Little red Corvette

Of die Corvette rood was – en klein – zegt het verhaal niet. Maar iedereen die het woord Corvette hoort of leest ziet meteen een kleine, knalrode auto voor zich. Een sportwagen om anderen de ogen uit te steken. Om hard mee te racen. Op een mooie zomerdag. Met een picknickmand aan boord. En aan je zijde een blonde vrouw. Een symbool van succes. Een auto waar je in wezen niet zo veel aan hebt, want uitermate gevoelig voor diefstal en je mag in dit land nergens harder dan 120. Daarnaast regent het hier té vaak om plezier te hebben van je cabrio. Maar dat doet er niet zo veel toe, zeggen de liefhebbers. Je voelt je als een koning op de weg. Je bent die koning. En zie ze eens jaloers naar je op- en vooral omkijken.

Zo’n kleine, rode Corvette reed ongetwijfeld die hoofdpersoon uit Odessa. Een van de negen Odessa’s in de Verenigde Staten. Nadrukkelijk niet afkomstig uit Odesa (met één s) in de Oekraïne. Het was zonder enige twijfel een rijke stinkerd uit de States. Die zich zo’n Corvette kon veroorloven en er ook geen enkel probleem mee had om daarmee rond te toeren. Hij was nu eenmaal geboren met een zilveren lepel in zijn mond. Vader was rijk (“a daddy in the money”), een opleiding deed er niet toe en het geld kwam door de olie (“the crude”) toch wel zijn kant op.

He was an Odessa boy with a daddy in the money
Played for Mojo back in the boom
Drove a Corvette
Took what he wanted
People learned to give him lots of room
He never learned to work but that never really mattered
Cause the dark crude flowed
The wild oats scattered
Dark crude flowed
He fought he flattered
And he got what he wanted
It was the only thing that mattered

Een totaal verwend joch, die gewend was dat gebeurde wat hij wilde. Daar ook nooit over nadacht of na hoefde te denken. Een volstrekt onbenullig leven. Dat zijn gangetje ging. Life was easy. Totdat hij op zeker moment een ongeluk veroorzaakt. En vader regelde dat het voor de hoofdpersoon uit Odessa geen vervelende gevolgen had.

He killed a girl when he rolled the Corvette
Daddy’s money made her lawyers go away

Maar zelfs aan zo’n luizenleventje komt een eind.

He’s an old man now
Lives on his dead daddy’s place
Never took a wife
He is going to die without a trace
See he loved the girl who was penned in the Vette
Talks to her everyday
Her face was blood and diamonds
He remembers her that way

Ziehier de tragiek van een zinloos leven. Je hebt ogenschijnlijk alles wat er valt te wensen maar sterft zonder iets van waarde na te laten. En alles waar je echt om gaf bleek onbereikbaar. Een schrale troost aan het eind van een leven dat zich laat samenvatten in de slotregels van dit liedje van Sam Baker

And he got what he wanted
It was the only thing that mattered

Een liedje
Odessa is de titel van een liedje van de Amerikaanse singer-songwriter Sam Baker. Het staat op zijn tweede cd – Pretty world. Uitgebracht in 2007. De inhoud van Odessa is niet moeilijk samen te vatten of te duiden. Sam Baker schrijft heldere teksten. Dat lijkt simpel en voor de hand te liggen, maar niets is minder waar. Iedereen die teksten schrijft weet dat er niets zo moeilijk is om eenvoudig te schrijven. Kort, bondig.
In september 2009 verzorgde hij een zestal concerten in Nederland. De redactie van het zondagse tv-programma Vrije geluiden was zo aardig hem in de studio uit te nodigen. Daar gaf hij aan dat hij een langzame schrijver is. Hij schaaft en blijft schaven aan zijn teksten. Hij vertolkte twee nummers – niet Odessa. Wél Broken fingers (van Pretty world) en Angels (van zijn eerste cd Mercy). Veel songs van Sam Baker gaan over niet bestaande personen. Personen die hij in zijn verhalen levensecht neerzet, zoals in Odessa. Maar Broken fingers én Angels gaan nadrukkelijk wel over hemzelf en zijn levensverhaal.

