Next economy heeft een wezenlijk andere structuur en schaalgrootte dan de oude economie

Woensdag 19 september 2018 spreekt hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans in De Blauwe Kei in Veghel op verzoek van de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken.

Deze afspraak was al ergens in mei gemaakt maar tot gisteren hadden we nog geen titel voor zijn lezing. Na overleg kwamen we uit op Next economy. Een Engelse zin. De volgende economie.

Onvermijdelijk
Jan Rotmans zal medio september betogen dat het onvermijdelijk is dat er een ‘ander’ economisch systeem komt. Onze ‘oude economie’ heeft – ietwat badinerend – gesteld ‘afgedaan’. Zit vol fouten, zaken die niet meer werken. Een economisch systeem dat ons als burger en samenleving met té veel vervelende zaken opzadelt. En het doet er niet zo veel toe of dat bewust of onbewust werd of wordt gedaan.

Van een oud naar …
Feit is dat we op weg moeten naar een (economisch) systeem waarin we schaarse grondstoffen circulair gaan gebruiken, we feitelijk niets meer vervuilen en niet té veel CO2 de atmosfeer in blazen. Links- of rechtsom moeten we af van een systeem waarin veel werknemers een onzeker leven leiden, een niet houdbaar pensioenstelsel en vermogens die zeer ongelijk over de bevolking zijn verdeeld. Een systeem dat gebaseerd is op een onhoudbaar standpunt: ‘eeuwige groei’.

Ook zullen we in dat ‘volgende’ systeem nieuwe technologische ontwikkelingen dienen op te nemen die onze levens dramatisch zullen gaan veranderen. Verder spelen er geopolitieke zaken (als vluchtelingenstromen, belastingontduiking, autoritaire oprispingen ). Een hek om ons land plaatsen kan en zal niet helpen.

Next economy
Jan Rotmans zal medio september betogen dat die next economy draait om het evenwicht tussen de belangen van alle ‘stakeholders’: ondernemingen, werknemers, investeerders, overheden, burgers, ‘het nageslacht’ en ‘de natuur’.

Het is in zijn verhaal niet voldoende om (bijvoorbeeld) alle huizen in Nederland energieneutraal te maken, of in  bedrijven alle productieprocessen circulair te maken. Op zich prima zaken. Niets mis mee, maar in die next economy gaat het om veel meer. En vooral om de samenhang. Dat is een gigantische opgave. Een traject dat (trouwens) al enige tijd loopt.

Geen revolutie
Next economy is een zin om duidelijk te maken dat we als samenleving op weg zijn naar een samenleving die op veel punten wezenlijk zal afwijken van de huidige. Het is een volgende stap. Een natuurlijk stap.

Jan Rotmans bepleit geen revolutie. Hij weet dat zoiets niet werkt. Als hoogleraar tranistiekunde en duurzaamheid weet hij dat het overal in de samenleving gist. Overal zijn mensen, bedrijven, instellingen en organisaties bezig met het laten kantelen van specifieke zaken. Waarom? In essentie omdat zij inzien dat ‘het oude’ niet meer werkt.

Overal ziet hij dat er geëxperimenteerd wordt met andere manieren om energie te genereren, op te slaan en te distribueren. Ziet hij mensen die hun eigen sociale verzekeringen regelen (denk aan broodfondsen). Slimme mensen die uiteenlopende oplossingen bedenken op het gebied van vervoer, energie, informeren, zorg of voedsel. Ziet hij overal jongelui die op universiteiten en andere plekken bezig zijn nieuwe, vaak revolutionaire toepassingen te verzinnen.

Een roepende in de woestijn
Jan Rotmans betoogt al vele jaren dat onze samenleving moet ‘kantelen’. Dat we het oude systeem voor een ander moeten inruilen.

Sinds begin 2014 heeft hij als een soort prediker het land rondgetrokken om dit verhaal te vertellen. Voor een algemeen publiek, maar veel vaker voor mensen die in een bepaalde branche of sector werkzaam zijn. Burgemeesters, beleidsambtenaren, zorgprofessionals, onderwijsgevenden, energiemensen.

In februari 2014 sprak hij voor de eerste keer in de regio Noord Oost Brabant. Voor een algemeen publiek. Na afloop van zijn mede door de bibliotheek georganiseerde lezing in theater Markant in Uden zette ik hem in een verslag neer als een zadenkoopman. Daarmee bedoelde ik dat Jan Rotmans overal waar hij komt het zaad van de twijfel zaait.

In eerste instantie zullen veel toehoorders zijn betoog weegzetten als onzin: ‘Het loopt zo’n vaart niet’. Opmerkingen die gemaakt worden door aanwezigen die om wat voor reden dan ook nog té zeer in de ‘oude wereld’ zijn geworteld. Die zich niet kunnen voorstellen dat ook in hun omgeving (branche, sector, ‘wereld’) veel zaken onvermijdelijk heel anders zullen gaan lopen. Maar het zaad van de twijfel heeft Jan dan toch maar gezaaid. En doet zijn werk.

Soms ontkiemt het snel; vaker zal het wat langer duren. Uiteraard zijn er ook zeer dorre bodems en zal zo iemand pas wakker worden als het té laat is. Door nieuwe ontwikkelingen houdt een bepaalde branche of werksoort dan domweg op te bestaan. Wordt ‘overgenomen’ door ‘iets’ anders.

