In 1921 werd in Oss de Openbare Bibliotheek op katholieke grondslag opgericht door een stel notabelen onder leiding van Titus Brandsma. Hij vond het nodig dat mensen in Oss en omgeving zich ook na het verlaten van de school konden en moesten blijven ontwikkelen.
Net als toen zijn boeken daartoe een prima vehikel. Een medium waarin langer en vooral dieper op bepaalde onderwerpen ingegaan kan worden. Dat was toen hard nodig. Net als nu, in de eenentwintigste eeuw waarin we als mensheid voor grote uitdagingen staan. Een tijd vol fake news, waar de korte soundbite regeert en er vaak te weinig tijd genomen wordt voor reflectie. Tijd om je grondig in uiteenlopende dossiers te (gaan of kunnen) verdiepen.
In deze literatuurlijst staan 250 titels, verdeeld over twintig rubrieken. Alle boeken bieden een betere kijk op hoe de mens écht functioneert, en de uitdagingen waar we voor staan. Soms worden oplossingen tot verandering aangereikt. Veel boeken zijn prima geschikt om met ‘lotgenoten’ te bespreken. Ik vermoed dat u het om uiteenlopende redenen niet altijd met de auteurs eens zult zijn. Maar dat is prima, leve het gesprek, het debat.
Deze titels komen uit een groslijst van bijna duizend titels. Vooral non fictie boeken over uiteenlopende aspecten van onze complexe wereld. Our next world. Ze staan allemaal op het blog Lezers van Stavast en zijn opgenomen in de collectie van de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken, waar Bibliotheek Oss deel van uitmaakt.
Tijdens het congres wordt bepleit dat volwassenen zich iets-je vaker als een goede voorouder gaan gedragen. Dat wij volwassenen hard bezig zijn een onbewoonbare wereld aan onze kinderen, klein- en achterkleinkinderen na te laten. Zij leven wellicht straks Midden in het onbewoonbare (Cyrille Offermans), en zullen nog meer de druk van het Nieuwe Klimaatregime gaan voelen (Bruno Latour).
Titus Brandsma was in onze ogen een goede voorouder (Roman Krznaric). Hij liet bij zijn vertrek in Oss niet alleen een openbare bibliotheek achter, maar ook een middelbare school en een vernieuwde krant. Hij was niet alleen een goede voorouder, maar had ook Moreel leiderschap (Alex Brenninkmeijer).
Titus Brandsma was een man van Stavast die voor zijn standpunten stond en dat met de dood moest bekopen.
Twintig rubrieken, 250 titels
Elke titel wordt slechts in één rubriek genoemd. Evident is dat veel boeken ook een relatie hebben met andere onderwerpen en thema’s. Evident is ook dat het een persoonlijke – en daardoor per definitie – beperkte keuze is. Desondanks wens ik u veel plezier en stof tot nadenken aan.
En denk steeds hoe dit alles zich verhoudt tot de opgave om allemaal af en toe iets-je meer gedrag te (gaan) vertonen die een goede voorouder betaamt.
| Nr | Thema, onderwerp | Een (onder)titel | Aantal |
| 1 | Corona | Houd afstand, raak me aan | 8 |
| 2 | Democratie | Wij zijn de democratie | 14 |
| 3 | Denkhulp | Gereedschapskist voor het denken | 10 |
| 4 | Economie | Onttrekken of toevoegen | 25 |
| 5 | Elite(s) | Moreel leiderschap | 12 |
| 6 | Filosofie | Hoe vrij zijn wij? | 20 |
| 7 | Geschiedenis | Wat iedere Nederlander moet weten | 18 |
| 8 | Internet | Het internet is stuk | 14 |
| 9 | Klimaat | De onbewoonbare aarde | 14 |
| 10 | Media | Gebakken lucht | 10 |
| 11 | Mensbeeld | Ons feilbare denken | 14 |
| 12 | Onderwijs | Gevormd of vervormd? | 11 |
| 13 | Ongelijkheid | Ze zijn ons vergeten | 10 |
| 14 | Optimisme | Alles wordt beter | 14 |
| 15 | Pamfletten | Wat op het spel staat | 10 |
| 16 | Populisme | Hoelang pikken we het nog? | 11 |
| 17 | Rechten voor niet-mensen | Parlement van de Dingen | 12 |
| 18 | Romans | De onvolmaakten | 13 |
| 19 | Voedsel | Wat gaan we eten | 10 |
| 250 | |||
| 20 | Must read | Waar kunnen we landen? | 23 |
Dinsdag 14 september 2021
Hans van Duijnhoven
Corona – Houd afstand, raak me aan
Medio september 2021 zijn er reeds enkele boeken geschreven waarin corona (soms terloops) wordt meegenomen.
| Meyrem Almaci c.s. | De goede kant op? : kansen na corona (Vrijdag 2021, 160 p) |
| David Attenborough | Een leven op onze planeet (Luitingh-Sijthoff 2020, 256 p) |
| Paolo Giordano | In tijden van besmetting (De Bezige bij 2020, 80 p) |
| Bruno Latour | Waar ben ik? : lockdownlessen voor aardbewoners (Octavo 2021, 156 p) |
| Bob Michiels | Het ethisch gen : corona getoetst & politiek vertaald (Aspekt 2020, 380 p) |
| David Quammen | Zoönose : hoe dodelijke ziekten van dier naar mens overspringen (Atlas Contact 2020, 562 p) |
| Paul Verhaeghe | Houd afstand, raak me aan (De Bezige bij 2020, 134 p) |
| Fareed Zakaria | De wereld na de pandemie : tien lessen (Atlas Contact 2021, 333) |
Democratie – Wij zijn de democratie
De laatste jaren zijn er ruim honderd boeken verschenen waarin auteurs de stelling betrekken dat er veel hapert aan ons democratische systeem. Veel burgers voelen zich om allerlei redenen niet langer vertegenwoordigd. Politici worden vaak uit dezelfde kringen geselecteerd. Kun je overal autocratische, anti-democratische tendensen bespeuren. In buiten- én binnenland. Ook wordt door veel schrijvers betoogd dat er geëxperimenteerd zou moeten met manieren om het draagvlak onder het democratische systeem te gaan versterken. Wij zijn, immers, de democratie.
Zie ook de thema’s Denkhulp, Elite(s), Filosofie, Internet, Media, Mensbeelden, Onderwijs, Ongelijkheid en Populisme.
| Dilara Bilgiç | De Black Box Democratie (Boom 2020, 128 p) |
| Marc van Dijk | Wij zijn de politiek : het denken van Daan Roovers (Ambo Anthos 2019, 112 p) |
| David Djaïz | Slow democracy : hoe we de globalisering kunnen beheersen en ons lot in eigen handen nemen (Pluim 2020, 284 p) |
| Alicja Gescinska | Intussen komen mensen om (De Bezige bij 2019, 160 p) |
| Masha Gessen | Hoe overleef je een autocratie (De Bezige bij 2020, 300 p) |
| Maja Göpel | Onze wereld nieuw denken (Pluim 2021, 187 p) |
| Bas Heijne | Onbehagen : Nieuw Licht op de beschaafde mens (Ambo Anthos 2016, 93 p) |
| Noreena Hertz | De eenzame eeuw : het herstellen van menselijk contact in een wereld die steeds verder ontrafelt (Spectrum 2020, 399 p) |
| Ton Korver | Geen tijd : over de teloorgang van gezag (Van Gennep 2020, 256 p) |
| Michael J. Sandel | De tirannie van verdienste : over de toekomst van de democratie (Ten Have 2020, 265 p) |
| Ece Temelkuran | Verloren land : de zeven stappen van democratie naar dictatuur (Ambo Anthos 2019, 224 p) |
| Jaap Tielbeke | Een beter milieu begint niet bij jezelf (Das Mag 2020, 239 p) |
| Herman Tjeenk Willink | Kan de overheid crises aan? (Prometheus 2021, 184 p) |
| David Van Reybrouck | Tegen verkiezingen (De Bezige bij 2013, 174 p) |
Denkhulp – Gereedschapskist voor het denken
In onderstaande boeken reiken auteurs manieren aan om helder(der) te gaan denken. Zij weten echter dat dit niet mee zal vallen, want ‘de mens’ is vaak niet geneigd om rationeel te denken.
