe. Over een koning die op zeker moment wenste dat alles wat hij aanraakte in goud zou veranderen. Die wens ging in vervulling, alleen pakte dat anders uit.
‘De Westerse mens’ is een soort koning Midas geworden. Die ‘alles’ wat hij of zij aanraakt kapot maakt. Remember het donut-verhaal. We hebben als mens de illusie dat we vrij (free) zijn, maar die bijna onbegrensde vrijheid heeft ons gebracht tot waar we nu zijn. We leven in een wereld waarin we zeer rijk en welvarend zijn (geworden), maar overschrijden te veel grenzen. Grenzen die ons zullen dwingen op zoek te gaan naar alternatieven. Op talloze terreinen. Op weg naar een next society. Den k aan:
Next economy (economie) – Next nature (natuur) – Next food (voedsel) – Next work (werk) – Next education (onderwijs) – Next school – Next income (inkomen) – Next energy (energie) – Next democracy (democratie) – Next banks (banken) – Next money (geld) – Next genetic engineering (genetische manipulatie) – Next pensions (pensioenen) – Next advertising (reclame) – Next freedom (vrijheid) – Next journalism (journalistiek) – Next transport (vervoer) – Next commons (gemeengoed) – Next social media (sociale media) – Next taxes (belastingen) – Next internet – Next brotherhood (broederschap) – Next tourism (toerisme) – Next floods (overstromingen) – Next leisure time (vrije tijd) – Next war (oorlog) – Next weather (weer) – Next medicines (medicijnen) – Next equality (gelijkheid) – Next refugees (vluchtelingen) – Next Artificial Intelligence (Kunstmatige -Intelligentie) – Next terrorism (terrorisme) – Next human rights (mensenrechten) – Next shopping (winkelen) – Next unions (vakbonden) – Next religion (religie) – Next justice (gerechtigheid) – Next truth (waarheid) – Next babies – Next computer – Next making (maken, produceren) – Next caritas (naastenliefde) – Next self knowledge (zelfkennis) – Next virtues (deugden) – Next values (waarden)
Artikel: Next (augustus 2018)
Citaat 557 (dinsdag 20 november 2018)
Homepage Citaten 2018
