Tijdens het lezen van Feitenkennis verwees auteur Hans Rosling enkele keren expliciet naar de door hem in het leven geroepen website gapminder. In de zeer uitvoerige noten (meer dan honderd pagina’s) staan tientallen verwijzingen naar specifieke pagina’s op deze website.
Lekker aan de slag
Gapminder is een project dat opgezet is door de in 2017 overleden Zweedse arts Hans Rosling, zijn zoon Ola en diens vrouw Anna Rosling. Na zijn overlijden hebben deze twee de website voortgezet en blijven zich inzetten voor hun doel: Unveiling the beauty of statistics for a fact based world view. De schoonheid van getallen en statistiek laten zien in een wereld die om cijfers draait.
Uiteraard staan er pagina’s waaraan je niets kunt veranderen, maar op meerdere plekken kun je aan de slag met data die door Hans Rosling en zijn team voor ons zijn verzameld. Grofweg data over alle landen die onze wereld momenteel telt. Data van 1800 tot 2018 die een beeld geven hoe ‘de wereld’ zich op specifieke terreinen ontwikkelt. Denk aan gemiddeld inkomen, gemiddelde levensverwachting, de verdeling tussen mannen en vrouwen, geloof et cetera. Ook krijg je als bezoeker regelmatig prognoses voor de komende jaren; soms zelfs tot het jaar 2100.
Duurzame ontwikkelingsdoelen
Deze data hebben nadrukkelijk een link met de zogenaamde SDG’s, de Sustainable Development Goals. Zoals die in 2015 door 193 landen zijn afgesproken. Kern daarvan is dat regeringen zich via dit verdrag ertoe verplichten om op een zeventiental terreinen significante verbeteringen voor 2030 te bereiken. Zowel voor haar eigen bevolking als voor andere landen en mede-wereldbewoners.
Klik hier voor een (lang) artikel over deze duurzame ontwikkelingsdoelen, zoals ze in Nederland (ook) wel genoemd worden.
Meten is weten
Om te kunnen bepalen of er in de loop van de tijd vooruitgang wordt geboekt, moet je meten. Cijfers genereren. Die zijn natuurlijk niet heilig – want sommige ‘dingen’ laten zich niet in een getal vangen – maar geven, mits ze juist worden gemeten, de kans om landen met elkaar te vergelijken. Gapminder is een website waarop dat voor ons is gedaan. En waar je – nogmaals – zelf aan de slag mag. Vergelijk je ‘eigen’ land met andere. En zie hoe ‘goed’ of ‘slecht’ zij het doen. Of ontdek welke verwachtingen worden gedaan.
Nederland neemt een bijzonder plek in
In Feitenkennis verwijst Hans Rosling doorlopend naar een enquête die in veertien landen is gehouden. Bedoeld om de kennis van ‘de bevolking’ te testen over de mate van vooruitgang in de wereld. In die enquête werden dertien vragen gesteld. Dé conclusie is dat de meeste mensen amper in de gaten hebben hoe snel de wereld de laatste twintig jaar ‘beter’ is geworden. Nederlanders zijn in deze enquête niet meegenomen, wel Belgen.
Toch ontdekte ik op gapminder dat Nederland op deze website een bijzondere plek inneemt. Iets wat ik niet wist. En ik vermoed dat dit ook voor u opgaat.
De belangrijkste tabel
In de belangrijkste, en meest voorkomende tabel zet Hans Rosling (in zijn boek én op gapminder) de gemiddelde levensverwachting af tegen het gemiddelde jaarinkomen. Per land. Van 1800 tot 2018. Samen met zijn zoon en schoondochter heeft hij iets extra’s aan deze ogenschijnlijk droge tabel toegevoegd. Elk land wordt als een rondje weergegeven. Niet alleen in kleur (voor het werelddeel waartoe het land behoort) maar vooral qua omvang. Hoe meer inwoners, des te groter het rondje. Daardoor heb je als kijker houvast, want je weet meteen waar India en China zich binnen de tabel bevinden. En de Verenigde Staten, Indonesië en Brazilië. Singapore is lastiger. Alhoewel, als je de site begint door te krijgen, dat ook wel lukt.
Het wordt door die ingreep een zogenaamde bubbelgrafiek. In het boek noemt hij het ‘de’ wereldgezondheidskaart.
Een wereldgezondheidskaart die u eens zou moeten willen bekijken.
‘De wereld wordt beter!’
Logisch is dat alle landen er sinds 1800 (sterk) op vooruit zijn gegaan. We worden gemiddeld veel ouder én zijn ook veel rijker geworden. Natuurlijk zijn er verschillen tussen landen, regio’s en werelddelen. Maar de trend is onmiskenbaar: ‘de wereld’ wordt beter!’ En de ontwikkelingen gaan veel harder als velen denken. Arme landen gaan er in sneltreinvaart op vooruit.
Klik hier voor een (lang) artikel over Hans Rosling en de centrale boodschap van zijn boek. In dat artikel wordt ook uitgelegd waarom Hans Rosling zichzelf een possibilist noemt, en allesbehalve naïef is; noch blind is voor de grote problemen die we als mensheid nog steeds moeten oplossen.
