Professoren Op het Podium: Wetenschappers zijn als dansers

POP?
Theatermaker Jan van den Berg is de uitvinder van de POP-formule. Op zondag 17 december wordt op verzoek van de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken een bijzondere editie van POP in de Groene Engel gehouden.

Een POP over Homo Deus
Die middag sluiten we als bibliotheek ‘het’ Homo Deus-jaar af. En spreken drie professoren zich onder leiding van Jan van den Berg uit over Homo Deus : een kleine geschiedenis van de toekomst.

In 2017 vroeg de bibliotheek leden en niet-leden uitnodigden om dit belangrijke boek van de Israëlische historicus Yuval Noah Harari te (gaan) lezen en daarover te komen meepraten.

Het Homo Deus-jaar in de regio NO Brabant
Dit najaar waren er drie bijeenkomsten in de Bibliotheek Oss.

Ook vielen (niet) toevallig andere landelijk georganiseerde activiteiten samen met dit Homo Deus-jaar. Zo besloot het CPNB samen met de bibliotheek-koepelorganisatie om tijdens Nederland Leest in november het thema robotica op de agenda te zetten.

Zond de VPRO zes afleveringen uit van Robo sapiens, waarin Jelle Brandt Corstius in binnen- en buitenland op zoek ging naar uiteenlopende vormen van robots.

Maakte Tegenlicht een special rondom Yuval Noah Harari (en Kevin Kelly – die een vergelijkbare analyse en ‘verhaal’ heeft): Mensen, goden en technologie.

Verschenen er wederom verschillende boeken die aansluiten op het ‘verhaal’ van Yuval Noah Harari; dat we in bijzondere tijden leven.

Een tijdperk waar in een steeds sneller tempo slimme, zelflerende systemen ‘dingen’ kunnen, die tot voor kort onvoorstelbaar waren.

Jan van den Berg
Is een theatermaker die vaak producties maakt waarin het over maatschappelijke onderwerpen gaat die voor onrust en onzekerheid zorgen. Jaren geleden bedacht hij de formule POP – Professoren Op het Podium.

Hij bedenkt een bepaald thema (robotica, genetica, ongelijkheid, klimaatverandering) en nodigt vervolgens drie professoren uit die zich met dat bepaalde thema bezighouden. Belangrijk is (1) dat ze dat alle drie vanuit een bepaalde, elkaar vaak uitsluitende discipline doen en (2) elkaar bij voorkeur (nog) niet kennen. Vervolgens zoekt hij een theater of zaal.

Op de bewuste dag leidt Jan het onderwerp in. Daarna treedt professor een aan; hij wordt kort ingeleid, bevraagd. Daarna geeft professor 1 een mini-college over het bewuste onderwerp. Na tien à twaalf minuten gaat Jan van den Berg met de bewuste prof in gesprek en betrekt er de andere twee hoogleraren bij. Daarna krijgen professor 2 en 3 ook de vloer voor een mini-college. Aan het eind van de drie colleges betrekt Jan ook de bezoekers bij het gesprek.

Een POP-editie duurt twee uur. Geen pauze. En vliegt voorbij.

Op zijn website formuleert hij het zo:
Wetenschappers zijn als dansers. Ze dansen met hun materiaal, als een pas de deux met een open einde. Daarom heet het ook ‘onderzoek’, wat ze doen, omdat ze niet van tevoren weten wat de uitkomst zal zijn.

Drie topwetenschappers uit drie verschillende vakgebieden ontmoeten elkaar op het toneel. In de avontuurlijke combinatie van een talkshow, mini-colleges, filmfragmenten en muziek vertellen en tonen ze hun onderzoeksavonturen.Vervolgens gaan ze met elkaar in gesprek over de zintuiglijkheid van wetenschap, over ‘welkome fouten’ en ‘onbedoelde ontdekkingen’, over toekomstscenario’s en morele dilemma’s.

Dilemma’s
Jan heeft het ook over dilemma’s. Een zin die ikzelf als bibliothecaris vaak hanteer luidt: mensen te voeden met de dilemma’s waar we voor staan  

Homo Deus
Ik zag Jan van den Berg in juni van dit jaar in actie in het Parktheater in Eindhoven.

Artikel. We zullen als mens heel erg ons best moeten doen om in control te blijven. (mei 2017)

Die avond ging het over robotica. Het thema van Nederland Leest was net die dag bekend gemaakt. Na afloop van die geslaagde avond had ik nog geen plan Jan van den Berg voor een POP in Oss te gaan uitnodigen.

