Ons Welzijn – Meant to be shared

Op woensdag 18 november 2015 liet René Peters via een tweet weten dat er voor Oss en verre omstreken een nieuwe organisatie is ontstaan. Correctie: een drietal organisaties in de regio Noord Oost Brabant gaan samen onder een nieuwe naam: Ons Welzijn. 

Wat een vondst !!!!

Het Brabants Dagblad, van donderdag 19 november, formuleert het als volgt: ‘Daarmee ontstaat een nieuwe brede organisatie voor welzijn in zes regiogemeenten.’ En iets verderop: ‘De naam ONS Welzijn werd door een adviesbureau in samenwerking met de medewerkers bedacht’. 

Een goede vondst
Drie dagen nadat ik deze naam voor het eerst hoorde en ik me voornam een poging te doen te verwoorden waarom dit zo’n goede vondst is, opent de Nieuwsshow met een psychiater die opkomt voor mensen die op het werk worden gepest. Ergens merkt hij – waarschijnlijk terecht – op dat mensen in een groep altijd op zoek zijn naar een zondebok. Dat het kortom een bijna onuitroeibaar probleem is en door de eeuwen heen altijd bij ons is geweest. 
Uiteraard ontkennen de meesten van ons ‘daar’ aan mee te doen. Maar deze Bob van der Meer negeert de kritische opmerkingen van Peter de Bie. Een vervelende constatering zo aan het begin van – wellicht – een mooie zaterdag. We zijn allen (af en toe) geneigd mee te doen aan een vervelende gewoonte: pesten. Een fenomeen dat haaks staat op ‘ons welzijn’. 

Mijn welzijn versus ons welzijn
Het ‘geniale’ van de nieuwe naam is dat die verwoordt wat iedereen in zijn hart, beter met het u ook gegeven denk-systeem wel weet: mijn welzijn hangt samen met dat van anderen. Pesten en andere minder prettige menselijke ‘dingen’ doen we bijna altijd met een Systeem dat bijna altijd de overhand heeft: ons gevoel. Mensen die bewust pesten zijn psychopaten. Meestal doen ‘we maar mee’, zonder al te veel na te denken over de gevolgen voor – in dit geval – degene die gepest wordt.

Een kantelende tijdgeest
Waarschijnlijk had tot voor enkele jaren geleden de naam van de nieuwe fusie-organisatie ook Mijn Welzijn kunnen zijn geweest. We verlaten als het ware een tijd waarin het volstrekt normaal was om op te komen voor mijn eigen geluk, welbehagen of welzijn. Sterker: je moest vooral en in eerste instantie opkomen voor jezelf. Dan was je goed bezig. Je had toch (!) rechten op dit of dat. Een tussenvorm (‘Uw welzijn’) had toen ook nog gekund. Nu is je té veel beroepen op jezelf langzaam verdacht aan het worden. We beginnen ons te realiseren dat we als mensen geen ‘klanten’ zijn. Die ‘ergens’ aan kunnen kloppen en een of andere ‘club’ regelt dat voor ons. Ons welzijn impliceert dat we er zelf ook een rol in hebben te spelen. Wellicht meer als veel zich nog steeds consument-achtig opstellende mensen zich realiseren. The times they are a-changin’.

TrendeRede 2016
Op 12 januari 2016 wordt de zesde TrendRede uitgesproken. Dit keer wederom op een tweede dinsdag van een maand. Om mij niet bekende redenen hebben ze de tweede dinsdag in september losgelaten, één week voor de Troonrede. Nu is het een statement aan het begin van een nieuw jaar. Een verlate Nieuwjaarsboodschap. Zonder enige twijfel begrijpen de tien tot twaalf samenstellers van de TrendRede waarom Ons Welzijn perfect bij deze (onze) tijd past. Tom Kniesmeijer, die namens alle meedenkende trendwatchers de TrendRede uitschrijft, verzint wellicht zoals in voorgaande jaren enkele nieuwe woorden om uit te leggen wat er gaande is in onze kantelende samenleving. Een week later wordt trouwens een andere Nieuwjaarsrede uitgesproken. In Theater Markant in Uden spreken op verzoek van de bibliotheek Paul Verhaeghe en Christien Brinkgreve over autoriteit en het verlangen naar gezag. Een thema dat ook te maken heeft met ‘ons welzijn’ en een kantelende tijdgeest. U bent van harte welkom bij dit kantelcollega. Toegang is gratis.