Dit onderwerp sluit aan bij Democratie, Filosofie, Internet, Media, Mensbeelden en Populisme.
| Sanne Blauw | Het best verkochte boek ooit* : hoe cijfers ons leiden, verleiden en misleiden (De Correspondent 2018, 202 p) |
| Jan Blommaert | Frames, formats en selfies : wat moordenaars, hoofddoeken en bewakingscamera’s vertellen over onze identiteit (EPO 2018, 125 p) |
| Johan Braeckman | De ongelovige Thomas heeft een punt : een handleiding voor kritisch denken (Houtekiet 2011, 344) |
| Richard Dawkins | Een regenboog ontrafelen : over wetenschap, waanideeën en wonderen (Contact 1999, 303 p) |
| Daniel C. Dennett | Gereedschapskist voor het denken (Atlas Contact 2013, 512 p) |
| Rolf Dobelli | De kunst van het heldere denken : 52 denkfouten die je beter aan anderen kunt overlaten (De Bezige bij2012, 200 p) |
| Daniel Levitin | Een opgeruimde geest : omgaan met de stortvloed aan informatie die dagelijks op je afkomt (Business Contact 2015, 524 p) |
| Ruben Mersch | Oogklepdenken : waarom we allemaal idioten zijn (De Bezige bij 2012, 287 p) |
| Coen Simon | Een stok om mee te denken : de techniek van filosofen (Nieuw Amsterdam 2014, 304 p) |
| Sebastien Valkenberg | Op denkles : hoe wapenen we ons tegen ‘iedereen heeft zijn eigen waarheid’ en andere modieuze denkbeelden (Ambo Anthos 2015, 238 p) |
Economie – Onttrekken of toevoegen
Honderden boeken verschenen er de laatste jaren over de staat van ‘de economie’. De conclusie is bijna altijd dat er iets aan hapert. Het kapitalistische systeem werkt niet meer; voor iedereen. Bijna alle auteurs bepleiten dat er her en der aan het systeem gesleuteld zal moeten worden. Naast het feit dat het systeem niet eerlijk voor iedereen uitpakt is er het steeds meer groeiende inzicht dat het ‘Nieuwe Klimaatregime’ ons zal dwingen maatregelen te gaan nemen. Zelfs het ‘heilige’ adagium dat ‘we moeten groeien’ wordt betwist.
Verwante thema’s: Democratie, Elite(s), Klimaat, Mensbeelden, Ongelijkheid, Populisme en rechten voor niet-mensen.
| Daron Acemoglu c.s. | Wankel evenwicht : de eeuwige strijd tussen staat en samenleving (Nieuw Amsterdam 2020, 640 p) |
| Dirk Bezemer | Een land van kleine buffers : er is genoeg geld, maar we gebruiken het verkeerd (Pluim 2020, 320 p) |
| Ha-Joon Chang | 23 dingen die ze je niet vertellen over het kapitalisme (Nieuw Amsterdam 2010, 304 p) |
| Paul De Grauwe | De limieten van de markt : de slinger tussen overheid en kapitalisme (Lannoo 2014, 236 p) |
| Loek Dijkman | 50 jaar anders ondernemen: verdeling van inkomen, bezit en tijd – De Topa Groep en de Stichting Utopa (Stichting Utopa 2013, 224 p) |
| Christian Felber | Ware winst : gemene-goed-economie als wegwijzer (Jan van Arkel 2017, 208 p) |
| David Graeber | Bullshit jobs : over zinloos werk, waarom het toeneemt en hoe we het kunnen bestrijden (Business Contact 2018, 335 p) |
| Koen Haegens | De grootste show op aarde : de mythe van de markteconomie (Ambo Anthos 2015, 287 p) |
| Rebecca Henderson | Een nieuw kapitalisme voor een wereld in verwarring (Business Contact 2020, 349 p) |
| Tim Jackson | Welvaart zonder groei : economie voor een eindige planeet (Jan van Arkel 2010, 258) |
| Stephanie Kelton | De mythe van de staatsschuld : op weg naar een nieuwe economie (Ambo Anthos 2021, 371 p) |
| Richard Layard | Waarom zijn we niet gelukkig? (Atlas 2005, 302 p) |
| Mariana Mazzucato | De ondernemende staat : waarom de markt niet zonder overheid kan (Nieuw Amsterdam 2015, 319 p) |
| Mariana Mazzucato | De waarde van alles : onttrekken of toevoegen aan de wereldeconomie (Nieuw Amsterdam 2018, 384 p) |
| Andrew McAfee | Meer uit minder : hoe onze welvaart op verrassende wijze groeide met minder grondstoffen en wat er nu gaat gebeuren (Spectrum 2019, 352 p) |
| Tim O’Reilly | De nieuwe economie : hoe gaat de technologie de wereld veranderen en wat betekent dit voor ons? (Karakter 2018, 448 p) |
| Kate Raworth | Donuteconomie : in zeven stappen naar een economie voor de 21e eeuw (Nieuw Amsterdam 2017, 352 p) |
| Mirjam de Rijk | 51 mythes over wat goed zou zijn voor de economie (Nieuw Amsterdam 2015, 176 p) |
| Willem Schramade | Duurzaam kapitalisme : een andere kijk op waarde (Bertram + De Leeuw 2020, 253 p) |
| Linda Scott | De XX economie : waarom vrouwen meer macht moeten krijgen (Thomas Rap 2020, 404 p) |
| Minocuhe Shafik | Samen : een nieuw sociaal contract voor de 21e eeuw (Nieuw Amsterdam 2021, 272 p) |
| Robert & Edward Skidelsky | Hoeveel is genoeg? : geld en het verlangen naar een goed leven (De Bezige bij 2013, 320 p) |
| Yaris Varoufakis | De economie zoals uitgelegd aan zijn dochter (De Geus 2015, 189 p) |
| Bert de Vries | Ontspoord kapitalisme : hoe het kapitalisme ontspoorde en na de coronacrisis kan worden hervormd (Prometheus 2020, 675) |
Elite(s) – Moreel leiderschap
Er komt steeds meer kritiek op de elite, beter elites. Mensen aan de top van politiek, bedrijfsleven en in het culturele domein liggen steeds meer onder vuur. Ze voelen – dan wel zijn – een beetje (teveel?) losgezongen van de ‘normale mensen’. En kunnen daarom niet invoelen wat voor beleid ze voor de hele samenleving zouden moeten gaan voeren.