Een bijzonder levensverhaal
Sam Baker (1954) was in zijn jonge jaren geen professioneel musicus. Leefde alsof hem niets kon gebeuren. Argeloos, zoals bijna iedereen doet. Je niet voor kunnen stellen dat je gewone leventje abrupt een andere wending zou kunnen krijgen of nemen. In 1986 was Sam Baker op vakantie in Peru. In een land waar terroristen aanslagen pleegden. In de trein waarin hij zich bevond ging in het bagagerek tegenover hem een bom af. Die een Duits echtpaar en hun zoon op slag doodde. Sam Baker overleefde de aanslag. Was jaren bezig om te herstellen. Hij leerde ergens in die periode van overeind krabbelen zichzelf met zijn niet geblesseerde hand gitaarspelen. Het stelt niet veel voor wat hij vandaag de dag met die gitaar kan, maar goede noten zijn niet altijd goede noten. Het gaat meer over de zeggingskracht.

In Pretty fingers herinnert hij zich die aanslag. Iets waaraan hij elke dag moet terugdenken.

How long
How long ago
Sixteen years
Everyday
Of course I know
Of course I know
Forget his face
Of course I don’t
Etched like a crystal vase

Sam lijkt wat dat betreft op de man uit Odessa die zich de rest van zijn leven het masker van ‘blood and diamonds’ bleef herinneren van de enige vrouw waar hij om gaf. Een vrouw die voor hem onbereikbaar was en bleef.

Angels is tekstueel moeilijker te doorgronden, maar tijdens het interview in Vrije geluiden maakte hij duidelijk dat het om mensen gaat die er voor anderen zijn als die iemand nodig hebben. Zoals hijzelf ervaarde tijdens die lange jaren waarin hij als een lichamelijk wrak langzaamaan overeind moest krabbelen. De kernzin van dit nummer – en in wezen van zijn werk – is dat we allemaal – uiteindelijk – overgeleverd zijn aan de mercy van anderen. Van geboorte tot aan onze dood. Dan zijn er anderen die iets voor ons zoen. Belangeloos. Overgeleverd aan de “genade” van anderen.

Everyone is at the mercy of another man’s dream

Iedereen die ooit een concert van Sam Baker heeft meegemaakt of hem in de uitzending van Vrije geluiden heeft gezien moet opvallen dat hij twee kanten heeft. Enerzijds is hij opgewekt, joviaal, een levensgenieter, grappig, een mensen-man. Een echte yank. Aan de andere kant is hij bedaagd, ernstig, in zichzelf opgesloten. Dat zijn tweede cd Pretty world heet is niet zomaar. Ondanks alles heeft hij na de aanslag zichzelf hervonden en is niet vervallen in treuren, zwelgen in verdriet. Hij plukt zoals dat heet de mooie, kleine dingen die het leven te bieden heeft. En getuigt daarvan in zijn songs. Anderzijds realiseert hij zich dagelijks dat het leven fragiel is, dat geluk zo voorbij kan zijn. Maar bovenal realiseert hij zich dat sommige zaken niet terug te draaien zijn (Forget his face / Of course I don’t) (of: Her face was blood and diamonds / He remembers her that way). En snapt als 55 jaar oude man dat we uiteindelijk altijd overgeleverd zijn aan de genade van anderen. Die iets voor ons betekenen als het er op aan komt.

De moraal
Grote kunstenaars vertolken op hun eigen manier dingen die voor anderen – gewone stervelingen – betekenis hebben of krijgen. Odessa van Sam Baker is zo’n liedje dat aan het denken zet. Een liedje waarvan de betekenis doorgetrokken kan worden naar bepaalde tendensen in je omgeving, de samenleving.

Om te beginnen doet de man uit Odessa denken aan president George W. Bush. Geboren in een gezin waar het aan niets ontbrak. In de eerste helft van zijn leven presteerde George niet veel. Liep er de kantjes van af. Kon zich bijvoorbeeld onttrekken aan dienstplicht. Had geen fatsoenlijke baan. Totdat hij op zeker moment in de spiegel keek en wel iets zinvols ging doen. Bijzonder is dat hij ook lawyers nodig had om uit een vervelende situatie te geraken.  Het Hooggerechtshof die hem – en niet Al Gore uitriep tot president. Het is té vroeg om nu reeds te concluderen dat hij weinig substantieëls heeft nagelaten, maar de regels He’s gonna die without a trace zouden op hem van toepassing kunnen zijn. Ogenschijnlijk heeft hij op veel zaken zijn stempel gedrukt maar of dat dé dingen zijn waar de wereld later dankbaar voor zal zijn is sterk de vraag.

Maar er is nog meer te zeggen over Odessa. En dat is als je de man met zijn Corvette vergelijkt met ons allen in het rijke Westen. Wij vertonen in de States, grote delen van Europa, Australië en Japan in wezen hetzelfde gedrag. En realiseren ons onvoldoende dat we overgeleverd zijn aan de genade van anderen. Ons autistische gedrag veroorzaakt ongelukken en er zijn waarschijnlijk niet genoeg lawyers om ons te redden uit de ongemakkelijke situatie waarin we onszelf hebben gemanoeuvreerd.