Ons welzijn
De bedenkers van de nieuwe naam hebben natuurlijk nagedacht over de aard van onze samenleving. Welke ontwikkelingen zien ze. Verwachten ze. Dienen we onze visie en missie wellicht aan te passen? Die stip op de horizon ietwat te verleggen? Een organisatie die voor zo’n naam kiest wil daarmee iets uitdrukken. Waar staan we voor. Waar gaan onze medewerkers proberen aan bij te dragen.
Het is in mijn ogen ook een signaal richting de samenleving, met name ook de politiek. Het is als het ware een insluitende naam. “Wie kan nu tegen ‘ons welzijn’ zijn?” We zijn er immers allemaal verantwoordelijk voor. Niet alleen het oude Vivaan, Rigom en een deel van MEE. Nee. Ook ‘de klanten’ zelf, ‘de politiek’ en iedereen die te maken krijgt met mensen waarbij iets aan hun (sorry: ons) welzijn schort. ‘Vluchten kan niet meer’, zongen Jenny Arean en Frans Halsema. Parafrasend zegt Ons Welzijn in haar naam impliciet tegen de samenleving dat we allemaal verantwoordelijk zijn voor welzijn. Dat we dit niet alleen op het bordje van deze organisatie kunnen kieperen. “Los het ‘maar’ op!” Opdat we er geen last van hebben. Liefst zo goedkoop mogelijk. En we komen als buitenstaanders – wiens welzijn wél op orde is – ook in de geest van de nieuwe naam, niet meer weg met het gevoel dat het gros van de ‘klanten’ van Ons Welzijn het aan zichzelf hebben te danken. Impliciet zegt Ons Welzijn dat de samenleving zoals die nu in elkaar steekt ook mensen ‘oplevert’ waarbij iets schort aan hun welzijn. Niet altijd. Uiteraad niet. Er zijn wel degelijk mensen die ‘hun onwelzijn’ over zichzelf afroepen. Maar in het gros van de gevallen zijn zij slachtoffer van omstandigheden. 

Tineke Nolet van Ons welzijn
‘We hebben gekozen voor de naam ONS welzijn omdat we in de samenleving verantwoordelijk zijn voor ons eigen en elkaars welzijn: ONS welzijn. Daarbij is ONS echt Brabants en een positieve uiting van onderlinge verbondenheid, zorg en gevoel voor elkaar. Het logo symboliseert een samenleving die kleurrijk en divers is, iedereen mag er zijn.’

Oefenen in een andere tijd
De naam Ons Welzijn heeft een relatie met het jaarthema van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken: Oefenen in een andere tijd. Overal in de maatschappij zijn we bezig om ons tot die sterk kantelende samenleving te verhouden. Aanpassen, meebewegen. Sommige oude ‘dingen’ loslaten; op zoek naar nieuwe activiteiten, diensten en producten. Spannende tijden. Verwarrende tijden. Gevoelens van onmacht, woede, boosheid. Maar ook opluchting. “We zijn er in geslaagd iets anders te gaan doen”. En zie, het werkt. Of lukt. Dit jaarthema was beoeld voor het seizoen 2014-2015. En was een natuurlijke opvolger van het seizoen daarvoor: 2013-2014. Toen was de titel Oefenen VOOR een andere tijd. Achteraf gezien toen al een verkeerde zin, want ook toen was die andere samenleving al bij ons. We oefenden toen ook niet voor later. Nee, oefenen in een andere tijd is een thema dat feitelijk nog vele jaren gevoerd kan worden. Maar dat is ook zo saai. Dus zijn we op zoek naar een ander thema. Dat ‘iets’ zegt over 2016-2017. Wat zien we als grote trend. Een trend die de meesten van ons raakt. Zal raken. Waarover we ons dienen te informeren. Opdat we een standpunt kunnen innemen. Niet gebaseerd op ons gevoel, maar meer op een wéten. Ons welzijn is een naam die past bij de komende jaren. We zullen ons als mens, burger én consument dienen te gaan verhouden tot dat begrip: ons welzijn.