Veel auteurs bepleiten dat leden van de elite meer naar de geest van de wet(ten) gaan leven. Zich minder als managers en controle-freaks opstellen. Ook zou het helpen als ‘de elite’ zich zou realiseren dat (ook) zij niet dé waarheid in pacht hebben; of handelen vanuit een maatschappijvisie die neutraal is. Ook hun visies zijn in de praktijk slechts ‘een verhaal’.
Verwante onderwerpen: Democratie, Denkhulp, Filosofie, Mensbeelden, Ongelijkheid, Populisme, Rechten voor niet-mensen.
| Rutger Bregman | De meeste mensen deugen : een nieuwe geschiedenis van de mens (De Correspondent 2019, 512 p) |
| Alex Brenninkmeier | Moreel leiderschap (Prometheus 2019, 334 p) |
| Govert Buijs | Waarom werken we zo hard? : op weg naar een economie van de vreugde (Boom 2019, 180 p) |
| Klaas van Egmond | Homo universalis : moreel kompas voor een nieuwe Europese Renaissance (De Geus 2019, 256 p) |
| Ewald Engelen | De schaduwelite voor en na de crisis :niets geleerd, niets vergeten (AUP 2014, 248 p) |
| Chris van der Heijden | Te goed geregeld : de overorganisatie van Nederland (Atlas Contact 2019, 206 p) |
| Sander Heijne | Er zijn nog 17 miljoen wachtenden voor u : dertig jaar marktwerking in Nederland (De Correspondent 2018, 179 p) |
| Coos Huijsen | Ode aan het klootjesvolk : populisme als smoesje van een falende elite (Prometheus 2020, 244 p) |
| Tony Judt | Het land is moe : verhandeling over onze ontevredenheid (Contact 2010, 238) |
| Joris Luyendijk | Dit kan niet waar zijn : onder bankiers (Atlas Contact 2015, 240 p) |
| Rob Riemen | Adel van de geest : een vergeten ideaal (Atlas 2009, 187 p) |
| Herman Tjeenk Willink | Groter denken, kleiner doen : een oproep (Prometheus 2018, 118 p) |
Filosofie – Hoe vrij zijn wij?
Uit een mer à lire enkele titels gekozen. Vaak gaan ze over het fenomeen vrijheid. Wat betekent het om vrij te zijn. Kun je als mens überhaupt vrij zijn? En wat betekent het voor de hand liggende antwoord – dat je als mens fundamenteel níet vrij bent, want er zijn altijd mensen/wezens waar je ook rekening mee zult moeten houden – voor jouw kijk op de wereld. En hoe daarin te acteren? Moet je geen afstand gaan nemen van dingen die je normaal vindt, vond?
Kijk ook bij de thema’s: Democratie, Denkhulp, Elite(s), Geschiedenis, Mensbeelden, Ongelijkheid, Populisme en rechten voor niet-mensen.
| Floris van den Berg | Filosofie voor een betere wereld (Atlas 2009, 314 p) |
| Rutger Bregman | Gratis geld voor iedereen : en nog vijf grote ideeën die de wereld kunnen veranderen (De Correspondent 2014, 260 p) |
| Annelien De Dijn | Vrijheid : een woelige geschiedenis (Alfabet 2021, 464 p) |
| Alicja Gescinska | De verovering van de vrijheid : van luie mensen, de dingen die voorbijgaan (Lemniscaat 2011, 219 p) |
| René Gude | Het agoramodel : de wereld is eenvoudiger dan je denkt (ISVW 2016, 123 p) |
| Jurriën Hamer | Waarom schurken pech hebben en helden geluk : een nieuwe filosofie van de vrije wil (De Bezige bij 2021, 192 p) |
| Yuval Noah Harari | 21 lessen voor de 21ste eeuw (Thomas Rap 2018, 448 p) |
| Bas Heijne | Mens/Onmens : essay (Prometheus 2019, 128 p) |
| Jeroen Hopster | De andere afslag : hoe had het leven anders kunnen lopen? (AUP 2018, 230 p) |
| Kevin Kelly | De wil van Technologie (Maven 2012, 463 p) |
| Roman Krznaric | De goede voorouder : langetermijndenken voor een kortetermijn wereld (Ten Have 2021, 303 p) |
| Guus Kuijer | Hoe word ik gelukkig? : een zelfhulpboek (Athenaeum, Polak & Van Gennep 2009, 160 p) |
| Raoul Martinez | Hoe vrij zijn wij? de machinaties van macht en de strijd voor onze toekomst (Atlas Contact 2017, 544 p) |
| Koert van Mensvoort | Next Nature : waarom technologie onze natuurlijke toekomst is (Maven 2019, 240 p) |
| Susan Neiman | Waarom zou je volwassen worden? (Ambo Anthos 2014, 218) |
| Susanne Piët | Egolutie : einde van het ik-tijdperk (Business Contact 2014, 191 p) |
| Hartmut Rosa | Leven in tijden van versnelling : een pleidooi voor resonantie (Boom 2016, 160 p) |
| Peter Singer | Effectief altruïsme : 1. Ontdek hoe je het meeste goed kunt doen in de wereld. 2. Doe het! (Lemniscaat 2017, 200 p) |
| Marjan Slob | Hersenbeest : filosoferen over het brein en de menselijke geest : essay (Lemniscaat 2016, 211 p) |
| Ad Verbrugge c.s. | Het goede leven en de vrije markt : een cultuurfilosofische analyse (Lemniscaat 2018, 452 p) |
Geschiedenis – Wat iedere Nederlander moet weten
Uit honderden en honderden titels enkele naar voren gehaald die wellicht een ander beeld geven van ‘de mens’. De laatste jaren is opvallend dat steeds meer schrijvers de stelling betrekken dat gemeenschappen bij elkaar gehouden worden door verhalen. Verhalen die geen link met de realiteit hebben, maar in bepaalde groepen gedurende zeer lange tijd voor waar worden gehouden; en groepen bij elkaar houden. Sterker: zonder verhalen kunnen mensen niet samenleven.
