Chris Hedges – Boos op de manier waarop dingen zijn en moed om er voor te zorgen dat ze niet blijven zoals ze zijn

Journalist Chris Hedges is in Nederland geen bekende naam. Er worden zelden artikelen van hem in kranten of tijdschriften overgenomen. Of komt hij aan het woord in een uitzending over een belangrijk politiek thema. Deze Amerikaan wordt genegeerd. Weggezet als iemand die er niet toe doet.

Daar dacht de Brits-Ethiopische videokunstenaar Theo Eshetu heel anders over. In zijn voor de Documenta (nr. 14) gemaakte kunstwerk (Atlas Fragmented, een ‘videofilm’ van vijfendertig minuten) nam hij verschillende uitspraken van deze Pulitzer-winnaar op. Allemaal afkomstig uit een toespraak die ook op Youtube staat; door iemand redelijk overdreven geafficheerd als Chris Hedges Greatest Speech Ever Made. Dat geldt echter niet voor de beeldkwaliteit.

Chris Hedges, de verslaggever
Chris Hedges heeft als journalist voor verschillende media gewerkt. Ruim twintig jaar lang de wereld rondgereisd en verslag gedaan van wat zich op die plekken (vaak brandhaarden) afspeelde.

Dat verblijf in het buitenland, zijn gretige houding om informatie op te slurpen en een gezond stel hersens heeft hem na al die jaren tot de slotsom gebracht dat ‘ons westerse systeem’ rot is. Uitgewerkt is. Op haar langste benen loopt. Hij is vooral erg kritisch over zijn eigen land, de VS.

Chris Hedges, de criticus
Keer op keer merkt hij in stukken op dat hij nog steeds in ‘het kapitalistische systeem’ gelooft (als zijnde het beste model), maar dat het om uiteenlopende redenen niet meer werkt. Niet meer levert wat het zou kunnen leveren.

Kern van zijn betoog is dat de écht grote bedrijven té machtig zijn geworden. Het feitelijk voor het zeggen hebben. Regeringen van kleine, noch grote landen, niet langer in staat zijn dit ‘monster’ te temmen. Er niet langer in slagen de vervelende kanten van een ongeremd kapitalisme te beteugelen. Laat je als overheden de teugels vieren dan krijg je uitwassen en zitten we als beschaving met de gebakken peren.

Hij noemt de Amerikaanse samenleving vaak een corporate state. Maakt zich grote zorgen of het nog een democratie is. Stemmen doet er niet toe, er gebeurd toch wat de big corporations willen.

Chris Hedges, de nestbevuiler
Chris Hedges is ook kritisch richting zijn vakbroeders, de journalistiek. Die grosso modo amper tegenwicht bieden tegen alle krachten die dit ongetemde monster oproept.

Hij ziet niet alleen veel vakbroeders hun taak verzaken, maar evenzo intellectuelen op belangrijke posities. Denk aan hoogleraren die aan de ene kant les geven aan een universiteit én enkele dagen later werk verrichten voor accountancy-bedrijven; of domweg lobbyen voor grote pharmaceuticals of een bepaalde branche.

Overal lopen in zijn optiek slimme mensen rond die als het ware ‘omgekocht’ worden door het grote bedrijfsleven en met uiteenlopende (quasi-)wetenschappelijke retoriek goed praten wat zich niet goed laat praten.

Chris Hedges, de moralist
Een ander stokpaard van Chris Hedges is dat (‘échte’) liberalen, sociaal- en christendemocraten de afgelopen decennia in toenemende mate hun idealen hebben losgelaten. Ingeruild voor een ander geloof; een ander verhaal. Het verhaal dat ‘de markt’ het wel voor ons regelt en dat de overheid zo klein als mogelijk gemaakt moet worden.

Daarbovenop komt dat deze oude politieke stromingen de laatste tien jaren de financiële crisis afgewenteld hebben op degenen die er het minst schuldig aan waren. Tevens hebben zij het grote bedrijfsleven en de banken ontzien. Sterker: ze nog meer ruimte gegeven om hun gang te gaan.

In the end komt Chris Hedges tot de conclusie dat we met een gigantisch moreel dilemma zitten opgescheept. Hoe dit proces, dit monster te remmen én om te buigen met de huidige kaste machthebbers? Hij heeft er een hard hoofd in en gelooft dat ons systeem op het punt van imploderen staat.

Civilisations rise, decay and die.
Een zin die hij vaak bezigt is: samenlevingen komen op, vervallen en sterven uit.

Varianten op zijn verhaal
In die zin zit de conclusie van een belangrijk boek van Jared Diamond (Ondergang : waarom zijn sommige beschavingen verdwenen en hoe kan de onze haar ondergang voorkomen?) opgesloten.

In Nederland hield ruim tien jaar geleden journalist-historicus Geert Mak een vergelijkbaar verhaal. In de zogenaamde Raffeisenbanklezing Mercator sapiens. De kern daarvan laat zich als volgt samenvatten: ‘De vis gaat rotten bij de kop’. Anders gezegd: als de lui aan de top moreel verwerpelijk gedrag vertonen (graaien, rentenieren) dan is dat – eufemistisch gesproken – voor de samenleving op de iets langere termijn niet goed. Zo eindigen grote beschavingen.

