Op zaterdag 11 oktober 2014 verscheen op de opiniepagina van de editie Oss en Uden-Veghel van het Brabants Dagblad in de rubriek Smaakmakers onderstaande column.
Legosteentjes en een nieuwe balans
In de eenentwintigste eeuw is onze enige zekerheid dat alles onzeker zal zijn. We zullen ons doorlopend aan veranderende omstandigheden moeten aanpassen. De Engelse filosoof Alain de Botton schreef vorig jaar een kort artikel. In ‘Ten virtues for the modern age’ stelt hij tien deugden voor onze tijd voor. En iedereen die denkt dat die in onze tijd – waarin het ogenschijnlijk alleen maar om vrijheid draait – niet meer nodig zijn, begrijpt de tijdgeest niet. Uiteraard heeft hij het niet over gehoorzaamheid, bescheidenheid of spaarzaamheid maar over eigenschappen die beter passen bij onze dynamische wereld. Hij noemt deugden als beleefdheid, humor, empathie, jezelf opofferen, zelfkennis, de kunst om te kunnen vergeven, hoop en vertrouwen. Opmerkelijk dat op nummer één veerkracht staat. Dat is in zijn voorstel het allerbelangrijkst. De kunst om je aan te passen, te kunnen schakelen. Bij tegenslag niet meteen uit evenwicht te raken.
Veerkracht is natuurlijk in eerste instantie een karaktertrek; de een heeft het meer dan een ander. Je kunt het ook leren. Om dit te illustreren gebruik ik vaak het beeld van legostenen. In de vorige eeuw ging ieder van ons naar school en leerde een vak, dat je met een beetje geluk de rest van je werkzame leven een baan en inkomen opleverde. In onze eeuw is dat niet meer geldig. Helaas leiden nog té veel scholen jongelui op voor een baan. Jammer van de energie, want over twintig jaar zal de helft van de bestaande banen niet meer bestaan.
Hoe wordt je veerkrachtig? Het allerbelangrijkste is dat je leert lezen en schrijven, en kritisch nadenken. Maar dat is maar het begin. Een kenmerk van onze tijd is dat van de meeste werknemers verwacht wordt dat ze doorlopend in staat zijn binnen hun branche of sector unieke ‘dingen’ tot stand te brengen. Dat kan alleen als degene die moet ‘spelen’ over veel bouwsteentjes beschikt. Nieuwe dingen kun je alleen tot stand brengen als je in staat bent op zich zinloze informatie in een nieuw verband of kader te plaatsen. Dat is creativiteit. Er zijn denkers die nog stelliger zijn. In de eenentwintigste eeuw zullen we ons allemaal als een soort kunstenaar door het leven moeten bewegen, en doorlopend unieke, eenmalige ‘dingen’ tot stand brengen. Elke volwassene zal zich doorlopend moeten blijven voeden met nieuwe legosteentjes en zichzelf blijven ontwikkelen. Lezen helpt. Echt waar.
Succes hangt echter niet alleen af van de hoeveelheid opgedane legosteentjes, maar heeft domweg ook met toeval te maken. Of pech. Geboren worden in een bepaald milieu. In een ander tijdsgewricht. We geloven nog steeds dat succes én falen aan onszelf liggen. Er zit gelukkig een periode aan te komen waarin een andere klemtoon wordt gelegd. Succes én falen hebben vooral ook met geluk en toeval te maken. Je hebt niet alles in eigen hand. En niet iedereen is vrij. We zitten als samenleving wat dit betreft op een scharnierpunt. De balans is op verschillende plekken te ver doorgeschoten. Gelukkig zien we momenteel dat overal geoefend wordt. Het is tijd voor een nieuwe balans.
Hans van Duijnhoven
Onderschrift column
Hans van Duijnhoven schrijft op verzoek van de redactie de hele maand oktober elke zaterdag een column. Hans van Duijnhoven (Keldonk, 1955) werkt voor de Noord Oost Brabantse Bibliotheken.
Column 1 – Naar het hart van het land (4 oktober 2014)
Column 2 – Opgewekte aanzeggers (11 oktober 2014)
Column 4 – Oefenen in een andere tijd (25 oktober 2014)
(zaterdag 18 oktober 2014)