Kijk vooral ook bij het thema Mensbeelden.
| Sven Beckert | Katoen : de opkomst van de moderne wereldeconomie (Hollands diep 2016, 762 p) |
| Nicholas Christakis | Het goede in de mens : de evolutionaire wortels van de samenleving (Balans 2019, 439 p) |
| David Farrier | Voetafdrukken : op zoek naar de fossielen van de toekomst (Atlas Contact 2020, 334 p) |
| David Graeber | Schuld : de eerste 5000 jaar (Business Contact 2012, 592 p) |
| David Graeber c.s | The dawn of everything : a new history of humanity (Farrar, Strauss & Giroux 2021, 704 p) |
| Yuval Noah Harari | Sapiens : een kleine geschiedenis van de mensheid (Thomas Rap 2014, 556 p) |
| Tom Kniesmeijer | De seizoenen van de tijdgeest : herkenbare patronen in heden, verleden en toekomst van Nederland (Scriptum 2009, 236 p) |
| Amin Maalouf | Schipbreuk der beschavingen (Davidsfonds 2020, 271 p) |
| Neil MacGregor | Leven met goden : 40.000 jaar volkeren, objecten en religie (Hollands diep 2018, 487 p) |
| Pankaj Mishra | Tijd van woede : een geschiedenis van het heden (Atlas Contact 2017, 336 p) |
| Tom Phillips | De mens : een kleine geschiedenis van onze allergrootste fuck-ups (Thomas Rap 2019, 318 p) |
| Tom Phillips | Waarheid : een kleine geschiedenis van complete bullshit (Thomas Rap 2021, 301 p) |
| Maarten van Rossem | Kapitalisme zonder remmen : opkomst en ondergang van het marktfundamentalisme (Nieuw Amsterdam 2011, 128 p) |
| Adam Rutherford | Een kleine geschiedenis van iedereen die ooit heeft geleefd (Luitingh-Sijthoff 2018, 485 p) |
| Adam Rutherford | Het boek over de mensheid : een geschiedenis van cultuur, seks, oorlog en onze evolutie (Luitingh-Sijthoff 2019, 264 p) |
| Wolfgang Streeck | Gekochte tijd : de uitgestelde crisis van het democratisch kapitalisme (Leesmagazijn 2015, 273 p) |
| James Suzman | Werk : een geschiedenis van de bezige mens – van de oertijd tot heden (Thomas Rap 2020, 447 p) |
| Ewald Vanvugt | Roofstaat : wat iedere Nederlander moet weten (Nijgh & Van Ditmar 2016, 856 p) |
Internet – Het internet is stuk
Ook hier komen er steeds meer boeken uit waarin auteurs in wezen betogen dat ‘het internet’ stuk is. Een stel Amerikaanse bedrijven hebben té veel macht. En er moeten maatregelen getroffen worden om hun macht te breken. Niet alleen om economische redenen, maar vooral ook omdat deze concentratie van macht ook verkeerd uitpakt op democratisch geregeerde samenlevingen.
Kijk ook bij de onderwerpen: Democratie, Economie, Elite(s), Media, Ongelijkheid en Populisme.
| Kathalijne Buitenweg | Datamacht en tegenkracht : hoe we de macht over onze gegevens kunnen terugkrijgen (De Bezige bij 2021, 239 p) |
| Geertrui Meike De Ketelaere | Mens versus machine : artificiële intelligentie ontrafeld (Pelckmans 2020, 204 p) |
| Hannah Fry | Algoritmes aan de macht : hoe blijf je menselijk in een geautomatiseerde wereld (De Geus 2018, 272 p) |
| Willem Gooijer | Dansen op de maat van het algoritme : hoe Silicon Valley ons veranderde van een klant in een product (IJzer 2019, 429 p) |
| Yuval Noah Harari | Homo Deus : een kleine geschiedenis van de toekomst (Thomas Rap 2017, 444 p) |
| Brittany Kaiser | De datadictatuur : hoe je wordt gemanipuleerd in wat je doet, denkt en stemt (Harper Collins 2019, 416 p) |
| Jan Kuitenbrouwer | Datadictatuur : hoe de mens het internet de baas blijft (Prometheus 2018, 122 p) |
| Jaron Lanier | Nee, je bent geen gadget (Contact 2010, 271 p) |
| Maurits Martijn | Je hebt wél iets te verbergen : over het levensbelang van privacy (De Correspondent 2016, 223 p) |
| Huib Modderkolk | Het is oorlog maar niemand die het ziet (Podium 2019, 272 p) |
| Rob Oostveen | De digitale epidemie : hoe we kunnen afrekenen met online bedreigingen (Haystack 2020, 421 p) |
| Miriam Rasch | Frictie : ethiek in tijden van dataïsme (De Bezige bij 2020, 238 p) |
| Marleen Stikker | Het internet is stuk : maar we kunnen het repareren (De Geus 2019, 256 p) |
| Jim Stolze | Algoritmisering, wen er maar aan! : leven, werken en geld verdienen met kunstmatige intelligentie (Boom 2019, 175 p) |
Klimaat – De onbewoonbare aarde
De Franse filosoof Bruno Latour betoogt dat we als mensheid, zonder dat we het kunnen tegenhouden, gaan leven in het Nieuwe Klimaatregime. Een wereld waarin ‘de Aarde’ als het ware gaat regeren, en ons zal dwingen maatregelen te gaan nemen om de negatieve gevolgen van de door onszelf gerealiseerde klimaatproblemen te gaan oplossen.
Criticus Cyrille Offermans noemt een bundel artikelen niet voor niets: Midden in het onbewoonbare. David Wallace-Wells heeft het over De onbewoonbare aarde.
Dit thema heeft raakvlakken met bijna alle thema’s. Het Nieuwe Klimaatregime zal alle sectoren van de maatschappij gaan beheersen. Ons dwingen na te gaan denken over wat hierna komt: next food, next energy, next democracy, next transport, next economy, next internet, next grondrechten et cetera.
| Albert Faber | De gemaakte planeet : leven in het Antropoceen (AUP 2018, 300 p) |
| Christiana Figueres c.s. | Wij bepalen de toekomst : de klimaatcrisis overleven (Unieboek Spectrum 2020, 240 p) |
| Bill Gates | Hoe we een klimaatramp kunnen vermijden : de oplossingen die er al zijn en de doorbraken die we nodig hebben (Hollands Diep 2021, 288 p) |
| Eric Holthaus | De toekomstige aarde (Harper Collins 2020, 255 p) |
| Bruno Latour | Waar kunnen we landen? : politieke oriëntatie in het nieuwe klimaatregime (Octavo 2018, 132 p) |
| James Lovelock | Welkom in het Novaceen : hyperintelligentie, Gaia en de mens (Atlas Contact 2020, 172 p) |
| Mark Lynas | Zes graden (Jan van Arkel 2020, 382 p) |
| Charles Mann | De profeet en de tovenaar : twee grondleggers en hun concurrerende ideeën over een leefbare toekomst op onze planeet (Nieuw Amsterdam 2018, 688 p) |
| Jelmer Mommers | Hoe gaan we dit uitleggen : onze toekomst op een steeds warmere aarde (De Correspondent 2019, 237 p) |
| William Nordhaus | Het klimaatcasino : risico, onzekerheid en de economie van een opwarmende aarde (De Geus 2020, 444 p) |
| Babette Porcelijn | Het happy 2050 scenario : alles wat je kunt doen voor een gelukkige wereld (Volt 2021, 495 p) |
| Fabian Scheidler | Het einde van de megamachine : een korte geschiedenis van een falende beschaving (Lemniscaat 2018, 424 p) |
| Bart Verheggen | Wat iedereen zou moeten weten over klimaatverandering (Prometheus 2020, 202 p) |
| David Wallace-Wells | De onbewoonbare aarde (De Bezige bij 2019, 363 p) |
| Alan Weisman | De wereld zonder ons (Atlas 2007, 359 p) |
Media – Gebakken lucht
Uiteraard sluiten de hier genoemde boeken aan bij anderen die bij het thema Internet worden genoemd. Het gesprek over het belang van media voor een wereld die steeds meer met elkaar verbonden is, en voor grote uitdagingen staat, zal de komende jaren steeds dwingender gevoerd (moeten) worden. Vooral democratische samenlevingen dienen op hun qui vive te zijn. Goed functionerende media zijn daarvoor essentieel. Helaas constateren veel auteurs terecht dat er het nodige aan schort.