Jaren later schreef sociaal-geograaf Ewald Engelen een boek dat ook op dit thema tamboereert: Schaduwelite – voor en na de crisis : niets geleerd, niets vergeten.

Hedges is niet de enige journalist die zeer kritisch is op zijn eigen beroepsgroep. Gebakken lucht uit 2009 van de Engelse journalist Nick Davies is nog steeds relevant. Hij komt ongeveer tot dezelfde vervelende conclusie: ‘de pers’ is niet langer de luis in de pels van politiek en bedrijfsleven. De schuld daarvoor ligt echter niet alleen bij de journalisten zelf. Integendeel, het heeft met ons allen te maken.

In 2015 verscheen van journalist Koen Haegens De grootste show op aarde : de mythe van de markteconomie, waarin hij veel minder uitgesproken én kritisch grote vraagtekens zet bij het verhaal dat de markt alles regelt. In zijn ogen is ‘het kapitalisme’ een mooi verhaal, maar worden door de meeste spelers in dat verhaal, in het echte leven heel andere dingen gedaan. Dingen die haaks staan op dat verhaal. De markt is kortom in zijn (en Hedges’) ogen een mythe.

Predikant
Opmerkelijk is dat Chris Hedges in 2014 predikant in New Jersey is geworden. Voor de zogenaamd presbyteriaanse kerk. Een gereformeerde stroming die zich beroept op de ideeën van Calvijn.

Ogenschijnlijk staat dit haaks op de analyse die ik hierboven heb geprobeerd samen te vatten, maar sluit tóch aan bij dat geloof. Het kapitalistische systeem is volgens velen ergens in de zestiende/zeventiende eeuw ontstaan. In protestantse kringen. Waar van mensen hard werken werd verwacht. En je als mens steeds moet verantwoorden tegenover god. Heb je wel ‘het goede’ gedaan?

Chris Hedges weet én gelooft dat er niets mis is met hard werken, geld verdienen (oftewel het kapitalistische systeem), maar …. wel binnen bepaalde grenzen. Het is in zijn ogen not done stinkendrijk te worden over de rug van anderen. Je leeft niet alleen voor jezelf. Zo iets.

In het laatste fragment haalt hij als vrijdenker (wat hij in wezen is) Augustinus aan, de heilige bisschop uit de 4e/5e eeuw. De auteur van Belijdenissen en hier van het beeld van die twee mooie dochters: boosheid én moed.

Zijn boeken
Chris Hedges heeft een tiental boeken geschreven. Slechts een is ervan vertaald. Kwam in 2008 uit: Ik geloof niet in atheïsten. En gaat over dit thema.
De andere titels zijn niet aanwezig in de collectie van de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken. De titels illustreren wel deels het bovenstaande betoog.

War Is a Force That Gives Us Meaning (2002)
What Every Person Should Know About War (2003)
Losing Moses on the Freeway: The 10 Commandments in America (2005)
American Fascists: The Christian Right and the War on America (2007)
I Don’t Believe in Atheists (2008)
Collateral Damage: America’s War Against Iraqi Civilians (2008)
Empire of Illusion: The End of Literacy and the Triumph of Spectacle (2009)
Death of the Liberal Class (2010)
The World As It Is: Dispatches on the Myth of Human Progress (2010)
Days of Destruction, Days of Revolt, with Joe Sacco (2012)
Wages of Rebellion: The Moral Imperative of Revolt (2015)
Unspeakable (2016)

Truthdig en Truthout
Jaren geleden maakte de vorig jaar overleden Henk Hofland me in een van zijn columns in een bijzin attent op de website Truthdig (motto: drilling benath the headlines), waarop artikelen van Chris Hedges worden geplaatst. Sinds die tijd volg ik Truthdig én een verwante site, Truthout.

Beiden zijn  platforms voor kritische journalistiek. Die betaald worden door lezers. Geen advertenties. Maximale vrijheid om te schrijven en publiceren wat zij belangrijk vinden. Geen crowd pleasers.

Vergelijkbaar met De Correspondent en Follow the money in Nederland. Alleen veel militanter en uitgespokener in hun standpunten. Ik kwam Hedges op het spoor door een artikel in De Groene Amsterdammer (17 maart 2011): Nixon was onze laatste echt liberale president. Sinds die tijd volg ik hem min of meer. Uit dat artikel een lange quote:

‘Ik had een boek geschreven over de instorting van één zuil van de liberal class: de pers. Maar wat ik me tijdens het schrijven al begon te realiseren, en wat versterkt werd door de reactie van Knopf, is dat alle zuilen van de liberal class zijn omgevallen.

De culturele en politieke consequenties daarvan zijn catastrofaal. De linkse kerk, universiteiten, vakbeweging, de cultuur, die uiteraard geheel gecorporatiseerd is, de pers en de Democratische Partij: ze hebben ons allemaal in de steek gelaten.