Een liedje voor deze tijd
De man uit Odessa lijkt op ons allen in het rijke Westen. Iedereen die hier woont is als het ware die man. De meesten van ons zijn opgegroeid in een periode van vrede en welvaart. Een plaats waarin het ons aan niets ontbrak. We moesten er wel voor werken – dat wel. Maar iedereen die na WWII is opgegroeid leeft in relatieve welvaart. Zeker vergeleken met anderen in bijvoorbeeld Afrika of Azië.

Ons speeltje – onze Corvette – is onze levensstijl. Die is zo exuberant, zo uitbundig dat we daarmee planeet Aarde bedreigen. Het is het verhaal van Jan Juffermans dat als we onze levensstijl niet aanpassen we twee tot drie aardes nodig hebben om aan alle behoeften kunnen voldoen. Niemand is daar doelbewust mee bezig maar het gevolg van ons uitbundig consumptiegedrag is wel dat grondstoffen opraken, veel soorten uitsterven en we daardoor wellicht het klimaat veranderen. Met vervelende gevolgen. Een proces dat in een turbostand door zal gaan als voormalige ontwikkelingslanden hetzelfde consumptiegedrag gaan vertonen. Hetgeen momenteel volop aan de gang is in China, India of Brazilië. Er zijn ontelbare signalen die er op wijzen dat ons rijgedrag verkeerd is, maar het is o zo aanlokkelijk om in die Corvette te blijven doorsjezen.

Exemplarisch is de laatste maanden dat bankiers nog steeds niet willen of kunnen snappen dat hun gedrag verwerpelijk is. En dat het niet aangaat dat zij – de aanstichters van een grote financiële crisis – na gered te zijn door ons allen terug willen vallen op een beloningssystematiek die los staat van elk gezond verstand. And he got what he wanted. Als zelfs dit soort – in wezen hoogopgeleide – mensen niet snappen dat die dagen voorbij zijn en dat we een andere kant op moeten dan moet er nog veel water naar zee stromen voordat de meeste consumenten snappen dat onze levensstijl moet veranderen. 

Een mogelijke uitweg zou kunnen zijn dat meer en meer burgers zich realiseren dat het een mondiaal probleem is. Dat we aan elkaar zijn overgeleverd. Dat het weinig zin heeft om het bij “ons”  goed te regelen en de rest te negeren. Het is het bekende verhaal van dat bootje op zware zee. We worden allen gered of niet. Of om met Sam Baker te spreken: we overleven alleen als er angels zijn.

Onze tijd vraagt dat we als ons iets meer als burgers gedragen. Ons realiseren dat een Corvette een mooi wagentje is maar dat het rijden daarmee too much is.


Draait de wereld om jou of om ons allemaal?
BasisBibliotheek Maasland probeert jaarlijks een bepaald maatschappelijk thema naar voren te halen. Een thema waarover de samenleving een standpunt moet bepalen. Een thema met vele kanten. Een thema waarover de meningen verdeeld zijn. Ogenschijnlijk is het thema van het seizoen 2009-2010 voor iedereen duidelijk. Draait de wereld om jou of om ons allemaal? De meesten van ons zullen toegeven dat de wereld om ons allemaal draait en dat het niet in eerste instantie om ons eigen private welbevinden gaat.

Maar deze vrome opstelling is tamelijk gratuit als het er echt op aankomt. Want waaruit blijkt dat we ons om anderen écht bekommeren. De komende jaren zal mondiaal een discussie gevoerd (moeten) worden over de manier waarop we ons aanpassen aan de rampspoed die we deels zelf over onszelf hebben afgeroepen. De komende week gaat wereldwijd de documentaire The age of stupid in première. Daarin zit voldoende aansporing om de bakens te (gaan) verzetten. Maar andere signalen (bijvoorbeeld de G20 of het nieuwe Kyoto-verdrag) wijzen er op dat er veel mooie woorden worden gebezigd maar verdomd weinig daden worden verricht. Dat ligt niet (alleen) aan de politici, want we krijgen de politici die we verdienen. Die grote verandering kan en zal alleen bewerkstelligd kunnen worden door mensen die zich als burger gedragen én willen/kunnen snappen dat sommige maatregelen tegen het eigen belang in zullen gaan.

