Op zaterdag 2 juli 2011 publiceerde Trouw aan de vooravond van de zomervakantie een artikel van de Engelse journalist Johann Hari over het belang van lezen, échte boeken, vrijheid en stelde hij impliciet de vraag wie er in zijn eigen leven de baas is. Who’s in control?
Oppakken
De komende weken zullen velen iets oppakken wat de laatste maanden zwaar is verwaarloosd. Lezen. Niet dat er niet gelezen werd. Integendeel. Wellicht zelfs meer als ooit. Nee, lezen van échte boeken. Waar je helemaal in op kunt gaan. Die je niet kunt neerleggen. Die je jezelf doen vergeten. En het besef van tijd.
Hoe overleef ik … de afleiding
Johann Hari heeft het in zijn artikel How to survive the age of distraction helemaal niet over de komende zomer(lees)maanden. Hij snijdt wel het feit aan dat we in een wereld terecht zijn gekomen waarin velen niet langer in staat zijn om een écht boek (uit) te lezen. De reden is dat we doorlopend afgeleid worden door apparaten. En informatie die in gigantische hoeveelheden op ons afkomt. In zo’n aantrekkelijke vormen dat het schier onmogelijk is ze te negeren. Elke dag worden we tientallen malen afgeleid van zaken waar we mee bezig waren of zijn. Emails, tweets, teletekst, ‘artikelen’ in Spits of Metro, een blog, een enquête, een poll, advertenties, pop-ups en gaat u zo maar door. Continue. Een never ending stream. En je moet van goede huize komen om dat alles te negeren en bezig te blijven met zaken die er wellicht meer toe doen.
Nicholas Carr heeft het er in zijn boek Het ondiepe (ondertitel: Hoe onze hersenen omgaan met internet) ook over. Bijzonder wel is dat Johann Hari een pleidooi houdt voor échte boeken. Hij heeft an sich niets tegen e-books maar realiseert zich dat die op apparaten ‘draaien’ die veel toeters en bellen bevatten die afleiden van het lezen zelf. Hij houdt een warm pleidooi voor een écht saai papieren boek. Het object moet saai blijven zodat de woorden zingen. Zo ervaar je de grootste betovering: dat die woorden je inzicht bieden in het innerlijke leven van een ander.
Too much information
Op zaterdag 2 juli 2011 verscheen in The Economist een column onder de titel Too much information. Daarin haalt (het journalisten-collectief) Schumpeter (een verwijzing naar de econoom Joseph Schumpeter) het artikel van Johann Hari aan. En noemt anderen, met flarden van hun titels.
Data smog (David Shenk), information fatigue syndrome (David Lewis), cognitive overload (Eric Schmidt) of time famine (Leslie Perlow). ‘Het onderwerp’ houdt blijkbaar velen bezig. Het gevoel dat we door de gigantische, almaar groeiende hoop informatie die over ons uit wordt gekieperd er aan onderdoor gaan. Niet meer toekomen aan belangrijke zaken. Het gevoel dat er ‘iets’ waardevols verloren raakt of gaat.
Maar er is hoop
Johann Hari maakt zijn lezers attent op een app die gratis gedownload kan worden, Freedom. Freedom is een tool die je op je pc of mobieltje kunt installeren. Vervolgens kun je een aantal minuten intikken. Daarna sluit Freedom als het ware de toegang tot het hele internet af. Geen Twitter meer, niet effe teletekst checken op je mobieltje, iets opzoeken in Wikipedia, je zult zelf naar buiten moeten kijken of er buien aankomen en vult u zelf maar in en aan.
In eerste instantie sta je dan raar te kijken. Je hebt jezelf allesbehalve vrijheid gegeven, want je kunt niet langer doen wat je alle dagen daarvoor altijd wél kon. Probleemloos. Nu vervloek je dat stomme programma. En zul je regelmatig jezelf voor de kop slaan: “Waarom heb ik Freedom ooit geïnstalleerd. Weg ermee!”
Freedom levert niet vanzelf vrijheid op
Maar, en daarom heet Freedom ook Freedom, na verloop van tijd zul je merken dat de tijd die zo vrij komt iets anders oplevert. Tenzij je – voor alle zekerheid – Freedom niet hebt geïnstalleerd op een andere pc of mobieltje in je omgeving. Escape. Maar daarmee houdt je jezelf voor de gek. En je weet dat als geen ander. You fool yourself. En zul je toe moet geven dat je wellicht verslaafd was. Zoals die jongeren die massaal schulden hebben omdat ze keer op keer de nieuwste gadgets moeten kopen en oneindig veel belminuten moeten afrekenen.
Heb je jezelf op zeker moment herpakt (en besloten die escape-route niet te bewandelen OF Freedom niet te hebben verwijderd) dan ga je in de minuten, kwartiertjes, uren die je jezelf hebt opgelegd iets anders doen. Niets doen is niet menselijk. Dus ga je andere zaken in je zelfgekozen bubbel doen. Zaken die je toch moest doen, maar je doet ze dan maar in de Freedom-ruimte. Boodschappen doen, koken, stofzuigen, kwaliteitstijd met je kind of partner, de boekhouding en vult u zelf maar weer in of aan.
Johann Hari heeft nadrukkelijk voor ogen dat je in zo’n moment ook weer eens een echt boek zou kunnen pakken en daarmee in een hoekje gaan zitten. Een écht boek dat geen escape-toeters en bellen heeft zoals een Kindle of andere e-book reader.