Hieronder enkele schermafdrukken van ‘live’ aangemaakte webpagina’s .
Hierboven ‘de wereld’ zoals die er in 2018 voorstaat. Voor het gemak heb ik zeven landen geselecteerd, die hier en in de plaatjes hieronder telkens worden getoond. Singapore is het rijkste land; rijker dan Nederland. In 2018.
Waarschuwing: – en die gaat op voor alle tabellen die op gapminder worden getoond dan wel ‘gemaakt’ – het zijn altijd gemiddelden. De gemiddelde Nederlander verdient in 2018 gemiddeld 48 duizend euro. Gemiddeld, want er zijn natuurlijk landgenoten die veel meer verdienen en waarschijnlijk nog veel meer die minder verdienen. Hetzelfde gaat op voor de gemiddelde levensverwachting. Die gaat op voor iedereen die in 2018 wordt geboren. Gemiddeld hebben die op dit moment ruim 81 jaar voor de boeg, maar natuurlijk zullen velen die leeftijd niet halen.
Verder is helder dat Nederland goed scoort, want we zitten in de rechterbovenhoek. Opmerkelijk is dat er in de linkerbenedenhoek (gemiddeld niet oud worden en weinig inkomen) geen enkel land (meer) zit. Want dat is de belangrijkste conclusie van deze tabel (die in kleur in het boek van Hans Rosling is opgenomen; alleen voor het jaar 2017): veel landen zitten niet meer in de ‘gevarenzone’, waar het gros van de mensen heel erg arm zijn en gemiddeld niet oud worden.
Achttien jaar geleden was de gemiddelde Nederlander een stuk ‘armer’. In 18 jaar tijd zijn we er gemiddeld 6800 dollars op vooruit gegaan. Gapminder rekent in dollars en corrigeert (natuurlijk!) voor inflatie. Ook zijn we ouder geworden, in 2000 was het 78,1 jaar; achttien jaar later worden we gemiddeld 81,9 jaar. Bijna vier jaar ouder.
Verder was Singapore ons in 2000 ook al gepasseerd. Dat moet dan in de periode van 1950 tot 2000 zijn gebeurd. Kijk maar naar de tabel hieronder. Ook zie je dat de vijf achterblijvende landen in achttien jaar grote stappen hebben gemaakt. En hoe de twee grote, rode bollen (China en India) van linksonder opschuiven naar rechtsboven.
Hierboven zie je dat de gemiddelde Nederlander in 1950 veel rijker was dan inwoners van de meeste landen ($9.460). Alleen de Verenigde Staten (de groene bol) was veel rijker, maar ze werden gemiddeld niet zo oud als wij. Argentinië volgde ons kort op de voet ($8.320). Singapore stond met gemiddeld $5.030 nog achter Argentinië. En China en India schommelen daar ver achteraan. Opmerkelijk wat die in de 68 jaren daarna hebben bewerkstelligd. In 1950 was de gemiddelde levensverwachting voor ‘de’ Nederlander 71,5 jaar. Argentijnen werden gemiddeld 60 jaar. In India werd men in dat jaar gemiddeld 35 jaar. In 2018 is dat gestegen naar 69 jaar.
In 1900 was de levensverwachting voor de Nederlander 48,4 jaar. En moesten we het gemiddeld doen met $6.060. Argentinië kwam bij ons de buurt met 36,6 jaar en zesduizend dollar. In Iran werd men rond de vorige eeuwwisseling gemiddeld slechts 26,3 jaar oud en moest men leven van een schamele dertienhonderd euro.
In 1850, bijna honderdzeventig jaar geleden, leek de wereld veel meer op elkaar. De meeste mensen werden gemiddeld niet zo heel erg oud. En hadden een gering inkomen. Nederland was net als in 1900 ‘de beste’ van het zevental. Met Argentinië als goede tweede. Iraniërs werden gemiddeld slechts 25 jaar oud; in 2018 is dat ruim 76 jaar. Onvoorstelbaar. Bijna iedereen leefde in de linkerbenedenhoek. Het land van Cocagne – ergens ver weg, daarboven – leek een droom. ‘We’ waren nog lang niet in ‘onze’ Gouden jaren beland.
Als je goed kijkt op bovenstaand plaatje dan kun je zien dat er slechts enkele landen zijn waar de gemiddelde levensverwachting hoger lag dan in Nederland. Dat zijn Noorwegen (49,5), Zweden (47,7), Frankrijk (43,3), de UK (42,8), België (42,3) en Canada (41). Rijker was men nergens. Dat wordt nog duidelijker als je naar het plaatje hieronder kijkt: 1800.
