Perpetuareeks: “die de lezer ‘het leven zoals het werkelijk is’ wil tonen”

De Perpetuareeks, elf jaar later
In het najaar van 2007 begon uitgeverij Athenaeum (Polak & Van Gennep) met een stoutmoedig plan.

Maandelijks zou vanaf dan een nieuw deel in de zogenaamde Perpetuareeks verschijnen. Honderd titels die door zes vooraanstaande cultuurkenners waren geselecteerd. Klassieke teksten die een tijdloos karakter hebben; in een nieuw ‘jasje’. Met een pittige prijs.

Deels gelukt
Het voornemen van de toenmalige directie van Athenaeum is voor een groot deel gehaald. Alleen is tussentijds besloten om de frequentie van verschijning aan te passen. Dat heeft ongetwijfeld met de financiële crisis van 2008 en de aftermath daarvan te maken. En de al jaren durende trend dat er minder boeken worden verkocht.

Een mijlpaal
Ondanks deze tegenwind verschijnt in maart 2018 deel 75 in deze reeks: De Kapellekensbaan van Louis Paul Boon.

Het absolute meesterwerk van deze in 1979 overleden Belgische schrijver. Verder worden in een folder voor de rest van dit jaar nog drie andere titels aangekondigd. In dit tempo (vier titels per jaar) zal de reeks in 2023 worden voltooid.

In oktober 2009 verscheen deel 25. De eerste jaren kwam – zoals beloofd – maandelijks een nieuw deel uit. In Perpetuareeks en canonvorming wordt ingegaan op het bewuste boek (Trots en vooroordeel van Jane Austen) en de relevantie van een canon.

In dit artikel worden ook alle titels opgesomd en betoogd dat dit soort ‘lijstjes’ een soort examen voor (goede) openbare bibliotheken zijn.

BBM werd NOBB
In 2009 bestond de NOBB nog niet. In 2009 werkten de bibliotheken in de gemeenten Bernheze, Landerd, Lith en Oss samen onder de naam BasisBibliotheek Maasland (BBM). Enige jaren later sloten de bibliotheken in de gemeente Uden zich hierbij aan. En nog later de toenmalige gemeente Veghel. Op dat moment werd de naam veranderd in NOBB. Dat staat voor Noord Oost Brabantse Bibliotheken. Alle boeken van deze zeventien bibliotheken zijn opgenomen in één centrale (web)catalogus.

Een aangepaste lijst
Gaandeweg het traject is op onderdelen afgeweken van de oorspronkelijke lijst. Kleine zaken. Zo verscheen uiteindelijk niet De Toverberg van Thomas Mann, maar Doctor Faustus. Een gelukkige aanpassing, want er zijn andere edities van dit meesterwerk leverbaar.

Hieronder alle titels, uitgegeven en aangekondigd. U kunt doorklikken naar een lemma op Wikipedia.