Freedom
Freedom heet niet toevallig zo. De makers hebben gevoel voor humor. En kennen hun (filosofische) klassieken en weten ongetwijfeld ook dat Jonathan Franzen een boek heeft geschreven onder dezelfde titel. Freedom is dé roman voor het tweede decennium van deze (21e) eeuw. Een – zoals dat heet – must read.
Who’s in control?
De artikelen van Johann Hari en Schumpeter, de Freedom-app en het Freedom-boek draaien uiteindelijk ook om de vraag wie er nu feitelijk aan ons eigen roer staat. Ben je wel zo vrij als je geneigd bent te denken. Als je (eigenlijk) toe moet geven dat je een slaaf van internet bent en alles wat dat met zich meebrengt en omheen hangt. Niet (meer) in staat om er een time out van te nemen. Iedereen die vraagtekens bij dit gedrag plaatst wegzet als (oude) zeuren, die de moderne tijd niet snappen. Niet toe kunnen of willen geven dat veel dingen die je op dat internet doet feitelijk niet zo veel opleveren. Wel vaak je ego streelt, maar je in een positie heeft gebracht dat je dagelijks doorlopend afgeleid wordt of bent en nooit meer rust hebt om ‘tot je zelf te komen’. Toe moet geven dat je via internet-kanalen alleen maar informatie tot je neemt die past bij je ‘eigen’ levensstijl. Waarin je zelden geconfronteerd wordt met onverwachte (serendipiteit-achtige) zaken. Informatie die je door een ouderwetse krant of opinieweekblad wel krijgt.
Een voorbeeld (uit Trouw van 7 juli 2011)
3400 pagina’s lezen
De komende weken gaan we met z’n allen weer op vakantie. Dat is de zin die bij bijna iedereen in de mond ligt bestorven. We gaan op vakantie. Daarmee bedoelt bijna iedereen dat we enkele weken niet langer naar ons werk (hoeven te) gaan én vervolgens ons huis verlaten om ergens anders te vertoeven. Vakantie was ooit – lang geleden – een periode dat je (even) niet (meer) hoefde te werken. Inmiddels is het verworden tot een massale uittocht naar andere oorden. Op de vlucht voor de leegte die dat eigen huis blijkbaar is. We nemen wel veel boeken mee.
Gaan eindelijk weer eens lezen. Dit jaar gaan er ongetwijfeld veel ereaders mee. Met daarop enkele, tientallen, ja zelfs duizenden boeken. Gaan we eindelijk eens (bij)lezen. (Her)ontdekken tussen al het gedoe in die vreemde omgeving dat lezen leuk kan zijn. Leuk is. Dat het inzicht biedt in het innerlijk leven van een ander. Wellicht haalt u de komende weken wel 3.400 pagina’s. Tien boeken van pakweg 300 pagina’s.
Leeswekker
Maar dan bent u weer thuis. Neemt binnen enkele dagen het normale leven weer zijn gang. Komt de informatie uit alle hoeken en gaten in volle (sterker: in nog grotere mate, want elke 18 maanden verdubbelt de hoeveelheid) op u af. U bent niet langer in control. Tenzij. Tenzij u maatregelen neemt. Maatregelen om u zelf te dwingen af en toe een time out te nemen. Vrijheid te kopen. Kostbare kwartiertjes, uurtjes. Waarin u gelukkig weer mag lezen. Lezen dat u écht vooruit helpt. Inzicht biedt in het innerlijk leven van anderen. Of waarom onze hersenen werken zoals ze werken. Waarom er iets te zeggen valt voor een oppervlakkig leven. De dood van een kind als een mokerslag aankomt. …
Er zijn zoveel interessante boeken! Boeken die gelukkig (!!!) niet full text op internet zijn te vinden. Boeken die u alleen kunt kopen OF lenen in een goed gesorteerde Openbare Bibliotheek. Een bieb die boeken in het assortiment heeft (en houdt) die al lang niet meer in de kasten van de boekhandel staan. Boeken die al lang uitverkocht zijn. Hieronder presenteren we een stapel interessante boeken (zo’n 3.400 pagina’s) die – dat is zeker – uw kijk op (een deel van) de wereld en werkelijkheid kunnen, zullen of moeten veranderen. En wellicht inzicht bieden in het innerlijk leven van anderen.
Blokker
Maar allereerst moet u straks – zo rond half augustus – iets ondernemen om te voorkomen dat u binnen de kortste keren weer vervalt in oude gewoontes. Freedom als app is een optie. Is niet duur (tien dollar) maar niet voldoende, want in de Freedom-tijd kunt u ook iets anders (gaan) doen als lezen. Een betere optie – goedkoop én praktisch – is de aanschaf van een ouderwetse kookwekker. Bij de Blokker bijvoorbeeld. Om Jaap Blokker te eren (vandaag gestorven). Zo’n wekker waaraan je een draai kunt geven (dus niet zo’n digitale). Koop die voor het hele gezin en spreek af dat elke dag (elke dag!) deze wekker wordt aangezet. En gedurende die tijd staan alle apparaten uit die je af kunnen houden van … lezen. En zit iedereen met een boekje in een hoekje.
Veel leesplezier en ga de strijd aan. Who’s in control?
(woensdag 6 juli 2011)
De vogel is de Mountain bluebird en figureert in de roman Vrijheid (Freedom) van Jonathan Franzen.
(zaterdag 9 juli 2011)
Één reactie op “Freedom, lezen en Who’s in control?”
[…] Freedom, lezen en Who’s in control? […]