Kijk ook bij de thema’s: Democratie, Denkhulp, Elite(s), Filosofie, Mensbeelden, Onderwijs, Ongelijkheid, Populisme en rechten voor niet-mensen.
| Nick Davies | Gebakken lucht (Lebowski 2010, 494 p) |
| Rolf Dobelli | Het nieuwsdieet : omgaan met de overload aan informatie (Spectrum 2020, 203 p) |
| Rana Foroohar | Big tech : hoe we onze privacy, vrije markt en democratie in de uitverkoop doen (Lemniscaat 2020, 367 p) |
| Al Gore | De aanval op de redelijkheid (Meulenhoff 2007, 319 p) |
| Michiko Kakutani | Het einde van de waarheid : over leugens in het tijdperk van Trump (Spectrum 2018, 224 p) |
| Martin Lindstrom | Brandwashed : hoe bedrijven ons manipuleren en overhalen om te kopen (LeV 2012, 372 p) |
| Peter Pomerantsev | Dit is geen propaganda : de oorlog tegen de waarheid (Hollands Diep 2019, 286 p) |
| Raymond Serré | De waan van de dag : over nepnieuws enzo (Lecturium 2017, 167 p) |
| Rob Wijnberg | De nieuwsfabriek : hoe media ons wereldbeeld vervormen (De Bezige bij 2013, 155 p) |
| Tim Wu | Aandacht is het nieuwe goud : hoe commercie en media vechten om ons hoofd in te komen (Business Contact 2016, 432 p) |
Mensbeelden – Ons feilbare denken
Daan Roovers, de vijfde Denker des Vaderlands, riep in februari tijdens een gesprek in Buitenhof uit: “Even een boekje van Kahneman lezen” Een sneer richting veel politici (en anderen die ergens leiding aan geven) die schijnbaar geen weet hebben van stapels wetenschappelijk inzicht dat de mens géén rationeel wezen is, maar eerder een sociaal dier dat geleefd wordt door zijn instincten én van buitenaf continu door ‘machten’ wordt bespeeld om zich niet volwassen te gedragen. De Amerikaanse filosoof Susan vroeg zich niet voor niets al in 2014 af: Waarom zou je volwassen worden? Het simpele antwoord dat je aan échte volwassenen geen flauwe producten, diensten en meningen kunt slijten.
Daniel Kahneman staat symbool voor dit soort denkers en auteurs. Honderden boeken zijn er de laatste jaren geschreven over ons onvermogen om continu rationeel te zijn. Dat kunnen we domweg niet. Maar trek daar als samenleving dan ook conclusies uit!
Verwante thema’s: Democratie, Denkhulp, Economie, Elite(s), Filosofie, Geschiedenis, Internet, Klimaat, Media, Onderwijs, Ongelijkheid, Populisme en rechten voor niet-mensen. In wezen overal; vergelijkbaar met het thema Klimaat.
| Christien Brinkgreve | De ogen van de ander : de sociale bronnen van zelfkennis (Augustus 2009, 143 p) |
| Melanie Challenger | Het dier in ons : een nieuwe geschiedenis van de mens (Ten Have 2021, 302 p) |
| Uri Gneezy | Alles is economie : de verborgen motieven van ons gedrag (Meulenhoff 2014, 312 p) |
| Daniel Kahneman | Ons feilbare denken (Business Contact 2011, 527 p) |
| Sendhill Mullainathan | Schaarste : hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen (Maven 2013, 360 p) |
| Tor Norretranders | Het bewustzijn als bedrieger : een mythe ontrafeld (De Arbeiderspers 2000, 493 p) |
| Hans Rosling | Feitenkennis : 10 redenen waarom we een verkeerd beeld van de wereld hebben en waarom het beter gaat dan je denkt (Spectrum 2018, 343 p) |
| Christian Rudder | Wie we zijn wanneer we denken dat niemand kijkt (Atlas Contact 2015, 303 p) |
| Stefan van der Stigchel | Zo werkt aandacht : opvallen, kijken en zoeken in een wereld vol afleiding (Maven 2016, 224 p) |
| Stuart Sutherland | Irrationaliteit (Nieuwezijds 2010, 335 p) |
| Dick Swaab | Wij zijn ons brein : van baarmoeder tot Alzheimer (Contact 2010, 480 p) |
| Will Tiemeijer | Hoe mensen keuzes maken : de psychologie van het beslissen (AUP 2011, 130 p) |
| Peter Westbroek | De ontdekking van de aarde : het grote verhaal van een kleine planeet (Balans 2012, 336 p) |
| Richard Wrangham | De goedheidsparadox : deugen de meeste mensen wel? (Hollands Diep 2021, 480 p) |
Onderwijs – Gevormd of vervormd?
Over onderwijs (en in het verlengde daarvan opvoeding) worden ook (naar mijn mening té weinig) kritische boeken geschreven. Los van de vraag of we er als samenleving (veel) meer geld voor zouden moeten uittrekken, speelt waarvoor onderwijs dient.
Voor welke samenleving worden onze kinderen klaargestoomd? De huidige? Of zetten we alles op alles om het beste uit elk van hen te halen en ze klaar te maken – indien dat überhaupt mogelijk is – voor een heel andere wereld.
Dat is een lastige vraag, want die ‘nieuwe’ wereld is er nog niet. Veel van wat we nu voor normaal houden, zal over twintig à vijftig jaar heel anders zijn. Zeker is dat het gesprek over het andere onderwijsmodel gelijk op dient te gaan met het gesprek over ‘onze’ economie, hoe we ons voedsel gaan bereiden, de manier waarop we mensen zien et cetera.
Verwante onderwerpen: Democratie, Economie, Elite(s), Filosofie, Media, Mensbeelden, Ongelijkheid, Populisme en Voedsel.
| Kees Boele | Onderwijsheid : terug naar waar het echt om gaat (Klement-Pelckmans 2015, 184 p) |
| Jan Bransen | Gevormd of vervormd? : een pleidooi voor ander onderwijs (ISVW 2019, 211 p) |
| Pedro De Bruyckere c.s. | Jongens zijn slimmer dan meisjes : 35 mythes over leren en onderwijs (Lannoo 2016, 202 p) |
| Frank Furedi | De terugkeer van het gezag : waarom kinderen niets meer leren (Meulenhoff 2011, 303 p) |
| Ton van Haperen | Het bezwaar van de leraar : hoe slecht beleid de Nederlandse school vernielt (AUP 2018, 210 p) |
| Cyrille Offermans | Midden in het onbewoonbare (De Arbeiderspers 2020, 621 p) |
| Ken Robinson | Creatieve scholen : een revolutionaire methode over hoe we onze kinderen moeten lesgeven (Spectrum 2015, 286 p) |
| Daan Roovers | Mensen maken : Nieuw Licht op opvoeden (Ambo Antho 2017, 80 p) |
| Gerard van Stralen | … En denken : Bildung voor leraren (ISVW 2012, 408 p) |
| Micha de Winter | Verbeter de wereld, begin bij de opvoeding : vanachter de voordeur naar democratie en verbinding (SWP 2011, 157 p) |
| Sophie Zijlstra | Het kind en de rekening : een pleidooi tegen liberalisme in het onderwijs (Querido 2019, 78 p) |
Ongelijkheid – Ze zijn ons vergeten
Dit onderwerp heeft veel te maken met de thema’s Democratie, Elite(s), Mensbeelden én Populisme.
