Standaardwerk – Onder Oss

Boeken voor de eeuwigheid?
Aan collecties van openbare bibliotheken worden wekelijks nieuwe titels toegevoegd. Het gros van die titels zal in de loop van de tijd worden afgeschreven. Ze worden vies, gaan kapot, worden zelden meer geleend of de informatie is domweg verouderd of gedateerd.

Af en toe worden titels aan een collectie toegevoegd die iets van ‘eeuwigheidswaarde’ hebben. En zodanig zijn uitgevoerd dat ze ‘lang’ mee kunnen. Een standaardwerk, qua inhoud én uitvoering. Een boek dat in principe nooit zal worden afgeschreven. Op termijn wel doorgeschoven kan worden naar een depot of magazijn.

Een standaardwerk
Vorige week liep ik in de lokale boekhandel in Oss tegen zo’n boek aan.

Een boek over én voor Oss en de Ossenaren: Onder Oss : 45 jaar archeologie in Oss, een archeologisch verhaal.

Geschreven door twee archeologen: Richard Jansen en Evert van Ginkel. Een mooi gebonden, geïllustreerd boek. Uitgegeven door een lokale uitgever: Iris, uitgeverij Berghem. Een standaardwerk.

Onder Oss
De afgelopen jaren hebben tientallen mensen gegraven in de bodem in en om Oss. Richard Jansen was jarenlang de stadsarcheoloog van Oss; later stapte hij over naar de Universiteit Leiden. Evert van Ginkel was betrokken bij de opgravingen in de jaren tachtig en richtte de archeologische afdeling van Museum Jan Cunen op.

Op de laatste pagina van Onder Oss staat een kaartje van Oss en omgeving. In de toelichting wordt gezegd dat in de loop van de tijd 80 hectare is onderzocht; beter: afgegraven.

Grofweg op vier plekken, bij Zevenbergen, in Ussen, de Piekenhoef en Wilgendaal. Tachtig hectare lijkt veel, maar is slechts 0,6 procent van de totale oppervlakte van de gemeente Oss. Peanuts, zou je zeggen, maar het is landelijk gezien erg veel.

Oss is een van de best onderzochte plaatsen in Nederland. En dat op- en afgraven heeft veel informatie opgeleverd over hoe vroeger in onze contreien werd geleefd (gebouwd, land bewerkt, begraven e.d.). Ook zijn er bijzondere ‘spullen’ ontdekt. Het meest bekende is natuurlijk ‘Het zwaard van Oss’. Gevonden nabij Zevenbergen, de plek waar ‘het Vorstengraf‘ is gevonden. De plek waar in juli 2003 nabij Knooppunt Paalgraven (aan de A50) een reconstructie/monument werd onthuld.

Natuurlijk is dit boek niet de eerste publicatie over opgravingen in Oss en omgeving, maar het is wel een prachtige en uitvoerige samenvatting van veel werk en ontstane kennis en inzichten. Zo was er al in 2010 in Museum Jan Cunen (in Oss) een tentoonstelling over de opgravingen tot dan toe. Die tentoonstelling had de titel: Onder Oss.

De komende jaren zullen er ongetwijfeld nieuwe ontdekkingen gedaan worden, maar ik voorzie dat dit boek heel lang door velen (burgers en buitenlui) als bron van informatie gebruikt zal kunnen worden.

De lotgevallen van Homo sapiens
Het is ook een boek dat perefect aansluit bij boeken waarin het brede verhaal van de mensheid wordt verteld. Het verhaal dat pakweg driehonderdduizend jaar geleden mensachtige wezens als jager/verzamelaar rondtrokken. Kleine groepjes mensen die samen optrokken.

Vele tienduizenden jaren later gingen sommige groepen zich op een vaste plek vestigen. Daar begonnen ze met het telen van gewassen en het houden van dieren. Zo ontstonden ongeveer tienduizend jaar de eerste kleine kernen; gehuchten. Die soms uitgroeieden tot dorpen, en later kleine stadjes.

Ook de tijd waarin er verschillen tussen mensen ontstonden. Koningen, priesters en soldaten drongen zich als het ware naar voren. Die zich belangrijker waanden dan anderen en waar nodig hardhandig optraden om die nieuwe status quo zo te houden. Onder Oss gaat over beide periodes, maar de nadruk ligt natuurlijk op het in kleine kring samenwonen in en om Oss.

Fimpje: 45 jaar opgravingen komen samen in ‘Onder Oss’ (DTV, 11 oktober 2019)

Sapiens
Het meest bekende én succesvolle boek over ons (Homo sapiens) is natuurlijk Sapiens : een kleine geschiedenis van de mensheid van de Israelische historicus Yuval Noah Harari uit 2014.

Maar – zoals gezegd – er zijn tientallen boeken in de collectie van de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken over archeologie in de wereld, Europa, Nederland, onze provincies of plaatsen. Uiteraard zijn er verschillende titels die specifiek inzoomen op Oss, Uden, Veghel of andere plaatsen in Noord Oost Brabant.

In het Stadsarchief Oss (gevestigd in de Bibliotheek Oss, aan de Raadhuislaan) is nog veel meer informatie over deze opgravingen te vinden.

Citaat 612 (vrijdag 18 oktober 2019)
Homepage Citaten 2019