Nr	Auteur		Titel		Jaar	NOBB
45	#		Het Gilgamesj epos		12e eeuw v. Chr	#
76	#		Het mooiste uit de Bijbel			#
55	Aischylos		Het verhaal van Orestes		ca. 500 v. Chr.	#
43	Hans Christiaan Andersen		Sprookjes en verhalen		19e eeuw	#
31	Ludovico Ariosto		Orlando furioso. De razende Roeland		1516	#
	Augustinus		Belijdenissen		398	#
25	Jane Austen		Trots en vooroordeel		1813	#
	Isaak Babel		Verhalen		begin 19e eeuw	#
	Bai Juyi		Gedichten		ca. 8e eeuw
70	Honoré de Balzac		Verloren illusies		1837-1843	#
	Charles Baudelaire		De bloemen van het kwaad		1857-1861	#
	Samuel Beckett		Wachten op Godot		1952	#
34	Giovanni Boccaccio		Decamerone		1353	*
75	Louis Paul Boon		De Kapellekensbaan		1953	#
	Jorge Luis Borges		De aleph en andere verhalen		1949	#
66	Charlotte Brontë		Jane Eyre		1847	*
20	Emily Brontë		Woeste hoogten		1847	#
20	Lord Byron		Don Juan		1819-1824	#
	Albert Camus		De vreemdeling		1942	#
12	Elias Canetti		Het martyrium		1935	*
58	Lewis Carroll		De avonturen van Alice in Wonderland en Achter de spiegel en wat Alice daar aantrof		1865/1872	*
	Louis-Ferdinand Céline		Reis naar het einde van de nacht		1932	#
1	Miguel de Cervantes Saavedra		De vernuftige edelman Don Quichot van La Mancha		1605	#
26	Jeffrey Chaucer		De Canterbury-verhalen			*
22	Joseph Conrad		Hart der duisternis		1888	*
18	Louis Couperus		Van oude mensen, de dingen die voorbijgaan		1906	#
11	Dante Alighieri		De goddelijke komedie		14e eeuw	#
30	Charles Dickens		Grote verwachtingen			*
	Emily Dickinson		Gedichten		eind 19e eeuw	#
27	F.M. Dostojevski		Misdaad en straf		1866	*
72	George Eliot		Middlemarch		1871	#
	T.S. Eliot		Het barre Land		1920	#
13	Willem Elsschot		Kaas		1933	*
39	Desiderius Erasmus		Lof der zotheid		1511	#
32	Euripides		Medea & Bakchanten		431 v. Chr.	*
	William Faulkner		Het geraas en gebral		1929	#
23	Gustave Flaubert		Madame Bovary		1857	#
24	Federico García Lorca		Verzamelde gedichten		ca. 1930	#
4	Johann Wolfgang von Goethe		Faust		1833	#
46	N.V. Gogol		Dode zielen		1842	*
28	Herman Gorter		Verzen		1890	*
	Graham Greene		Het einde van het spel		1951	#
32	Hadewijch		Strofische gedichten		13e eeuw	*
21	Heinrich Heine		Duitsland, een wintersprookje en andere gedichten		1844	*
	Ernest Hemingway		Afscheid van de wapenen		1929	#
	Willem Frederik Hermans		Nooit meer slapen		1966	#
	Herodotos		Historiën		ca. 450 v. Chr.	#
49	Friedrich Hölderlin		Gedichten		begin 19e eeuw	#
	Homeros		Odyssee		ca. 800 v. Chr.	#
	Horatius		Verzamelde gedichten		ca. 50 v. Chr.	#
47	Victor Hugo		De klokkenluider van de Notre-Dame		1831	*
74	Johan Huizinga		Herfsttij der middeleeuwen		1919	*
54	James Joyce		Ulysses		1922	*
50	Franz Kafka		Het proces		1925	*
65	John Keats en Percy Bysshe Shelley		Gedichten		begin 19e eeuw	#
41	D.H. Lawrence		Verliefde vrouwen		1920	*
17	Primo Levi		Is dit een mens		1947	*
2	Niccolò Machiavelli		De heerser		1532	*
54	Thomas Mann		Doctor Faustus			#
6	Herman Melville		Moby Dick		1851	*
	John Milton		Het paradijs verloren		1667	#
35	Michel de Montaigne		Essays		1580	*
16	Thomas More		Utopia		1516	*
51	Multatuli		Max Havelaar		1859	#
	Robert Musil		De man zonder eigenschappen		1930-1932	#
	Vladimir Nabokov		Lolita		1955	#
67	Pablo Neruda		Canto general		1950	#
63	Friedrich Nietzsche		Aldus sprak Zarathoestra		1883-1885	#
8	George Orwell		1984		1949	*
36	Paul van Ostaijen		Bezette stad en Nagelaten gedichten		1921/1928	#
19	Ovidius		Metamorphosen		ca. 10 na Chr.	*
38	Fernando Pessoa		Gedichten		begin 20e eeuw	#
52	Francesco Petrarca		Liedboek		14e eeuw	*
14	Plato		Feest. Euthyfron. Sokrates’ verdediging. Kriton. Faidon		ca. 400 v. Chr.	*
53	Edgar Allan Poe		De moorden in de rue Morgue en andere verhalen		begin 19e eeuw	#
59	Alexandr Poesjkin		Jevgeni Onegin		1832	#
	Ezra Pound		De Pisaanse canto’s		1948	#
68	Marcel Proust		Swanns kant op		1913	*
29	Rainer Maria Rilke		Nieuwe gedichten		1907	*
57	Arthur Rimbaud		Gedichten. Een seizoen in de hel. Illuminations		eind 19e eeuw	#
10	Jean-Jacques Rousseau		Bekentenissen		ca. 1780	#
42	Sapfo		Gedichten		ca. 6e eeuw v. Chr.	#
62	William Shakespeare		Hamlet		1603	*
64	Murasaki Shikibu		Genji		begin 11e eeuw
5	Sofokles		Oidipous. Antigone			*
	Baruch Spinoza		Ethica		1677	#
3	Stendhal		Het rood en het zwart		1830	*
69	Laurence Sterne		Het leven en de opvattingen van de heer Tristram Shandy		1759-1767	#
15	Italo Svevo		Bekentenissen van Zeno		1923	*
77	Jonathan Swift		De reizen van Gulliver		1726	#
	Tacitus		Annalen		117-138	#
7	I.S. Toergenjev		Eerste liefde		1860	*
73	Leo N. Tolstoj		Anna Karenina		1877	*
	Anton P. Tsjechov		Verhalen		eind 19e eeuw	#
9	Publius Vergilius		Het verhaal van Aeneas		ca. 25 v. Chr.	*
44	Simon Vestdijk		De koperen tuin		1950	*
48	Voltaire		Candide of het optimisme		1759	#
60	Virginia Woolf		Mevrouw Dalloway		1925	#
44	William Wordsworth en SamuelTaylor Coleridge		Lyrische balladen		begin 19e eeuw	*
40	Marguerite Yourcenar		Het hermetisch zwart		1971	*