Een liedje
Zoals vaak het geval is bij dit soort redelijk vage ontwikkelingen reiken soms kunstenaars een beeld aan. Een beeld (zin, film, boek, gedicht, liedje) dat aan dat gevoel raakt. Zo’n liedje diende zich deze zomer aan. Afkomstig van een in april van dit jaar verschenen dubbelcd.  Van de Amerikaanse singer-songwriter Tom Russell. Ik schreef er al eerder over en beweerde toen dat hij wellicht dé plaat uit zijn lange carrière had gemaakt. En wellicht ook een van dé platen van 2015: The Rose of Roscrae. In het bewuste artikel (Gesamtkunstwerk – Teeny Tiny Tony, the world’s smallest pony) stip ik het liedje (The last running) even aan, maar ga er niet al te diep op in. Ik formuleerde het in dat artikel zo:

The last running
In track 10 kijkt de oude Johnny Dutton terug op de tijd dat hij als jongeman in het begin van de vorige eeuw voor Charles Goodnight werkte, een legendarische cattle ranger in Texas. Zeg maar de sfeer van Bonanza of Rawhide. Hij leefde van 1836-1929 en was zeer actief betrokken bij het veroveren van land op indianen en het uitroeien van de buffel. Hier kijkt Charles Goodnight terug op een bepaald moment in zijn leven, toen de naburige Comanches een sterke, hem dierbare buffel opeisten. Om op te jagen, dood te maken en op te eten. Johnny Dutton probeert te verwoorden wat er op dat moment door deze cattle rancher heen moet zijn gegaan en wat er gebeurde op die ‘historische’ dag. En dat hij – Johnny – pas zeventig jaar later (als oude man) begrijpt wat er toen door die stokoude Charlie Goodnight heen ging. Kern: de onvermijdelijkheid van het voorbijgaan van dingen die mooi en belangrijk zijn. Kippevel-tekst en performance.

Meant to be shared
Achteraf is een zin uit een ander liedje veel meer blijven hangen. Met ‘Teeny Tiny Tony, the world’s smallest pony’ is niets mis, maar in  de zin ‘Old Iron Head, the leader, warbled-on about the time when the land and the buffalo was free – meant to be shared‘ zit als het ware het nieuwe jaarthema opgesloten. Ik vertaal die zin als: Old Iron Head, de leider, bleef doorzeveren over een tijd toen het land en de buffels van iedereen waren, bedoeld om te delen. Meant to be shared.
We zijn in een tijd terecht gekomen waarin het gros van de zaken die van ‘ons’ waren, niet meer van ons zijn. En het is maar zeer de vraag of dat een goede trend is. Wordt het geen tijd om als samenleving een debat te gaan voeren over zaken die weer ‘van ons’ zouden moeten worden. Feitelijk is dit debat al jaren gaande, alleen realiseren veel burgers zich niet dat ze bezig zijn een deel van de commons te herstellen.

Commons
Tom Russell refereert in The last running – zonder het begrip te noemen – aan de commons. Zaken die niet van privé personen zijn, noch van de staat. Maar wel ‘zaken’ die belangrijk zijn in een gemeenschap. Albert Jan Kruiter, de oprichter-directeur van het Instituut voor Publieke Waarden, schreef er al in 2011 in een prachtig geschreven pamflet-achtig boekje (In ons belang : pleidooi voor publieke waarden) over.

Enkele eeuwen geleden lieten boeren hun vee grazen op openbare weiden (de zogenaamde commons). Iedere boer had er dus belang bij om die weiden niet te overgrazen en te onderhouden. Als de weiden teloor zouden gaan, zou het vee immers geen eten meer hebben en de boer geen inkomen verwerven. De boeren hadden aldus een gemeenschappelijk belang om de weiden duurzaam te laten voortbestaan. Tegelijkertijd had iedere boer een individueel belang om zo veel mogelijk koeien en schapen te laten grazen. Het punt is natuurlijk dat als iedere boer alleen zou redeneren vanuit zijn eigenbelang, het grasland gezwind zou veranderen in een modderpoel. In sommige gevallen maakten boeren daarom onderling afspraken over de hoeveelheid vee die er op de weiden kon grazen. Sociale controle zorgde er vervolgens voor dat de weiden bleven bestaan. In andere gevallen bleek de financiële prikkel, het eigenbelang van de boer, te groot – met alle tragische gevolgen van dien. Deze boeren wendden de negatieve consequenties van hun handelen af op elkaar. Dat ondermijnt hun gemeenschappelijk belang: de weide.

