De kunst in het leven is om twee of drie echte samenhangen uit de zee van ruis te vissen.

Aldus de Zwitserse wetenschapper/romanschrijver/ondernemer Rolf Dobelli in een rubriek in NRC Handelsblad waarin mensen aan het woord worden gelaten over wat ze van het leven “tot nu toe” vinden. Wat ze hebben geleerd.

Op dinsdag 4 juni 2013, aldus Rolf Dobelli. Die in Duitsland een bestseller-status heeft en in Nederland in kleine kring bekend is geworden toen Rob Wijnberg in NRC Next een pamflet van hem opnam. Integraal. Een lange tekst. Op een bepaalde manier al een voorbode van de richting die Wijnberg als journalist wil inslaan (met ‘zijn’ De Correspondent), nl. achtergronden en minder de nadruk op nieuws. Rolf Dobelli moet ook niet veel van nieuws hebben en getuigt daarvan in het pamflet Why I stopped reading/hearing/watching the news en in bijvoorbeeld dit interview. Klik hier voor een artikel uit 2011 over dit pamflet in relatie tot het toenmalige jaarthema Who’s in control?

Maar de reden voor het interview in de NRC is niet dat oude pamflet maar twee boeken die de laatste jaren zijn verschenen. Boeken die met elkaar samenhangen en – waarschuwing – met mate geconsumeerd moeten worden. Dobelli beschrijft 104 menselijke dwalingen die ‘we beter aan anderen kunnen overlaten’. In elk artikel beschrijft hij een eigenschap, die we – als we het lezen – herkennen, maar waar we ons allemaal (!) van tijd tot tijd aan ‘bezondigen’. ‘Het’ zit nu eenmaal in de mens om menselijk gedrag te vertonen, en dat is dat we het gros van de tijd níet rationeel door het leven gaan. We ‘doen maar wat’, op ons gevoel. En, dat gaat meestal goed. Maar aan de andere kant leiden de eigenschappen die Dobelli beschrijft regelmatig tot vervelende situaties. Die je achteraf had willen of kunnen voorkomen.
Op een bepaalde manier zijn alle eigenschappen die hij beschrijft herkenbaar, maar het zal niet mee vallen ze bij te sturen of ze positief bij te sturen. En als je té veel columns achter elkaar leest, dan wordt je daar moe van.

Dobellli is weliswaar wetenschapper, maar hij beschrijft vooral in commissie. Verwijst naar onderzoeksresultaten van honderden (anonieme) wetenschappers. Af en toe moet (en zal) de lezer denken aan Diederik Stapel. Een sociaal psycholoog die op basis van (verzonnen) onderzoeksresultaten boude stellingen poneerde en als ‘waarheid’ naar voren bracht.  Uit dit interview, met de welgekozen kop “In je hoofd woedt altijd een gevecht” enkele citaten.

Mensen kijken door een matglas
Je moet de dingen zelf uitzoeken, juist omdat het in het leven allemaal zo onduidelijk is. Mensen kijken door matglas. We weten niet wat we willen en de wereld heeft geen evidente betekenis. Dat is echt een probleem, vind je niet? Wat is goed leven? Welke doelen stel je? De meeste mensen doen andere mensen na. Dat lijkt tenminste duidelijk. Maar ik denk dat het niet verstandig is. Je moet dingen zelf uitzoeken. Ik begon ermee toen ik een jaar of twaalf was. Ik zat ieder vrij moment in de bibliotheek Scientific America te lezen. Ik was vast van plan natuurkunde te gaan studeren. Ik wilde weten hoe de wereld in elkaar zat. maar het liep anders, ik deed wat alle anderen uit mijn omgeving toen deden en ging naar business school. Echt een vergisisng. Dat is geen echt vak, maar gebakken lucht.

Repareren en geen vergezichten
Verbeteringen zijn belangrijker dan compleet nieuwe dingen. Reparatie moet de boodschap zijn. Niet zozeer het systeem zelf. Dit gaat echt overal voor op: in de inrichting van de democratie maar ook in het onderhouden van je liefdesleven. Natuurlijk kun je een staatsbestel ontwerpen dat er perfect uitziet, maar uiteindelijk draait het maar om één essentieel repararatiemechanisme: je moet zien dat je slechte leiders snel kwijtraakt. () Zo is het ook in je relatie. Je kan gaan zoeken naar een helemaal perfecte partner. Maar er is geen enkele garantie dat die relatie daarna perfect blijft. Altijd zal er wel een conflict ontstaan, en dan komt het echt aan op je reparatiemechanismen

Een gevoel is een telefoon
In geen enkel systeem bestaat harmonie. Tussen de manager en de vaklui, tussen ouders en hun kinderen, tussen ouders onderling, tussen de kinderen onderling: nooit, nooit, nooit is er permanente overeenstemming. Ja, zelfs niet in je eigen hoofd. je kan mediteren zoveel je wilt: er blijft een gevecht in je hoofd woeden, () het enige nut is dat je je bewuster wordt van je innerlijke tegenstrijdigheden.
Maar ze verdwijnen niet. De impulsen, de snelle gevoelens, nooit houdt het op. En je moet dat allemaal serieus nemen, maar niet te serieus. Het is informatie over je omgeving. Ik zie daarom gevoel als een rinkelende telefoon. Die moet je opnemen. Je moet even luisteren. Wat is er aan de hand? Maar daarna moet je weer neerleggen. Een gevoel is een telefoon die je moet opnemen. De kunst is om weer neer te leggen.

Wantrouw je impulsen, probeer slow te denken
Vertrouw niet op je impulsen. Juist omdat we in een moeilijk te doorgronden wereld leven is slow thinking erg belangrijk. Op je impulsen kun je niet vertrouwen. Ja, als je een dier bent of een nomade in de steentijd, dan kan automatisch handelen heel nuttig zijn.

Veel informatie is gevaarlijk. De mens is niet beschaafd, en mijn somberheid hierover wordt versterkt door de ontwikkeling van de digitale samenleving. Onder het bombardement van zoveel informatie is het vrijwel onmogelijk nog een helder signaal terug te vinden. Die informatie-explosie wordt enorm bejubeld. Big data, dat is de toekomst! Maar het zal er alleen maar toe leiden dat er enorm veel valse verbanden worden gevonden. ()
De kunst in het leven is om twee of drie echte samenhangen uit de zee van ruis te vissen. Ik kies dan liever voor een kalmer leven, en laat al die zinloze verhaaltjes weg. De mens heeft een veel te grote neiging om alleen maar na te denken over wat hij voor zich ziet.

Twee titels
De kunst van het heldere denken : 52 denkfouten die je beter aan anderen kunt overlaten (2012)
De kunst van het verstandige handelen : 52 dwalingen die je beter aan anderen kunt overlaten (2013)

Op de literatuurlijst voor de Lezers van Stavast van veel boeken over het onderwerp dat Dobelli aansnijdt. Klik hier voor het blog Who’s in control?

Citaat 040 (woensdag 5 juni 2013)
Homepage Citaten 2013

Homepage Who’s in control?