Hier zie je het opmerkelijke feit dat Nederland er in 1800 mondiaal gezien het beste voorstond. We waren het rijkst en leefden gemiddeld het langst. Natuurlijk is het de vraag of de cijfers kloppen en of Rosling en zijn team in staat waren voor alle landen relevante data te vinden. Maar los van die kanttekening is het opmerkelijk. Van 1800 tot pakweg 1850 deed Nederland het mondiaal gezien helemaal niet slecht. We werden gemiddeld het oudst en waren gemiddeld het rijkst. Alhoewel, vergeleken met anno 2018 waren we relatieve stumpers. We werden 40 jaar oud en nu gemiddeld ruim tachtig jaar. Toen hadden we gemiddeld ruim vierduizend euro, en nu 48 duizend. Nogmaals: gemiddeld. Het gros van de Nederlanders zat daar ver onder.
In ruim tweehonderd jaar zijn bijna alle landen ontsnapt aan de rechterbenedenhoek, een gevaarlijke plek: je wordt daar niet oud en moet het met weinig inkomen doen. In 2018 heeft iedereen die plek verlaten. Er zijn nog steeds straatarme landen, maar de gemiddeld levensverwachting is beduidend gestegen. En zal blijven stijgen. Daar was Hans Rosling van overtuigd. En geloven alle huidige regeringen in. Ze hebben zich niet voor niets gecommitteerd aan de SDG-doelen. Bedoeld om op tal van terreinen de wereld ‘beter’ te gaan maken. Over twaalf jaar zal deze bubbelgrafiek, deze ‘wereldgezondheidskaart’ er nog veel positiever uitzien.
Met gapminder kun je ‘lekker’ spelen. Een voorbeeld daarvan staat hierboven. Het laat zien hoe Singapore het sinds 1800 heeft gedaan. Opgeklommen van een arm land waar de mensen niet erg oud werden naar een relatieve toppositie in 2018. Ook zie je waar de eerder ‘gebruikte’ landen in 2018 staan. Als contrast zie je ook waar Nederland rond 1800 stond.
Singapore is in ruim tweehonderd jaar onvoorstelbaar rijker geworden, van $1.020 naar $83.900. En steeg de gemiddelde levensverwachting spectaculair van 29,1 jaar in 1800 naar 84 in 2018. Nederland steeg ook, maar minder sterk (van $4.230 naar $48.500 en van 39,9 naar 81,9 jaar).
Verder laat dit ‘ plaatje’ de onmiskenbare trend zien dat veel voormalige derdewereldlanden eenzelfde pad als Singapore en Nederland bewandelen. Op weg naar de rechterbovenhoek. Weg van armoe en slechte gezondheidssituaties. Die trend zie je veel duidelijker in onderstaande grafieken.
Overduidelijk zie je hierboven de knik rond 1940-1950: de Tweede Wereldoorlog en de opbouwjaren. Ook zie je het moment dat Singapore ‘ons’ inhaalt. En de recente groeispurt van Ethiopië, een land waarvan de meeste Nederlanders anno 2018 nog steeds geloven dat het daar niet pluis is. Ook zie je in een oogopslag dat Argentinië het op zeker moment relatief slechter ging doen; waardoor Nederland en Singapore hen voorbij konden streven. En hoe goed Iran het – ondanks alles – toch maar doet.
Wereldoorlogen pakken economisch slecht’ en goed uit. Voor de Verenigde Staten – voor hun economie – was het een prima tijd. Is daarmee een illustratie van de vaak gemaakte opmerking dat in het BNP niet alles van waarde wordt gemeten. Miljoenen doden in wereldoorlogen zijn ‘goed’ voor de economie. Amerikanen hadden in die jaren meer te verteren. Terwijl landen als Japan, Nederland en Rusland beduidend armer werden.
Let vooral ook op de sterk stijgende lijn van China; zo rond 1990. Toen Deng Xiaoping economisch een andere koers voor zijn land inzette.
Geen kloof, maar vier niveaus
Hans Rosling bespreekt in zijn boek in tien hoofdstukken evenzovele valkuilen. Redenen waarom wij als mens niet in staat zijn te begrijpen dat ‘de wereld’ er vaak heel anders én beter uitziet dan we denken. In het eerste hoofdstuk heeft hij het over onze natuurlijke neiging om zwart-wit te denken. Of links-rechts. Kijk naar een bepaald verschijnsel en je ziet dat het goed of aan de andere kant (compleet) verkeerd is. En er zit niets tussen.
In de praktijk is het bijna altijd anders. Op een horizontale as heb je natuurlijk links en aan de andere kant rechts. Maar als je landen op bepaalde aspecten met elkaar gaat vergelijken – wat hij in zijn boek en op gapminder doet – zie je dat de meeste landen over de hele as liggen verspreid. Aan de linkerkant erg arme landen, links van het midden landen die zich daaraan voor een deel hebben ontworsteld, aan de rechterzijde landen die nog rijker zijn geworden én helemaal aan de rechterzijde de rijke ‘stinkers’ als Singapore of Nederland.
Die vierdeling ziet hij overal. En zelf ook als je een tijdje met gapminder gaat stoeien. Leuk om te doen. Leerzaam. En – bovenal – het ondermijnt je vooroordelen over ‘de wereld’.
Sterk aanbevolen: gapminder
Citaat 535 (donderdag 31 mei 2018)
Homepage Citaten 2018