Ze hanteren nog wel de retoriek van linkse waarden, maar hun daden en de allianties die ze hebben gesmeed, hebben ze gedegradeerd tot collaborateurs met de corporate state en de krachten die in oorlog zijn met linkse waarden.’

Zes jaar later kun je dit soort geluiden meer lezen. Om te verklaren waarom zo veel mensen achter politici aanlopen die beleid voeren dat linea recta tegen hun eigen belangen ingaan.

Tot slot: Karl Popper
Theo Eshetu laat Chris Hedges op vier momenten in zijn Atlas radio aan het woord.

Opmerkelijk is dat hij juist het moment laat horen waarop Chris Hedges in zijn speech Karl Popper citeert.

Een beroemde uitspraak. Waarvan je op het net verschillende afbeeldingen kunt vinden. Een quote die door velen wordt aangevoeld én gedeeld. Juist nu. In een jaar waarin ogenschijnlijk op verschillende plekken op de aarde mensen zich afzetten tegen ons democratische systeem.

If we extend unlimited tolerance, even to those who are intolerant, if we are not prepared to defend a tolerant society against the onslaught of the intolerant, then the tolerant will be destroyed, and tolerance with them.

Als we onbeperkte tolerantie uitbreiden, zelfs voor zij die niet tolerant zijn, als we niet bereid zijn een tolerante samenleving te verdedigen tegenover de woeste aanval van de intoleranten, dan zullen de toleranten vernietigd worden, samen met tolerantie.

De kern van Atlas Fragmented
In een nutshell zit hier ook een deel van het verhaal vanTheo Eshetu (Atlas Fragmented) in opgesloten. We moeten als mensheid oppassen te veel gefragmenteerd te raken. In the end zijn we allemaal mensen. Er zijn verschillen tussen ons. De juiste houding is om daar blij mee te zijn en er mee te leren omgaan. Het tegendeel (haat, intolerantie) werkt niet. Lost niets op. Leidt tot civilizations rise, decay and die.

Atlas Radio 21:36-21:43
Brace yourself. The American empire is over and the descent is going to be horrifying.

Deze zin wordt voorgelezen door een dame, waarvan ik de bron nog niet heb kunnen achterhalen.
Het lijkt op het begin van een audioboek, waarin een onbekend iemand het boek voorleest.
Vertaling: ‘Zet je schrap. Het Amerikaanse rijk is over en haar neergang zal gruwelijk zijn’

Visionair? Tja!

Atlas Radio 32:17-33:35

Chris Hedges Greatest Speech Ever Made (totale duur: 55:28)

1:39-2:55
Civilizations rise, decay, and die.
Time, as the ancient Greeks argued, for individuals and for states, is cyclical.
As societies become more complex, they become inevitably more precarious.
They become increasingly vulnerable, burdened by vast bureaucracies, an increasingly rapacious and disconnected elite, and a blind loyalty to ideological systems and ideas that no longer correspond to reality.
And as they begin to break down there is a strange retreat, by a frightened and confused population, from reality.
An inability to confront the fragility and impending collapse.
The elites who speak in phrases and jargon – that do not correspond to the real – retreat into isolated compounds, whether at the court of Versailles, the Forbidden City, or our own enclaves of wealth and privilege.

Atlas Radio 45;25-46:02

Chris Hedges Greatest Speech Ever Made (totale duur: 55:28)

11:02-11:20
The liberal class (and much of the left) has busied itself with a toothless pursuits of inclusiveness, multiculturalism, identity politics and tolerance — a word Martin Luther King never used.
()

11:53-12:11
“If we extend unlimited tolerance, even to those who are intolerant, if we are not prepared to defend a tolerant society against the onslaught of the intolerant, then the tolerant will be destroyed, and tolerance with them.” (Hij citeert Karl Popper)

Atlas radio 46:04-46:53

Chris Hedges Greatest Speech Ever Made (totale duur: 55:28)

45:56-46:37
The power structure and its liberal apologists dismiss the rebel as counterproductive. They condemn the rebel for expressing anger at injustice.
The elites and their apologists call for calm and patience.
They use the hypocritical language of tolerance, compromise, generosity and compassion to argue that the only alternative is to work and accept the systems of power, that long ago abandoned these virtues.
()

47:00-47:17
That, as Augustine wrote, hope has two beautiful daughters, anger and courage—anger at the way things are and courage to see that they do not remain the way they are.

Enkele artikelen van Chris Hedges
This Time We’re Taking the Whole Planet With Us (maart 2011) In dit stuk zit de kern van bovenstaande toespraak
Chris Hedges on ’the grotesque visage of a collapsed democracy’ (februari 2017) 
Een selectie quotes (AZ Quotes) 

Startpagina Chris Hedges op Truthdig  

Citaat 490 (woensdag 23 augustus 2017)

Homepage Atlas (Fragmented) Radio

Homepage Citaten 2017