Dat idee kwam kort na de zomer op. Toen duidelijk werd dat veel mensen in de regio Noord Oost Brabant zich aangemeld hadden voor het Leesavontuur Homo Deus. Toen kwam Jan van den Berg als het ware op-poppen. Hij ging snel akkoord. Had samen met veel lezers door dat Yuval Noah Harari in zijn boek thema’s aansnijdt waarover gesproken moet worden.

Johan van Leeuwaarden
Samen met Jan besloten we drie personen te benaderen.

De eerste die toezegde was wiskundige Johan van Leeuwaarden. Is werkzaam aan de technische Universiteit in Eindhoven.

In zijn boek heeft Yuval Noah Harari het vaak over zijn angst dat ‘de’ algoritmes (en vooral de zelflerende variant – wat dat ook betekenen moge) ‘ons’ zullen gaan overnemen. Tijdens de tweede bijeenkomst van de Homo Deus-lezers gaf een (oudere) collega van Johan – wiskundige Hans Zantema – een lang college over algoritmes. Hij maakte dudelijk dat Harari weinig verstand heeft van algoritmes, en feitelijk onnodig paniek zaait.

Benieuwd of Johan van Leeuwaarden eenzelfde standpunt inneemt. En of hij andere elementen aan het debat kan toevoegen.

Johan van Leeuwaarden is lid van De Jonge Akademie, een platform voor jonge wetenschappers; maakt deel uit van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen. Een broedkamer van talent. Ook verzorgde hij op verzoek van de Universiteit van Nederland vijf korte colleges, die online staan:

1 Hoeveel stappen ben jij verwijderd van elke wereldburger dankzij Facebook?  
2 Waarom verspreiden virussen zich razendsnel?  
3 Hoe kun je aandelenkoersen voorspellen?  
4 Waarom is je wifi vaak zo traag?   
5 Hoe voorkomen we dat we in de toekomst nog langer in de file staan?  

Jan Bransen
Filosoof Jan Bransen is verbonden aan de Radboud Universiteit.

Hij staat bekend om zijn nuchterheid. Iemand die weinig opheeft met wollig taalgebruik. Een man die een feilloos gevoel voor mensen heeft die onzin verkondigen, verkopen. In dat verband is het belangrijk dat hij op zondag 17 december meedoet. Graag zelfs, gaf hij in een mailtje aan (‘Leuk dat dit doorgaat”.). En: “Ik heb boek vanmiddag gekocht, want nu moet ik het toch echt gaan lezen!”

Een van zijn bekendste boeken is Laat je niets wijsmaken : over de macht van experts en de kracht van gezond verstand. Dit boek kreeg in 2014 de zogenaamde Socratesbeker, voor ‘het meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende Nederlandstalige filosofieboek’. 

Citaat uit Laat je niets wijsmaken
Of je leest een boek, dit bijvoorbeeld, en je raakt het overzicht een beetje kwijt, nu bijvoorbeeld. Waar gaat dit heen? Je kunt het niet precies meer volgen. Wat doe je?
  Een verstandige reactie op zo’n moment is dat je even nadenkt, dat je een stapje terug doet en van een afstandje probeert te overzien hoe de situatie in elkaar steekt. Hoe ben je terecht gekomen waar je je nu bevindt. Wat voor logica zit er in het scenario. En helpt die jou weer verder te redeneren en met een zekere helderheid te bepalen welke volgende stap voor de hand ligt. (pagina 20, uit de inleiding, subkop: de informatiegebrek-subroutine)

Jan Bransen kondigt op zijn eigen website deze POP-editie aan. Klik hier voor zijn pittig standpunt.

Dirk Geurts
Psychiater Dirk Geurts (1981) studeerde Geneeskunde en Filosofie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Aansluitend volgde hij een opleiding tot psychiater aan het Radboud UMC, Pro Persona, en the South London and Maudsley NHS foundation trust én verrichtte hij promotie-onderzoek aan het Donders Institute for Brain, Cognition and Behaviour (Radboud Universiteit).

Zijn onderzoek richtte zich voornamelijk op de neuro-chemische basis van het nemen van beslissingen. In het bijzonder hoe affectieve informatie, doelgerichte beslissingen beïnvloedt bij onder andere psychopaten en mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis.

Momenteel is hij werkzaam als psychiater en post-doctoraal onderzoeker aan het Radboud Universitair Medisch Centrum te Nijmegen.

Concreet
Professoren Op het Podium over Homo Deus
Datum: zondag 17 december 2017 van 14:00-16:00 uur
Locatie: Groene Engel, Kruisstraat 15 te Oss

Citaat 506 (vrijdag 24 november 2017)
Homepage Citaten 2017