In deze boeken wordt vaak betoogd dat de ongelijkheid tussen groepen mensen (arm-rijk; laag- versus hoogopgeleid, eerste versus derde wereld) de laatste decennia om allerlei redenen (vaak door bewust beleid te voeren) is gegroeid. Die ongelijkheid pakt slecht uit; niet alleen voor mensen zelf maar vooral voor de samenleving (ja zelfs wereld) als geheel.
| Daron Acemoglu c.s. | Waarom sommige landen rijk zijn en andere arm (Nieuw Amsterdam 2013, 496 p) |
| Anthony B. Atkinson | Ongelijkheid : wat kunnen we eraan doen? (Polis 2015, 443 p) |
| Russell Brand | Revolutie (Prometheus 2015, 329) |
| Oliver Bullough | Moneyland : een zoektocht naar het verborgen geld van de superrijken en de multinationals (Thomas Rap 2019, 413 p) |
| Anand Giridharadas | Waarom de superrijken de wereld niet zullen veranderen (Volt 2019, 334 p) |
| Peter Mertens | Ze zijn ons vergeten : de werkende klasse, de zorg en de crisis die komt (EPO 2020, 147 p) |
| Ron Meyer | De onmisbaren : een ode aan mijn sociale klasse (Prometheus 2021, 156 p) |
| Branko Milanovic | Wereldwijde ongelijkheid : welvaart in de 21 eeuw (Spectrum 2017, 333 p) |
| Ingrid Robeyns | Rijkdom : hoeveel ongelijkheid is nog verantwoord? (Prometheus 2019, 98 p) |
| Kees Vuyk | Oude en nieuwe ongelijkheid : over het failliet van het verheffingsideaal (Klement 2017, 287 p) |
Optimisme – Alles wordt beter
Jaarlijks verschijnen er ondanks alles boeken waarin de auteurs betogen dat de mens in staat is om alle grote problemen te gaan oplossen. Vaak hebben deze schrijvers een groot vertrouwen in wetenschap en technologie. Sterker: de wereld staat er vele malen beter voor als de meeste mensen denken.
Het beste voorbeeld van dit soort boeken staat niet bij dít lemma, maar bij Mensbeelden: Feitenkennis van Hans Rosling. Dat heeft een reden. Deze inmiddels overleden Zweedse arts betoogt echter ook dat de mens domweg niet in staat is om positieve trends tot zich door te laten dringen. We volharden kortom vaak in verhalen die niet langer op waarheid zijn gestoeld.
Bij dit onderwerp past het beeld van een glas water; dat is halfvol, of halfleeg. Een andere tip is in dit verband het boek De profeet en de tovenaar van Charles C. Mann (dat opgenomen is bij het thema Klimaat)
| Annegreet van Bergen | Het goede leven : hoe Nederland in een halve eeuw steeds welvarender werd (Atlas Contact 2018, 352 p) |
| Michiel Bicker Caarten | Het gaat geweldig : 100 feiten die u een andere kijk op de wereld geven (Bert Bakker 2013, 205 p) |
| Maarten Boudry | Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat (Polis 2019, 288 p) |
| John Bunzl & Nick Duffell | De oplossing is SimPol : een uitweg uit de vernietigende spiraal van het neoliberalisme (Lemniscaat 2018, 292 p) |
| Eric Drexler | Ongekende overvloed : hoe een revolutie in nanotechnologie ons leven ingrijpend zal veranderen (Lias 2013, 288 p) |
| Michael Foley | Absurde overvloed : waarom het zo moeilijk is om gelukkig te worden (Atlas Contact 2012, 319 p) |
| Paul Gilding | Helden uit noodzaak : hoe onze generatie dankzij de ecologische en economische crisis de wereld gaat redden (Maurits Groen 2012, 293 p) |
| Mariana Mazzucato | Moonshot : grootse missies voor onze economie en samenleving (Nieuw Amsterdam 2021, 249 p) |
| Peter Hein van Mulligen | Met ons gaat het nog altijd goed : 8 sombere mythes over Nederland ontrafeld (Prometheus 2019, 240 p) |
| Johan Norberg | Vooruitgang : tien redenen om naar de toekomst uit te kijken (Nieuw Amsterdam 2016, 312 p) |
| Steven Pinker | Ons betere ik : waarom de mens steeds minder geweld gebruikt (2011, 1112 p) |
| Matt Ridley | De rationele optimist : over de ontwikkeling van de welvaart (Contact 2010, 445 p) |
| Simon Rozendaal | Alles wordt beter : nou ja, bijna alles! (Atlas Contact 2015, 192 p) |
| Addie Schulte | De strijd om de toekomst : over doemscenario’s en vooruitgang (Cossee 2019, 272 p) |
Pamfletten – Wat op het spel staat
De laatste jaren verschijnen er verdacht veel dunne boekjes, waarin een auteur zich kort en bondig uitspreekt over een onderwerp dat hem of haar aan het hart gaat. Bijna altijd zijn ze ‘goed’ geschreven. En kun je ze in een à twee uur uit hebben.
Bij alle andere onderwerpen staan ook dunne, pamflet-achtige boeken. Hieronder enkele die ik niet bij die onderwerpen kon, noch wilde onderbrengen.
| Floris Alkemade | De toekomst van Nederland : de kunst van richting te veranderen (Thoth 2020, 144 p) |
| Philipp Blom | Wat op het spel staat (De Bezige bij 2017, 223 p) |
| Rutger Bregman | Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers (Maand van de Filosofie 2015, 101 p) |
| Thomas Decreus | Spektakeldemocratie (EPO 2020, 79 p) |
| Ewald Engelen | De kanarie in de kolenmijn (Prometheus 2016, 255 p) |
| Joke Hermsen | Het tij keren : met Rosa Luxemburg en Hannah Arendt (Prometheus 2019, 96 p) |
| Roxane van Iperen | De genocidefax : wat doe jij als het erop aankomt? (CPNB 2021, 64 p) |
| Eva Meijer | Vuurduin : aantekeningen bij een wereld die verdwijnt (CPNB 2021, 88 p) |
| George Monbiot | Uit de puinhopen : een nieuwe politiek in een tijd van crisis (Lemniscaat 2018, 207 p) |
| Ramsey Nasr | De fundamenten (De Bezige bij 2021, 144 p) |
Populisme – Hoelang pikken we het nog?
De boosheid over talloos veel onderwerpen is sinds het begin van deze eeuw alleen maar toegenomen. Veel burgers voelen zich niet gehoord, gezien. Ontvluchten hun oude, vertrouwde politieke omgevingen. Gaan op zoek naar redders.
Hieronder enkele boeken waarin dit alles geduid wordt. Er zitten ook boeken bij die vooral leiders (in politiek, bedrijfsleven et cetera) ter harte zouden moeten willen nemen. Verschillende auteurs houden hun hart vast, zijn bang dat er vanuit de elite niet of volstrekt verkeerd op dit soort signalen wordt gereageerd.