* Kan geleend worden in de Perpetua-uitvoering
# Kan geleend worden in een andere editie (soms onder een andere titel)

De Kapellekensbaan
Louis Paul Boon’s meesterwerk is sinds 1953 in verschillende edities verschenen. Het is hét boek van Boon en behoort tot de top tien van beste Nederlandstalige boeken ooit geschreven. Alhoewel, dat ook maar een mening is. Zeker is wel dat De Kapellekensbaan tot de evergreens van de Nederlandse literatuur behoort. Een uniek boek. Onvergetelijke personages. Een unieke stijl. Meeslepend geschreven. Een raadselachtige wereld. Waarschijnlijk was dit boek een van de redenen waarom het Nobelprijs comité op het punt stond om hem de Nobelprijs voor Literatuur te geven. Helaas stierf hij in mei 1979. En weten we tot nu nog steeds niet of Boon de eerste Nederlandstalige Nobelprijswinnaar had kunnen zijn.

In Louis Paul Boon : het vergeefse van de droom (uit 1999) zegt Jos Muyres over dit bijzondere boek het volgende:

De Kapellekensbaan is een boek over het schrijven, over schrijvers en uiteindelijk over één schrijver – Boontje – die de lezer ‘het leven zoals het werkelijk is’ wil tonen. Schrijven betekent hier het zoeken van een vorm en het inhoud geven aan een min of meer vastliggend onderwerp (de onheilsboodschap). Boontje en zijn vrienden (de afsplitsingen van hemzelf) buigen zich over de samenleving en de literatuur. Al hun gesprekken en al hun verhalen, anekdotes, vertellingen en brieven staan in dienst van of geven uiting aan deze onderwerpen. Allerlei zaken die te maken hebben met het schrijven worden in De Kapellekensbaan aangesneden: verhulling, inspiratie enzovoort. Er wordt kritiek geleverd op de bestaande literaire praktijk, het literaire klimaat, het literaire bedrijf, het lezerspubliek, het uitgeversbeleid.

Maar het schrijven is hier – zoals opgemerkt – nog in een ander opzicht het onderwerp, namelijk op het concrete niveau van De Kapellekensbaan. Het boek zelf staat hier voortdurend ter discussie. De voortgang wordt door Boontje en zijn personages geëvalueerd, bekritiseerd en becommentarieerd.

De eigenlijke roman – de kadervertelling – gaat over een aantal mensen (Boontje, de Kantieke Schoolmeetser, Tippetotje, Johan Janssens, Mossieu Colson van Tminnesterie) dat bijzonder verontrust is over de situatie waarin onze samenleving verkeert. Zij zien het als hun plicht te tonen hoe ernstig die sitautie is. (pagina 81)

Die de lezer ‘het leven zoals het werkelijk is’ wil tonen
Deze zin van Jos Muyres is een mooie samenvatting van wat klassieke boeken teweeg kunnen brengen.

De Perpertuareeks is – voor alle duidelijkheid – niet heilig.

Er zijn andere manieren om min of meer klassieke boeken te leren ontdekken, bijvoorbeeld

1001 boeken die je gelezen moet hebben! (dat regelmatig wordt bijgewerkt en aangevuld).

Of Steinz : gids voor de wereldliteratuur in 416 schrijvers, 104 meesterwerken, 26 one-book wonders, 52 boekwebben, 26 thema’s, 26 quizzen en 52 landkaarten (uit 2015) van de té jong gestorven Pieter Steinz.

Op naar de honderd
De uitgever wordt bedankt dat ze doorgaan met het voltooien van deze reeks.

Op naar de honderd. Ga door met het leven te tonen zoals het ‘werkelijk’ is.

Meer lezen?
Perpetuareeks en canonvorming (2009)
I declare after all there is no enjoyment like reading! (augustus 2013)
Moderne klassieker? – Modern -> om de impact die het nú heeft. (januari 2014)
Jammer : Kroniek van een aangekondigde dood (oktober 2014)
Waarom zou je de klassieken lezen? (maart 2016)

Citaat 522 (woensdag 28 februari 2018)
Homepage Citaten 2018