Money tree – … een hele boomgaard verschijnt …

Let er maar eens op. De komende jaren zult u dit begrip vaak horen.

Money tree
Tegenkomen. In artikelen, op tv, radio, Twitter, Facebook, internet. Op plekken waar gesproken wordt over de noodzaak nu eindelijk eens te gaan investeren in zaken die onze samenleving toekomstbestendiger zullen maken.

Ook zult u veel mensen tegenkomen die het woord om meer consumptieve redenen in de mond zullen nemen.

Overal staan burgers op die refereren aan die money tree. Ook mensen die – even gedreven – zullen beweren dat het fenomeen niet bestaat; althans niet bedoeld is voor doeleinden die hen niet aanstaan.

Geldboom
Money tree. Geldboom. Een niet bestaand fenomeen, waar toch aan geschud zal worden.

Wederom een prima voorbeeld om het ‘verhaal’ van Yuval Noah Harari te illustreren dat bijna alles in onze tijd en maatschappij bepaald wordt door verhalen. Niet bestaande entiteiten die een grote invloed uitoefenen op het functioneren van mensen en samenlevingen.

Ann Pettifor
Ik kwam het woord in eerste instantie tegen in de verkiezingscampagne voor het Britse Lagerhuis. Verkiezingen die in april onverwacht waren uitgeroepen door premier Theresa May. Dat die uitkomst haar tegenviel is inmiddels wel duidelijk.

In die tijd, begin juni van dit jaar, wees – voor zover ik nu terug kan halen – de Engelse econoom Ann Pettifor voor het eerst naar dit woord. Ann Pettifor kende ik vaag. Volg ik via Twitter.

Ze heeft de afgelopen jaren enkele keren gefigureerd in een Tegenlicht-aflevering. Waarin ze zich liet kennen als een kordate vrouw die weet waarover ze praat én niet te beroerd is stevige standpunten in te nemen. Zo trad ze aan in de aflevering Buigen of barsten (25 januari 2010) en onlangs in Geldscheppers (27 november 2016).

Ann Pettifor heeft enige roem verworven doordat zij als een van de zeer weinige economen de financiële crisis van 2007-2008 voorspelde. Ook maakt ze zich weinig illusies over de houdbaarheid van ons huidige, ogenschijnlijk weer florerende (“de huizenprijzen blijven stijgen!”) economische model. Onlangs verscheen van haar een nieuw boek: The production of money : how to break the power of bankers. Klik hier voor een video.

De magic quote
Maar Ann Pettifor verwees – weet ik nu – naar een fragment uit een BBC-programma (Question time) waarin Theresa May op 2 juni van dit jaar op vragen van landgenoten inging. Zo stelde een verpleegster de vraag waarom ze al jarenlang geen salarisverhoging meer had gekregen. Theresa May zei: “I’m being honest with you saying we will put more money in, but there isn’t a magic money tree that we can shake to get everything we want”

https://www.youtube.com/watch?v=gUtJEfB9Hi4&feature=emb_title

Voilà
De magic money tree. Die bestaat. Maar we mogen er niet aan schudden voor alles wat we willen! Die uitspraak heeft haar partij geen goed gedaan. Veel mensen realiseerden zich ineens dat er wel degelijk een geldboom bestaat, waaraan geschud kan worden.

En – verhip – er valt zomaar geld op de grond. Geld dat gebruikt werd om falende banken overeind te houden. Of geld dat door banken gemaakt kan worden als ze geld uitlenen aan bedrijven en individuen. Maar die boom kan niet gebruikt worden om te investeren in zaken als beter onderwijs, zorg, infrastructuur of het energieneutraal maken van de samenleving.

Keer op keer wordt door velen stellig beweerd dat die boom daarvoor niet bedoeld is. Nee, willen we daarvoor geld vrij maken dan moet er eerst bezuinigd worden. Gesneden in andere zaken. Pas dan komt er geld vrij voor dat soort ‘frivole’ zaken. Oh ja, en we moeten ook nog jarenlang op de nullijn blijven omdat we de banken gered hebben. Dat is onvermijdelijk.