Kijk voor andere boeken bij de onderwerpen: Democratie, Economie, Elite(s), Filosofie, Internet, Klimaat, Media, mensbeelden, Onderwijs en Ongelijkheid. Overal kom je ‘het populisme’ tegen.
| Ewald Engelen | Ontwaak! : kom uit uw neoliberale sluimer (Athenaeum, Polak & Van Gennep 2021, 224 p) |
| Ulrike Guérot | De nieuwe burgeroorlog : hoe populisme het open Europa bedreigt (Atlas Contact 2018, 112 p) |
| Wil Heeffer | Hoelang pikken we het nog? : over de afbraak van ons publieke domein en het verloren gaan van solidariteit (Wilde raven 2015, 162 p) |
| Sander Heijne c.s. | Fantoomgroei : waarom we steeds harder werken voor steeds minder (Atlas Contact 2020, 256 p) |
| Albert Jan Kruiter | De dag dat Peter de deur dichttimmerde : waarom mensen die onze hulp het hardst nodig hebben niet geholpen worden (Van Gennep 2012, 171 p) |
| Floor Milikowski | Een klein land met verre uithoeken : ongelijke kansen in veranderend Nederland (Atlas Contact 2020, 269 p) |
| Jan-Werner Müller | Wat is populisme? (Nieuw Amsterdam 2017, 128 p) |
| Jan Schuurman Hess | Voettocht naar het hart van het land : hoe sociaal en democratisch zijn we nog? (Atlas Contact 2014, 301 p) |
| Stephan Steinmetz | De brievenbus van Mevrouw De Vries : gekmakende post van onze (semi)overheid (Atlas Contact 2013, 143 p) |
| Geert Van Istendael | De grote verkilling (Atlas Contact 2019, 269 p) |
| David Van Reybrouck | Pleidooi voor populisme : pamflet (Querido 2009, 79 p) |
Rechten voor niet-mensen – Parlement van de Dingen
Opvallend dat er steeds meer boeken uitkomen waarin schrijvers pleiten voor rechten voor dieren, planten, bomen, rivieren; kortom niet-mensen.
Vaak worden dit soort geluiden met hoon ontvangen. Ik heb echter de indruk dat dit geluid aan momentum wint. Sterker: dat vooral rechters open staan voor burgers die namens niet-mensen voor hen opkomen. Uiteraard heeft dit alles een link met Klimaat, Mensbeelden en Ongelijkheid.
| Laura Burgers c.s. | De stem van de Noordzee : een pleidooi voor vloeibaar denken (Boom 2020, 126 p) |
| Erik Kaptein | Rechtsongelijkheid voor de natuur : waarom niet-menselijk leven rechten verdient (ISVW 2021, 96 p) |
| Bruno Latour | Het Parlement van de Dingen : over Gaia en de representatie van niet-mensen (Boom 2020, 192 p) |
| Anna Lowenhaupt-Tsing | De paddenstoel aan het einde van de wereld : leven op de ruïnes van het kapitalisme (Octavo 2021, 336 p) |
| Stefano Mancuso | Reizend groen : de wonderbaarlijke migratie van planten (Cossee 2019, 160 p) |
| Stefano Mancuso | De universele rechten van de plant (Cossee 2020, 133 p) |
| Stefano Mancuso | Plantenrevolutie : hoe planten onze toekomst bepalen (Cossee 2018, 255 p) |
| Eva Meijer | De soldaat was een dolfijn : over politieke dieren (Cossee 2017, 124 p) |
| Esther Ouwehand | Dieren kunnen de pest krijgen. En dan? (M.L. Thieme uitgeverij 2021, 127 p) |
| Henny van der Pluijm | Rechten en plichten voor robots : burger ze in nu het nog kan! (PC Active 2013, 250 p) |
| Matthieu Ricard | Waarom ik mijn vrienden niet opeet : pleidooi voor dier, mens en aarde (Ten Have 2015, 351 p) |
| Roanne van Voorst | Ooit aten we dieren (Podium 2019, 255 p) |
Romans – De onvolmaakten
Slechts enkele romans. Een mix van good old classics én nieuwe, vaak dystopische romans.
| Margaret Atwood | Het verhaal van de dienstmaagd (Prometheus 1985, 329 p) |
| Adriaan van Dis | Klifi : woede in de republiek Nederland (Atlas Contact 2021, 208 p) |
| Dave Eggers | De cirkel (Lebowski 2013, 445 p) |
| Michael Ende | Momo en de tijdspaarders (Lemniscaat 1973, 265 p) |
| Didier Eribon | Terug naar Reims (Leesmagazijn 2018, 207 p) |
| Maxim Februari | Klont (Prometheus 2017, 270 p) |
| Michel Houellebecq | Mogelijkheid van een eiland (De Arbeiderspers 2005, 420 p) |
| Aldous Huxley | Heerlijke nieuwe wereld : roman (Meulenhoff 1932, 253 p) |
| Kazuo Ishiguro | Klara en de zon (Atlas Contact 2021, 349 p) |
| Ewoud Kieft | De onvolmaakten : roman (De Bezige bij 2020, 336 p) |
| Emily Kocken | De kuur : roman (Querido 2017, 276 p) |
| George Orwell | 1984 (Athenaeum, Polak & Van Gennep 1949, 308 p) |
| Ilja Leonard Pfeijffer | Grand hotel Europa (De Arbeiderspers 2018, 552 p) |
Voedsel – Wat gaan we eten
Dít jaar verscheen het tweede boek Carolyn Steel, een Engelse architecte die zich vastgebeten heeft in het thema voedsel. In Wat gaan we eten komen bijna alle thema’s die in deze uitvoerige literatuurlijst worden opgevoerd aan de orde.
Het is haar levenswerk. Zij denkt dat alle uitdagingen waarvoor we staan, ons zullen dwingen een ander voedselsysteem te maken. Een systeem om in de toekomst wellicht tien miljard aardbewoners van voedsel te kunnen blijven voorzien. Met het huidige model is dat níet mogelijk. De hele sector moet kortom op zijn kop. Zij heeft niet dé oplossingen, maar weet zeker dat er veel zal gaan veranderen, en reikt veel alternatieven aan. Het is trouwens ook erg goed geschreven.
Kijk ook bij: Economie, Filosofie, Klimaat, Mensbeelden en rechten voor niet-mensen.
| # | Over eten : het voedselsysteem in woelige tijden (Van Gennep 2020, 108 p) |
| # | Tien miljard monden : hoe we de wereld gaan voeden in 2050 (Prometheus 2020, 383 p) |
| Barbara Baarsma | Nederland voedselparadijs : kansen voor korte ketens (Pluim 2020, 80 p) |
| Jonathan Safran Foer | Dieren eten (Ambo Manteau 2009, 335 p) |
| Jonathan Safran Foer | Het klimaat zijn wij : de wereld redden begint bij het ontbijt (Ambo Anthos 2019, 280 p) |
| Louise Fresco | Hamburgers in het paradijs : voedsel in tijden van schaarste en overvloed (Bert Bakker 2012, 544 p) |
| Michiel Korthals | Eetbare natuur : de essentie van landbouw en voedsel (Noordboek 2021, 143 p) |
| Michiel Korthals | Goed eten : filosofie van voeding en landbouw (Vantilt 2018, 383 p) |
| Carolyn Steel | De hongerige stad : hoe voedsel ons leven vormt (Nai 2011, 339 p) |
| Carolyn Steel | Wat gaan we eten : Sitopia: hoe goed eten de wereld kan redden (Meulenhoff 2021, 496 p) |
23 must read boeken
Volgens mijn bescheiden mening. Boeken waarin de auteurs vaak ‘alle’ problemen waarvoor we nu staan als het ware in hun beoog meenemen. Bijna alle boeken zijn ‘goed’ geschreven, in de zin dat ze zeer leesbaar zijn en je als lezer zelden de draad hoeft te verliezen. Wel reiken alle schrijvers (wetenschappers, wetenschapsjournalisten) veel stof tot nadenken aan.
