Ik had honger als een wolf, sliep als een os en werkte als een paard

In de week dat Joost Zwagerman niet uit de media was weg te slaan, trok een andere in 1963 geboren literatuur-gigant de aandacht. Een bundel columns verscheen, die – naar verwachting – veel lezers en kopers zal trekken: Lezen met ALS van Pieter Steinz. 

High en low, maar waard om te onderzoeken
Zoals bekend werd bij hem in 2013 ALS geconstateerd, een vervelende ziekte die onverbiddelijk tot de dood leidt. Toen Pieter Steinz wist dat hij niet lang meer te leven had, ging hij niet bij de pakken zitten. Maar ging verder met waar hij al dertig jaar mee bezig is en was: zijn publiek attent maken op zeer uiteenlopende, mooie en bijzondere kunstwerken. Boeken, natuurlijk, maar vooral ook andere kunstvormen. High en low culture. Voor Steinz zijn véél kunstwerken de moeite waard om kennis van te nemen. Kunstwerken die je op je levenspad ontmoet en ‘iets’ vertellen over wat te doen. Of, vaak, gewoon omdat ze voldoening geven. Je ’troosten’, inzicht geven in hoe de werkelijkheid in elkaar zit, mensen zijn of kunnen handelen.

Het is schier onmogelijk om alles wat hij in zijn leven tot zich heeft genomen, en waarover hij een ‘stukje’ heeft geschreven tot je te nemen. Wat dat betreft lijkt hij op Joost Zwagerman. Alleen deed die het natuurlijk op een heel andere manier. Hadden (hebben) beide heren verschillende smaken. Maar er zijn overeenkomsten. De belangrijkste lijkt me dat ze hun neus niet ophalen voor zogenaamde lage cultuur. Alhoewel Pieter Steinz daarin meer doorschoot (positief bedoeld).

Lijstjes-man
Een ander etiket die je meer op Pieter Steinz kunt plakken is dat hij een ‘lijstjes-man’ is. Iemand die de onbedwingbare behoefte heeft lijstjes aan te maken van dingen die voor hem belangrijk zijn. Maar het bleef niet bij eenvoudige opsommingen (top tien van dit of dat), maar hij plaatste die titels bijna altijd in een context. Vertelde er ‘wat’ omheen. Ogenschijnlijk faits divers, maar door zijn prachtige stijl nam (sorry: neemt) hij de lezer mee in zijn verhaal of kijk op de werkelijkheid. En werd je bijna altijd nieuwsgierig wat hij aandroeg. Ook als je amper wist waar hij het nu weer over had. Maar, nogmaals, hij was geen snob. Noemde geen onbekende namen of titels om op te scheppen: ‘Zie mij, kijk eens wie ik hier noem!’ Integendeel. Bijna altijd zitten er in zijn stukjes aanknopingspunten. Iedereen die een gemiddelde culturele belangstelling en rugzak heeft herkent in elk artikel enkele namen. En staat daardoor waarschijnlijk ook open om die andere, iets onbekendere ‘dingen’ tot zich te nemen. Om vervolgens op zoek te gaan naar die titel: lezen, luisteren, kijken, ondergaan.

Super bibliothecaris
Pieter Steinz is feitelijk een super bibliothecaris, die voor mensen in zijn  werkgebied (zeg: Nederland) als een soort verkenner (denk aan: Stratego) te werk gaat. Hij neemt kennis van ‘alles’ wat aanwezig is en licht er deze keer dit uit, en een andere keer weer iets anders. Altijd in de hoop dat wat hij interessant of mooi vindt ook voor anderen zou kunnen opgaan. 

Een optimist
Pieter Steinz is een optimistisch mens. Dat is niet alleen zo in Lezen met ALS : literatuur als behoefte, maar die grondhouding zit in alle bundels en artikelen die hij de laatste dertig jaar heeft geschreven. Een uiterst prettig mens, die node gemist zal (gaan) worden. Iedereen die de laatste anderhalf jaar naar zijn tweewekelijkse zaterdagse bijdrage uitkeek, zal onder de indruk zijn geraakt van zijn levenshouding. Ondanks alle ellende en slechte vooruitzicht bleef hij doorgaan. Beklaagde zijn eigen positie niet. Ging door ons lezers te inspireren. Chapeau, chapeau. 

Een (willekeurig) fragment
Het afgelopen jaar heeft de Walter Mitty in mij regelmatig het leven als ALS-patiënt verruild voor dat van een kerngezonde man van vijftig. Behalve marathonloper, feestredenaar en lekkerbek, was ik workaholic, langeafstandswandelaar en vakantievierder. Ik had honger als een wolf, sliep als een os en werkte als een paard. Ik reisde door het land met de trein, bezocht drie musea op een dag, racete door de stad op de OV-fiets, dineerde met schrijvers en diplomaten en maakte dienstreizen naar Brazilië, China, Egypte en Turkije.

Voorbij, voorbij, o en voorgoed voorbij. En het heeft weinig zin om daarover te jammeren. Ik kan maar beter blij zijn met wat ik op dit moment nog kan, want de aard van mijn ziekte is dat alles snel achteruitgaat. Over een half jaar ben ik een Walter Mitty die dagdroomt van doodgewone dingen in plaats van spectaculaire avonturen. Hoe ik vast voedsel eet en niet word gevoed via een sonde. Hoe ik drie kilometer loop en niet opzie tegen de trap in huis. Hoe ik alleen ’s nachts en ’s middags hoef te slapen met de beademingskap. En hoe ik zonder hulpmiddelen mijn gedachten op papier kan krijgen. (Uit: Stop maar met dagdromen, 16 augustus 2014) (pagina 89)

Enkele andere boeken van Pieter Steinz
Lezen etcetera : gids voor de wereldliteratuur (2003)
Luisteren &cetera : het web van de popmuziek in de jaren vijftig en zestig (2016)
Luisteren &cetera : het web van de popmuziek in de jaren zeventig (2011)
Luisteren &cetera : het web van de popmuziek in de jaren tachtig en negentig (2014)

Aanvulling dinsdag 6 april 2021
Steinz : gids voor de wereldliteratuur in 416 schrijvers, 104 meesterwerken, 26 one-book wonders, 52 boekwebben, 26 thema’s, 26 quizzen en 52 landkaarten (2018)

Citaat 284 (zaterdag 12 september 2015)
Homepage Citaten 2015