Die boom is nog groter
Sinds begin van deze maand lijkt het alsof velen wakker zijn geworden. Vragen zich af waarom er al jaren lang bezuinigd is op uiteenlopende zaken. Bedoeld om het financieringstekort naar beneden te drukken. Maatregelen die nodig waren om de redding van de banken terug te betalen. Ook realiseren zich steeds meer mensen dat veel geld – héél veel geld – geparkeerd staat bij grote bedrijven. Die niet alleen veel winst maken, maar daarover amper of geen belasting betalen. Bedrijven die geen bestemming hebben voor die miljarden (wellicht: biljoenen) euro’s, dollars en ponden. En redelijk radeloos (en zinloos) dat geld uitkeren aan hun aandeelhouders; of andere bedrijven gaan overnemen.

Wie mag aan de boom schudden?
Aan die money tree hangt – kortom – heel veel geld. Waarom zouden we daar als samenleving niet aan mogen of kunnen schudden? Niet zo zeer om vaker op vakantie te gaan of een andere auto te kopen. Alhoewel, als we allemaal elektrisch gaan rijden is dat ook niet verkeerd. Nee. Geld dat we hard nodig hebben om onze samenleving écht toekomstbestendig te maken. Te voldoen aan de eisen die het Klimaatakkoord van Parijs ons stelt. Investeren in onderwijs. Herverdelen van werk. Ons pensioenstelsel grondig op de schop nemen.

Draghi en Yellen
De presidenten van de centrale banken van de Verenigde Staten en Europa (Mario Draghi en Janet Yellen) hebben de laatste jaren continu aan de money tree geschud. Met succes.

Biljoenen (duizenden miljarden) euro’s en dollars vielen naar beneden en kwamen – hoe verrassend – vooral bij banken en grote bedrijven terecht. Sprookjesachtige taferelen.

Economisch journalist Maarten Schinkel deed in de Tegenlicht-aflevering Geldscheppers een poging te  verklaren hoe dit kan. Of het werkt. Wellicht volstrekt verkeerd uitpakt. In die aflevering zat aan het eind ook Ann Pettifor.

Historische uitspraak?
De uitspraak van Theresa May zal – wedje – later in de geschiedenisboeken terecht komen. Evenals die fameuze uitspraak van een voorgangster. Premier Margaret Thatcher. Die in 1987 (drie maanden na haar verkiezingsoverwinning)  sprak over het feit dat er niet zoiets bestaat als een society. Nee, we staan er als mens alleen voor. Het is een illusie om erop te hopen dat mensen om je heen je zullen helpen.

I think we have gone through a period when too many children and people have been given to understand “I have a problem, it is the Government’s job to cope with it!” or “I have a problem, I will go and get a grant to cope with it!” “I am homeless, the Government must house me!” and so they are casting their problems on society and who is society? There is no such thing! There are individual men and women and there are families and no government can do anything except through people and people look to themselves first. It is our duty to look after ourselves and then also to help look after our neighbour and life is a reciprocal business and people have got the entitlements too much in mind without the obligations.

TINA – There Is No Alternative
Een andere fameuze uitspraak van Margaret Thatcher – die Theresa May tijdens Question time wijselijk niet herhaalde, maar die ze impliciet wel onderschreef – is dat er geen alternatief is. There Is No Alternative. We moeten doorgaan op de weg die we ooit, lang geleden zijn ingeslagen. Het huidige economische model is de beste. Het heeft geen zin je daartegen te verzetten. Vertrouw op slimme, hooggeplaatste mensen dat ze/we goed bezig zijn.

Een uur staking in het onderwijs
Voorbeelden van deze geldboom en de zin dat ‘er geen alternatief is’ zullen de komende maanden, jaren keer op keer voorbij komen. Vandaag (dinsdag 27 juni 2017) ook in Nederland. Waar tienduizenden leerkrachten een uur ‘staken’.  Vanavond zult u twee reacties horen. De eerste dat er geen geld is. En de tweede dat in september een tweede, échte stakingsdag zal worden gehouden. En nog een. Totdat er aan die legendarische geldboom is geschud.