Burgers die snappen dat ze weliswaar in deze regio wonen – “ons eigen Brabant” – maar dat dit geen excuus is om je op bepaalde verworven rechten te blijven beroepen. De boodschap is helder: wij in het rijke Westen moeten wat inschikken om onze welvaart met anderen te delen. Ons welvaartsniveau is té hoog – want legt te veel beslag op de capaciteiten van planeet Aarde – dus wij moeten ons aanpassen. En snappen dat een achteruitgang niet altijd betekent dat het leven minder kwaliteit heeft. Of om met Sam Baker te spreken: het opgeven van onze (kinderlijke) Corvette-rijstijl is jammer. Maar het wordt tijd voor andere kicks. Bijvoorbeeld het gevoel dat je iets bijdraagt aan het geluk van anderen. Dichtbij of veraf.

Dat wordt de grote discussie van de jaren tien en twintig. En die zal opofferingen van ons vragen. Barack Obama wist en weet dat als geen ander. In zijn aanvaardingstoespraak van 20 januari 2009 zaten de volgende zinnen:

Our challenges may be new. The instruments with which we meet them may be new. But those values upon which our success depends — hard work and honesty, courage and fair play, tolerance and curiosity, loyalty and patriotism — these things are old. These things are true. They have been the quiet force of progress throughout our history. What is demanded then is a return to these truths. What is required of us now is a new era of responsibility — a recognition, on the part of every American, that we have duties to ourselves, our nation, and the world, duties that we do not grudgingly accept but rather seize gladly, firm in the knowledge that there is nothing so satisfying to the spirit, so defining of our character, than giving our all to a difficult task.

This is the price and the promise of citizenship.

Sam Baker is geen protestzanger. Absoluut niet. Maar zijn teksten leveren wel stof tot nadenken. Tijdens zijn concert op donderdag 17 september in de Effenaar in Eindhoven speelde hij een nieuw nummer. Nieuw in de zin dat het nummer nog niet uitgebracht is op cd. De aanleiding voor dat liedje was een berichtje in een krant. Zo’n kort berichtje, verstopt op pagina 16. Waarin melding werd gemaakt van de dood van twaalf Mexicanen die tijdens een illegale border-crossing de woestijn in waren gelopen, verdwaald en gestorven. Berichtjes die je regelmatig kunt lezen (bootvluchtelingen, illegalen gestikt in een vrachtwagen).

Ons rijgedrag – onze Corvette – wordt voor degenen die zich onze levensstijl niet kunnen veroorloven – steeds zichtbaarder. En er is niets menselijker als enige vorm van afgunst. Dat verklaart die eindeloze stroom (economisch) vluchtelingen. De oplossing is niet nog hogere of zwaarder bewapende grenzen, maar iets doen aan de achterstanden daar. Simpel, maar er gebeurt té weinig. Sam Baker moest bij dit krantenberichtje denken aan een liedje van Woody Guthrie. Die in het eind van de jaren veertig in een andere krant een berichtje las over achtentwintig deportees die tijdens een vliegtuigongeluk omkwamen. Have the times changed?

Sam Baker staat in een traditie. Dat weet hij. Als geen ander. Op de cd Pretty world citeert hij in het openingsnummer een andere grote Texaan: Townes Van Zandt. De hoofdpersoon bevindt zich in een zodanig positie dat hij alleen maar bezig is met doodgaan: Waitin’ around to die. Hoe herkenbaar voor Sam Baker tijdens zijn jarenlange herstelperiode.

In Odessa citeert hij op een heel andere manier een bekend Amerikaans componist: Hard times van Stephen Foster.

Let us pause in life’s pleasures and count it’s many tears
While we all sup sorrow with the poor
There’s a song that will linger forever in our ears
Oh Hard times come again no more

Een liedje uit 1854. En dat heeft niets aan zeggingskracht verloren. Flarden uit deze evergreen worden aan het begin van Odessa door de zus van Sam Baker gezongen en andere flarden sluiten Odessa af.


Prince
Little red Corvette is ook de titel van een liedje van Prince. Maar het gaat hier minder over het wagentje, maar meer over een bevallige dame.

Verder komt de Corvette in veel andere songs en speelfilms voor. Het is en blijft een prachtig (design)ontwerp én beeld. Young, succesful people having a good time. As if it never stops.



Klik hier voor een eerder verschenen artikel over Sam Baker (januari 2008)

Klik hier voor een artikel over Music that comes from a far better land (maart 2009)

Klik hier voor de homepage Draait de wereld om jou of om ons allemaal?

(dinsdag 22 september 2009)