Een debat over wat ‘van ons’ is of zou moeten zijn
Indien u er op gaat letten dan kunt u bijna dagelijks in ‘de krant’ onderwerpen aanwijzen die in essentie juist over deze vraag gaat: “Wat is van ons?” Of zou dat weer moeten zijn of worden? Tijdens de derde Meet Up van de Lezers van Stavast stond dit thema op ‘de agenda’. Klik hier voor de presentatie (73 slides, met daarin de volledige tekst van het liedje). Op donderdag 5 november stipte ik verschillende voorbeelden uit ‘het leven’ aan. Twee voorbeelden om het uit te leggen.

Het Kasteel van Gemert
In Gemert, 30 kilometer ten Zuiden van Oss, staat sinds de Middeleeuwen een kasteel: hét kasteel van Gemert. De laatste honderd jaar hebben daar honderden paters verbleven. Hebben er voor gezorgd dat het kasteel met haar prachtige én grote tuin bewaard is gebleven. Enkele jaren gelden moesten de geestelijken Gemert verlaten. Boden het kasteel te koop aan. De gemeente zat financieel moeilijk en zag af van aankoop. Dus kochten enkele projectontwikkelaars het op. Hadden plannen. Maar anno 2015 staat het kasteel feitelijk al jaren leeg én – nog belangrijker – is de tuin afgesloten. Gemertenaren kunnen er niet meer wandelen, trouwfoto’s maken. ‘Hun’ kasteel is – blijkt nu – niet meer van hen. En als het aan de projectontwikkelaars ligt, zal dat zo blijven en wordt het een besloten plek voor dames en heren die wellicht ooit in de te realiseren appartementen zullen komen te wonen. Feitelijk is er een patstelling bereikt. De gemeente geeft geen toestemming voor verbouwing en de eigenaren van het kasteel weren de Gemertse bevolking van hun gronden. Met een economische en juridische pet op klopt dit, maar ‘de gewone man of vrouw’ voelt aan dat het desondanks niet klopt.

Windmolens IMBY
Nederlanders zullen er ook aan moeten: windmolens in hun nabije omgeving. Keer op keer nemen burgers echter stelling als er plannen worden gemaakt om er enkele ook in hun Back Yard te plaatsen. Tóch zal het moeten. De oplossing ligt voor de hand. Voorkom dat grote bedrijven (als Nuon of Essent) die ‘monsterlijke’ dingen in ‘onze’ regio plaatsen, want als die molens draaien dan draaien ze niet voor ons maar voor hen. Regel kortom dat burgers lokaal kunnen participeren in dit soort projecten. Dan draaien die molens voor ons en zal blijken dat veel mensen met het veranderde uitzicht best kunnen leven.

Ons Welzijn en ‘de’ commons
De nieuwe fusie-organisatie verwijst in haar nieuwe naam (waarschijnlijk) onbedoeld naar de commons. Zaken die van ons zouden moeten zijn. Waar we allemaal verantwoordelijk voor willen zijn. Dat is niet gemakkelijk. Kiezen voor dat algemene belang óf de voorkeur geven aan uw eigen welbehagen, welzijn. Ons Welzijn realiseert zich waarschijnlijk als geen ander hoe moelijk dit is. In ieder van ons vechten twee belangen met elkaar en soms overwint ‘ons’ en waarschijnlijk vaker ‘ik’. Niets mis mee, want al té menselijk. Er zijn niet zo heel erg veel heiligen, die zich keer op keer voor ‘ons welzijn’ wegcijferen.

Tóch vraagt onze tijd dat we allemaal proberen om ‘iets’ vaker aan ‘ons welzijn’ te denken en af te zien van persoonlijke voordeeltjes. Belangrijk lijkt me dat we allemaal als ingezetenen van ons land, dat al jaaaaaaaaaaaaarenlang een té groot beslag legt op wat de aarde de mensheid heeft te bieden, serieus na gaan denken over onze manier van leven. Onze lifestyle is té uitbundig. Moet waarschijnlijk een tandje naar beneden te dienen bijgsteld. Minder consumeren. Andere producten en diensten. “De aarde trekt het niet”. Sterker: door onze manier van leven en consumeren zijn we als mensheid bezig een kleine of grote ramp over ons zelf en onze kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen af te afroepen. De komende weken zult u er veel over horen.

