Is de Burger van Stavast in control?

In de TrendRede 2012 wordt ‘De Burger van Stavast’ naar voren gehaald. Is hij (of zij) in control?

De Tweede TrendRede
Op dinsdag 13 september 2011 werd de tweede TrendRede uitgesproken. De visie van een tiental Nederlandse ‘trendwatchers’ over de staat van ons land en hoe ze aankijken tegen de toekomst. Een van de initiatiefnemers – Tom Kniesmeijer – voorzag in 2009 in zijn boek De seizoenen van de tijdgeest dat we (symbolisch gesproken) aan de vooravond van een nieuwe lente  zouden staan. In de eerste Trendrede zaten flarden van dit gedachtengoed. In de TrendRede borduurt men (natuurlijk, want een samenleving evolueert zich nu eenmaal; revoluties zijn zeer zekldzaam!) op dat gedachtengoed voort. In de Eerste Trendrede constateerden de tien trendwatchers (7 heren, drie dames) dat er in onze samenleving grofweg twee groepen zijn, degenen die ‘bang’ zijn en zij die hoopvol gestemd zijn.

Dit jaar – TrendRede 2012 – halen ze drie groepen naar voren, de activisten, de lijdzamen en ‘de burgers van stavast’. Alle groepen hebben elk op hun manier een ‘antwoord’ op de vraag Who’s in control? De trendwatchers laten duidelijk merken dat zij verwachten en hopen dat de burgers van stavast in ons land (en de rest van het Westen) de overhand gaan krijgen.

Drie hoofdstukken
De TrendRede is een relatief kort verhaal. Zestien pagina’s, waarvan er zes afvallen (opmaak, titelpagina). In tien pagina’s formuleren ze in drie hoofdstukken hun visie op ons land, onze tijd, onze problemen en vooral welke trends zij bespeuren om uit ‘onze problemen’ te komen.

Onze problematische, complexe tijd
De samenstellers gaan er van uit dat de lezer van de Trendrede wel weet welke majeure problemen onze samenleving, onze tijd teisteren. Problemen die met elkaar samenhangen, elkaar versterken; problemen waarvoor geen gemakkelijke oplossingen zijn te bedenken. Complexe materie. Een tijd waarin er geen grote leider is die met een toverstaf simsalabim alles beter maakt of verandert. Integendeel. Ze bespeuren in onze samenleving een grote lethargie. Bij degenen die de leiding zouden behoren te nemen en bij degenen die geleid willen of zouden moeten worden. Beide partijen houden elkaar als het ware in een soort houdgreep, waardoor er geen tempo gemaakt kan worden. Men zich bezighoudt met relatief kleine problemen (splinters) en de balk in het oog niet wil zien.

De Tom Kniesmeijers achter de TrendRede onderscheiden drie soorten groepen in onze samenleving. De activisten vormen ‘de tegentonen in het maatschappelijk discours.’ Ze zetten zich af tegen bepaalde ontwikkelingen en zijn ‘een voorbode van een periode van grote vernieuwing.’

Daarnaast is er de groep van ‘de lijdzamen’.

Maar beide groepen staan in de ogen van de Trendrede-samenstelllers weliswaar tegenover elkaar, maar vormen tegelijkertijd toch één groep. In zoverre dat zij beide (toch) de huidige bestaande orde erkennen.
Daartegenover – tegenover de activisten en lijdzamen – zien ze een nieuwe groep ontstaan. Die ‘de situatie bevriest en er uit stapt. Een nieuwe bevlogen groep laat oude oude systemen voor wat ze zijn. Ze gaan terug naar de basis van ieder systeem: de mens.

Een voorbeeld om de drie groepen te duiden
Een van de grote problemen waarvoor de komende decennia een oplossing zal moeten worden bedacht is het opraken van sommige energiebronnen. Gas en olie raken op en/of worden steeds moeilijker te ontginnen. Een ander aspect is dat het verstoken van deze fossiele brandstoffen bijdraagt aan het broeikashuiseffect. Los van de nog steeds durende discussie of dat wel zo is, is wél duidelijk dat gas en olie en alle daarvan afgeleide producten de komende jaren, decennia steeds duurder zullen worden. Maar wat te doen?
Investeren in alternatieve energiebronnen? Nieuwe technieken bedenken om moeilijk bereikbare voorraden olie en gas alsnog te kunnen exploreren? Energiebesparende maatregelen nemen? Het gedrag van mensen veranderen waardoor ze minder energie nodig hebben? (nudge?)

Maar stel dat je als inwoner van dit land zesduizend euro ‘over’ hebt. Spaargeld dat vrijvalt. Wat zou je daarmee kunnen doen? Op de bank laten staan als appeltje voor de dorst in deze onzekere tijden? Verjubelen door een nog niet versleten keuken te vervangen door het nieuwste model? Een reis naar Rome met alles d’er op en d’eraan? Of?

Een burger van stavast begint zelf (alvast)
Een burger van stavast wacht niet af. Tot ‘de’ regering met een aanbod of de oplossing komt. Gaat ook geen kolencentrales (in aanbouw) bezetten. Die burger van stavast is er al lang van overtuigd dat er ‘iets’ gedaan moet worden aan de manier waarop onze samenleving omgaat met energie. Die burger van stavast heeft al regelmatig gedacht om mee te doen aan een subsidieregeling om zonnecellen op zijn of haar dak te kunnen plaatsen. Maar de regeling was té moeilijk, de inzendtermijn was alweer verstreken en door beleid van het Kabinet Rutte is de pot erg klein en alweer op. Die burger besluit – dus – om zelf iets te doen. Kleinschalig. Die burger van stavast bedenkt dat zesduizend euro op een spaarrekening op jaarbasis niet echt veel oplevert (2% = €120,–), dat het plaatsen van negen zonnecellen waarschijnlijk beter rendeert, hem of haar een goed gevoel geeft en als het ware een gebaar naar de samenleving is om te laten zien dat het ook anders kan. De burger van stavast neemt zelf het voortouw. Wil niet langer wachten op talmende politieke partijen, landgenoten. Hij neemt het heft in eigen handen en neemt zich – nadat deze stap is genomen – voor dat er nog meer terreinen (van het leven zijn) waarop hij tegen de treuzelende tijdgeest in iets kan veranderen. Niet door op de barricaden te staan, maar simpel door in zijn eigen omgeving te handelen; kleine bakens te verzetten.

Meer lezen? Herman van Gunsteren. Bouwen op burgers : cultuur, preventie en de eigenzinnige burger (2008)

Dit citaat is een parafrase op de uitspraak van Pim Fortuyn die ooit uitsprak ‘Ik zeg wat ik denk en ik doe wat ik zeg.’

Op zondag 20 november 2011 spreekt Coen Simon in de reeks Who’s in control. De ondertitel van zijn lezing is Pleidooi voor oppervlakkigheid. Deze uitspraak en zienswijze sluit aan op bovenstaande zin. Het alles doordesemde gevoel dat hij (en die vermeende burger van stavast) heeft dat hij niet alles kan beheersen, controleren. Dat het wijs is los te laten, het leven z’n gang laten gaan, zonder te vervallen in in een ander soort oppervlakkigheid.

Klik hier voor een artikel over de Eerste TrendRede

(donderdag 15 september 2011)

Homepage Who’s in control?