In de nationale geschiedenis staat het jaar 1672 te boek als het rampjaar. In dat jaar begon de Hollandse Oorlog en werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden aangevallen door Engeland, Frankrijk en de bisdommen Münster en Keulen. Het jaar waarin Haags gepeupel de belangrijkste mannen van die dagen lynchten (de gebroeders de Wit).
Het rampjaar duurde ongeveer 17 maanden. Banken, scholen, winkels, rechtbanken en schouwburgen werden gesloten, kunsthandelaren en -schilders gingen failliet aan de gevolgen van een heftige crisis. Volgens een beroemd Nederlands gezegde was het volk destijds redeloos, het land reddeloos en de regering radeloos.
Het was een verwarrende tijd. Waarin de woede en onmacht werd afgereageerd op de elite van toen. Onze tijd valt absoluut niet te vergelijken met die tijd maar de woorden redeloos (het volk), reddeloos (het land) en radeloos (de regering) komen toch ietwat bekend voor. Althans je kunt met wat fantasie en krom denken in de huidige tijdgeest elementen daarvan herkennen.
Alom wordt beweerd dat onze huidige regeerders (in binnen- en buitenland) niet in staat zijn om de grote problemen van nu en de toekomst aan te pakken. Ze talmen teveel, stellen een nieuwe commissie in, zoeken te veel het compromis. Er wordt té weinig geregeerd. En ondertussen smacht het gewone volk naar een leider die aangeeft hoe het verder moet. Waar we naar toe gaan. Die dingen voor ons gaat regelen.
Dat is een beeld dat voor velen herkenbaar is, maar ondertussen kan “het volk” zelf van alles in gang zetten. Mensen kunnen als consument ontwikkelingen in gang zetten door iets te ondersteunen of na te laten.
Op zaterdag 26 september zegt iemand uit de huidige elite (maar niet op het regeringspluche) – Pieter Winsemius – daarover in een interview in De Volkskrant:
Plat gezegd heb ik een hekel aan bijeenkomsten zoals in Kopenhagen. Als ik kan duik ik die dingen. Het positieve van zo’n Klimaattop kan zijn dat er door alle publiciteit en de verwachtingen die vooraf worden gewekt druk ontstaat op de wereldleiders. Ze zitten daar toch met de neus op de feiten. Maar het gevaar is dat er een verklaring wordt getekend en dat vervolgens iedereen weer met de armen over elkaar gaat zitten. Dan werkt zo’n top averechts. En dat kunnen we ons niet meer permitteren.
‘Daarom geloof ik zelf meer in permanente druk, ik denk dat de grootste verandering gaat komen van het feit dat burgers en het bedrijfsleven echt in actie komen. Dat burgers zeggen: dit product koop ik niet meer. En dat bedrijven zeggen, als is het als overlevingsstrategie: wij gaan onze producten aanpassen.’
Of anders geformuleerd: burgers hebben als consumenten de macht om bepaalde producten en diensten al dan niet af te nemen. Om bijvoorbeeld als klant van bank A die hoge bonussen aan haar toplui en de laag daaronder uitkeert in te ruilen voor bank B die dat (in ieder geval) minder doet.
De komende decennia zullen we in het Westen oplossingen moeten bedenken voor de grote uitdagingen van onze tijd. Wachten op regeringen is een optie, maar als dat té lang duurt kunnen burgers zelf doen wat binnen hun mogelijkheden ligt. Daar slaat de opmerking van SER-voorzitter Winsemius op. En hij nodigt burgers van harte uit om die macht te gebruiken. In de hoop en verwachting dat bedrijven gevoelig zijn voor hetgeen consumenten en burgers willen.Of – om in de beeldspraak te blijven – het redeloze volk geeft als het ware de radeloze regering de richting waar de oplossing moet worden gezocht. En als gevolg daarvan wordt het reddeloze land gered. En leefden ze nog lang en gelukkig. Waarschijnlijk is dit een té simplistisch verhaal, maar feit is dat grote veranderingen in samenlevingen vaak van onderaf komen.
Maar het dilemma is vervolgens op basis waarvan je die keuze maakt. BasisBibliotheek Maasland zal niemand ‘verplichten’ om een keuze te maken, maar we rekenen het (mede) tot onze taak om burgers die op zoek zijn naar relevante informatie waar mogelijk te steunen. Voor alle duidelijkheid: een Openbare Bibliotheek is niet verantwoordelijk voor hetgeen anderen over “iets” vinden. We hebben wel als opdracht een relevante, evenwichtige collectie samen te stellen en ter beschikking te stellen. Een collectie waarmee haar achterban “vooruit” kan.
Of – anders geformuleerd – om mensen te helpen die een antwoord zoeken óf reeds voor zichzelf hebben geformuleerd op de vraag Draait de wereld om jou of om ons allemaal?
(zondag 27 september 2009)