Het verhaal van die keizer
Ik vermoed dat het aantal eerzame burgers, die niet langer geloven in de mantra’s die jarenlang over de samenleving zijn uitgestort, zal toenemen. Mensen van goede wil beginnen in te zien dat die verhalen lijken op die van die keizer. Die had inderdaad geen kleren aan. Dat was al tijden het geval, maar omdat de omstanders meegingen in het heersende verhaal negeerden ze wat ze wel degelijk zagen. Hij liep bloot rond. Ze deden echter lange tijd alsof er niets aan de hand was. Alsof dat wat de keizer deed (rondlopen in zijn blote gat) volstrekt normaal was.

Yuval Noah Harari
Yuval Noah Harari heeft het in zijn Sapiens : een kleine geschiedenis van de mensheid en Homo Deus : een kleine geschiedenis van de toekomst mooi opgeschreven.

Samenlevingen worden bij elkaar gehouden door dragende verhalen. Waarin iedereen gelooft. Het is een geloof. Dat is maar goed ook, want verhalen (geloven) binden. Laten samenlevingen functioneren.

Maar er komt altijd een moment dat iemand (een jongetje) zijn vinger opsteekt en zegt dat de keizer geen kleren aan heeft. En binnen no time realiseren alle omstanders zich dat ze zichzelf jarenlang voor de gek hebben laten houden. Dat is niet erg, maar NU is het mooi geweest.

Een jongetje stak zijn vinger op
Het beeld van de money tree heeft het in zich uit te groeien tot dat spreekwoordelijke jongetje. Midden in de Engelse verkiezingscampagne waren er terroristische aanslagen. Toch lieten veel kiezers zich daardoor niet van de wijs brengen. Het grootste probleem in ons land is niet het terrorisme, ‘de buitenlanders’, ‘de hoofddoekjes’ maar het feit dat de kloof tussen rijk en arm té groot is geworden en dat we blijven doorgaan met de welvaartsstaat afbreken. En wat het klimaat betreft? We willen wel dat er maatregelen getroffen worden.

Dat kort na de verkiezing in Londen tachtig mensen de dood vonden door een gebrek aan overheidstoezicht was voor nog meer burgers een bevestiging van het verhaal van die money tree. En dat er geen alternatief zou zijn. Die money tree kan ook voor andere doeleinden ingezet worden.

Tot slot – DUP
Gisteren werd bekend dat Theresa May DUP (= Democratic Unionist party) heeft overgehaald de komende tijd haar (wankele) regering te gaan steunen.

Op de Huffington Post wordt dat akkoord besproken in het artikel Theresa May Accused Of Shaking The ‘Magic Money Tree’ Over £1 Billion DUP Deal. Met als aankeiler:

‘No magic money tree for nurses… but an entire orchard appears when the Tories want something.’ Geen magisch geld voor de verpleegsters   . maar een hele boomgaard verschijnt als de Conservatieven iets willen.

Ik schat dat dit soort uitspraken de komende tijd alom geuit zullen worden. Burgers zijn het zat dat er met twee maten gemeten wordt. In Groot Brittannië. De Verenigde Staten; en in onze Europese regio. Het toeval wil dat deze money tree samenvalt met de release van de nieuwste plaat van Roger Waters: Is this the life we really want?

Enkele artikelen die hier een relatie mee hebben
Homo Deus – de mens zal in zijn jacht naar gezondheid, geluk en macht steeds een van zijn eigenschappen veranderen, en dan nog een, net zolang tot hij niet meer menselijk te noemen is. (maart 2017)
€ 177,48 stond vanochtend zomaar () op mijn rekening. (februari 2016)
Power and greed and corruptible seed seem to be all that there is (februari 2017)
TINA – maar feiten zullen niemand veranderen die niet veranderd wil worden. (mei 2017)
Simsalabim – Als ik van jou 10.000 euro leen, zal alleen een gek zeggen dat ik 10.000 euro rijker ben. (maart 2013)

Citaat 472 (dinsdag 27 juni 2017)
Homepage Citaten 2017