Alle hier genoemde boeken zijn allemaal één keer bij aan van de negentien onderwerpen ondergebracht.
| Philipp Blom | Wat op het spel staat (De Bezige bij 2017, 223 p) |
| Yuval Noah Harari | Homo Deus : een kleine geschiedenis van de toekomst (Thomas Rap 2017, 444 p) |
| Bas Heijne | Onbehagen : Nieuw Licht op de beschaafde mens (Ambo Anthos 2016, 93 p) |
| Roman Krznaric | De goede voorouder : langetermijndenken voor een kortetermijn wereld (Ten Have 2021, 303 p) |
| Guus Kuijer | Hoe word ik gelukkig? : een zelfhulpboek (Athenaeum, Polak & Van Gennep 2009, 160 p) |
| Bruno Latour | Waar kunnen we landen? : politieke oriëntatie in het nieuwe klimaatregime (Octavo 2018, 132 p) |
| Stefano Mancuso | De universele rechten van de plant (Cossee 2020, 133 p) |
| Raoul Martinez | Hoe vrij zijn wij? de machinaties van macht en de strijd voor onze toekomst (Atlas Contact 2017, 544 p) |
| Mariana Mazzucato | De waarde van alles : onttrekken of toevoegen aan de wereldeconomie (Nieuw Amsterdam 2018, 384 p) |
| George Monbiot | Uit de puinhopen : een nieuwe politiek in een tijd van crisis (Lemniscaat 2018, 207 p) |
| Ramsey Nasr | De fundamenten (De Bezige bij 2021, 144 p) |
| Cyrille Offermans | Midden in het onbewoonbare (De Arbeiderspers 2020, 621 p) |
| Kate Raworth | Donuteconomie : in zeven stappen naar een economie voor de 21e eeuw (Nieuw Amsterdam 2017, 352 p) |
| Hans Rosling | Feitenkennis : 10 redenen waarom we een verkeerd beeld van de wereld hebben en waarom het beter gaat dan je denkt (Spectrum 2018, 343 p) |
| Willem Schramade | Duurzaam kapitalisme : een andere kijk op waarde (Bertram + De Leeuw 2020, 253 p) |
| Carolyn Steel | Wat gaan we eten : Sitopia: hoe goed eten de wereld kan redden (Meulenhoff 2021, 496 p) |
| Marleen Stikker | Het internet is stuk : maar we kunnen het repareren (De Geus 2019, 256 p) |
| Ece Temelkuran | Verloren land : de zeven stappen van democratie naar dictatuur (Ambo Anthos 2019, 224 p) |
| Will Tiemeijer | Hoe mensen keuzes maken : de psychologie van het beslissen (AUP 2011, 130 p) |
| Herman Tjeenk Willink | Kan de overheid crises aan? : waarom het belangrijk is om groter te denken en kleiner te doen (Prometheus 2021, 184 p) |
| David Wallace-Wells | De onbewoonbare aarde (De Bezige bij 2019, 363 p) |
| Peter Westbroek | De ontdekking van de aarde : het grote verhaal van een kleine planeet (Balans 2012, 336 p) |
Enkele kijk- en luistertips
Tegenlicht
Sinds 2002 doet Tegenlicht een poging burgers te informeren over ontwikkelingen die om uiteenlopende redenen effect zullen hebben op ons doen en reilen. Hieronder enkel afleveringen die aansluiten bij het nadenken over hoe ons als goede voorouders (te gaan) gedragen.
Time rebels – 21 februari 2021
Roman Krznaric kreeg drie kwartier de ruimte om de kern van zijn begin 2021 verschenen boek De goede voorouder toe te lichten.
Goed geld verdienen – 26 april 2020
Het aandeelhouderskapitalisme – het bedrijfsmodel gefixeerd op winstmaximalisatie en aandeelhouderswaarde – krijgt de laatste jaren groeiende kritiek. Hoe kan het anders? Een groeiende groep ondernemers experimenteert met nieuwe modellen voorbij het kortetermijndenken. Zij vinden dat bedrijven een positieve bijdrage zouden moeten leveren aan de samenleving en de planeet. De sociale en duurzame missie van het bedrijf hoort centraal te staan, niet maximaal economisch gewin. Met o.a. de Italiaanse econoom Mariana Mazzucato, auteur van o.a. De waarde van alles : onttrekken of toevoegen aan de wereldeconomie.
De grote dataroof – 27 oktober 2019
Harvard-hoogleraar Shoshana Zuboff luidt de noodklok: ze schreef een monumentaal boek over hoe de grootste techbedrijven met onze data omgaan, ‘The Age of Surveillance Capitalism’. Hoe krijgen we de zeggenschap terug over onze data?
De donut economie – 26 november 2017
Hoera, de economie groeit weer! We zijn flink aan het shoppen geslagen na de stijging van onze koopkracht. Maar de CO2-uitstoot en de ongelijkheid stijgen helaas net zo hard. Wat is hier aan te doen? De Britse econoom Kate Raworth gebruikt een krachtig beeld voor een nieuwe circulaire economie: de donut. Onze economische activiteiten zouden niet uit de bocht moeten vliegen, maar groeien binnen grenzen, in een ideale cirkel.
We zijn het zat – 30 maart 2014
Tegenlicht onderzoekt het groeiende gevoel van onbehagen en vraagt zich tegelijkertijd af waar de opstand blijft. Met o.a. Ewald Engelen en David Van Reybrouck.
Muziek
Nynke Laverman nam voor haar nieuwste album (Plant) twaalf liedjes op, en sprak in dat verband met verschillende mensen. De kerntrack is Your Ancestor, dat zij opnam voordat het boek van Roman Krznaric verscheen. In een podcast spreekt ze met hem over dit onderwerp.
Enkele artikelen over Bibliotheek Oss en het congres t.g.v. het honderdjarig bestaan
Titus in Oss (januari 2009)
Vijf jaar BBM en 6 jaar NOBB (april 2009)
Onbeschaamd eerlijk (februari 2021)
Een goede voorouder (februari 2021)
In de voetsporen van Titus : een goede voorouder (maart 2021)
Over het toeval en goede voorouders (maart 2021)
In de voetsporen van Titus – een goede voorouder, congres t.g.v. het honderdjarig bestaan van Bibliotheek Oss : vrijdag 24 september 2021 (augustus 2021)
The time is now
In 2020 maakte ik met Peter van der Wijst verschillende filmpjes waarin ik thematisch verschillende (ook) hier genoemde boeken toelicht. Voor elk thema schreef ik ook een artikel. Een en ander onder de noemer The time is now.