Ons Welzijn is afsluitend een prima naam voor een ‘club’ die uiteenlopende activiteiten in de gemeentes Bernheze, Boekel, Landerd, Oss, Uden en Veghel organiseert om mensen die het om wat voor reden dan ook ‘moeilijk’ hebben bij te staan. Maar die naam kan ook als een soort kompas functioneren voor zoekende mensen in een complexe samenleving. Bedoeld voor oefenende mensen die zich bij alles wat ze willen gaan ondernemen doorlopend dienen af te vragen of hun inspanningen bnijdragen aan ‘ons welzijn’.

Empathie 1
Maandag 16 november sprak de gelouterde schrijver Jan Brokken in de Bibliotheek Oss over zijn laatste boek, De kozakkentuin. Jan Brokken is een oud-journalist die in zijn boeken veel non-fictie verweeft. Grondig onderzoek doet en met gevonden materiaal goed leesbare boeken schrijft. In De Kozakkentuin gaat het over Fjodor Dostojevski, de Russische schrijver, en zijn vriend Alexander von Wrangel. Gebaseerd op hun brieven. Los van het feit dat hij deze avond perfect uitlegde waar het idee voor dit boek vandaan kwam en globaal vertelde waar het boek over gaat, stipte hij veel andere boeken en schrijvers aan. Een man die de kunst van het bewonderen verstaat en daarover kan vertellen. Hij noemde onder andere Georges Simenon, Annejet van Zijl, Geert Mak, Jutta Chorus en een onbekende Russiche Nobelprijswinnaar. Voor haar – Svetlana Aleksijevitsj – had hij de allerhoogste lof. Iedereen MOET in zijn ogen Het einde van de rode mens : leven op de puinhopen van de Sovjet-Unie gaan lezen. Een boek dat écht inzicht biedt in de Russische ziel. Hoe gewone mensen in Rusland denken en doen. Een boek waardoor je als Westers burger meer begrip krijgt voor de Russische opstelling in de wereld en hun eigen eigen land. Begrip. Snappen hoe mensen in elkaar zitten. Daarbij kunnen boeken helpen. Geen nieuw inzicht, maar Jan Brokken wist het mooi te verwoorden. 

Empathie 2
Het succes van Ons Welzijn in Noord Oost Brabant, én ons aller ‘strijd’ om onze levensstijl te gaan aanpassen heeft vermoed ik alles met empathie te maken. Als we ons niet in kunnen leven in andere mensen (dichtbij, veraf in afstand en tijd na ons) en vooral bezig blijven met ons eigen hachie, dan gaan we als samenleving geen stappen zetten richting die andere samenleving. Joke Hermsen mengde zich deze week in dit debat door een open brief aan de koning (‘De vraag is wat we wél kunnen doen’). Uit dit artikel – over de manier waarop we omgaan met ‘de vluchtelingen’ – een citaat:

Want denkt u ook niet, beste koning, dat het tijd wordt dat we gaan proberen om een oorlog te voorkomen door op verstandige en empathische wijze de reeds sluimerende bacillen weg te nemen? U zei in uw laatste troonrede dat ‘in Nederland tolerantie traditioneel samengaat met een sterk ontwikkelde solidariteit en onderlinge betrokkenheid’, maar de vraag is of de wens hier niet de vader van de gedachte is geworden. U stelde voorts dat ‘terroristische aanslagen een voedingsbodem voor onderling wantrouwen’ kunnen vormen en ‘een gevaar voor de sociale cohesie in ons land’ kunnen zijn. U haalt me de woorden uit de mond. Maar gelukkig stelde u ook dat ‘Nederlanders in staat zijn bakens te verzetten als de omstandigheden erom vragen’. Welnu, de omstandigheden zijn er naar.

Enkele andere artikelen
Ons leven moet opnieuw in de steigers, het moet terug naar de tekentafel. (november 2015)
We kijken 20 jaar vooruit maar plannen voor de volgende dag (november 2015)
dat we fundamenteel van perspectief moeten veranderen (november 2015)
The call of the future is already here. Are we able to listen and rise? (oktober 2015)
Volwassen zijn – has nothing to do with how old you are – it’s a choice has nothing to do  (januari 2015)

Meet Up 04 van de lezers van Stavast gaat over empathie

Citaat 309 (zaterdag 21-zondag 22 november 2015)
Homepage Citaten 2015