Never ending tour
Feitelijk betoogt Jan tijdens zijn never ending tour door Nederland steeds hetzelfde. Alle ontwikkelingen die bezig zijn zullen doorzetten en om te overleven zult u mee moeten bewegen. En helaas hebt u (vaak) niet zo veel aan uw leiders. Die weten het zelf ook amper en zitten ook nog in de ontkenningsfase. Geloven zeer serieus dat binnenkort ‘alles’ weer normaal zal zijn en dat de schreeuwers aan de zijlijn hun ongelijk zullen moeten toegeven.

Helaas, pindakaas
De next economy, die volgende economie, komt er aan. En op termijn zullen alle ogenschijnlijk los van elkaar staande ontwikkelingen en vernieuwingen op een op dit moment nog niet te overziene manier als het ware samenvloeien en hebben we … bingo, simsalabim … de next economy. En kunnen we ons amper meer voorstellen dat ‘het’ ooit anders was. Back then, aan het einde van de twintigste en het begin van de eenentwintigste eeuw. Ik vermoed dat Jan denkt aan het jaar 2050. En tot die tijd zitten we met ons allen in een rollercoaster. Waarin we van het ene hoogte- naar het andere dieptepunt zullen gaan. En steeds sneller. Met veel hectiek en slachtoffers.

Next
Als bibliotheek vinden we dat over deze transities nagedacht moet worden. Dat burgers moeten weten wat er speelt. Opdat ze (a) begrijpen wat speelt en (b) vooral dat ze in staat zijn ‘goede’ keuzes te maken als die aan hen worden voorgelegd.

Als bibliotheek organiseren we uiteenlopende activiteiten om te informeren en te inspireren. Ons adagium is dat wij ‘vragen stellen’. En tegelijkertijd of vervolgens u informatie aanreiken om een afgewogen mening te kunnen vormen.

Een van de manieren om dat te doen is het organiseren van lezingen. Dat u als ‘normale’ burger lezingen kunt bijwonen van sprekers die normaliter alleen aantreden tijdens studiedagen of seminars van (vaak grote) bedrijven of branche-organisaties. Jan Rotmans is zo iemand.

In het seizoen 2018-2019 zullen we onder de noemer ‘Next’ andere sprekers naar onze regio halen.

Jan Rotmans
Jan Rotmans (1961) heeft zich als hoogleraar duurzaamheid en transities de afgelopen vijfentwintig jaar vele malen uitgesproken over die ‘volgende’ samenleving. Ook heeft hij uiteenlopende initiateven van de grond getrokken. Hij is oprichter van ICIS, Drift, Urgenda (met Marjan Minnesma) en Nederland Kantelt.

Naast zijn wetenschappelijke artikelen heeft hij de laatste jaren drie boeken voor een algemeen publiek geschreven.

Dat zijn: In het oog van de orkaan : Nederland in transitie (uit 2012), Verandering van tijdperk : Nederland kantelt (uit 2014) en Omwenteling : van organisaties, mensen en samenleving (uit 2017).

Uit dit laatste boek een lang citaat:

Omwenteling
De economie staat aan de vooravond van de grootste omwenteling sinds de tweede helft van de negentiende eeuw. De nieuwe economie heeft een wezenlijk andere structuur en schaalgrootte dan de oude economie: van een verticale economie met gescheiden economische sectoren en dominante, grote producenten gaan we naar een meer horizontale en decentrale economie, gebaseerd op samenwerking tussen kleinschalige, lokaal georganiseerde netwerken van producenten en consumenten.

In de nieuwe economie werken bedrijven, kennisinstellingen en overheden veel meer samen, over de grenzen heen, en kunnen consumenten tegelijkertijd ook producenten zijn.

De nieuwe economie heeft veel gedaanten en gezichten: een digitale, deel-, bio-, circulaire, maker-, robot- en gigeconomie. Experts spreken over de derde industriële revolutie. (pagina 29)

Eerdere lezingen
Jan Rotmans spreekt op woensdag 19 setpember 2018 voor de vierde keer in de regio Noord Oost Brabant. Twee keer stond hij in theater Markant in Uden en een keer in theater De Lievekamp in Oss. De samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheen waren bij alle edities betrokken, dan wel namen het initiatief.

1. Dinsdag 25 februari 2014 in theater Markant in Uden
2. Maandag 19 januari 2015 in theater De Lievekamp in Oss
3. Maandag 2 november 2015 in theater Markant in Uden
4. Woensdag 19 september in theater De Blauwe Kei in Veghel

Enkele artikelen
Kantelaar – Krachten en tegenkrachten gaan zich op grote schaal mobiliseren. Het wordt een spannende periode. (april 2013)
We moeten even de lagen er tussenuit trekken ... (oktober 2013)
12 kantelthema’s – Energie – Financiën – Liefde – Media – Onderwijs – Ouderen – Religie – Ruimte – Sociale cohesie – Voedsel – Water – Zorg (februari 2014)
We leven in een tijd van fundamentele veranderingen, een tijd waarin zelfs de veranderingen veranderen. (mei 2014)
In Uden bruist het van de lokale initiatieven (december 2014)
Waar mensen hechten aan vertrouwen, daar regeert het wantrouwen. (december 2014)
Tijdens de komende tien jaar zullen we getuige zijn van een enorme golf van nieuwe technologieën die ons dwingen onze economische instituties en inzichten te herzien. (maart 2015)
Hun eigen leven is al ingewikkeld genoeg (mei 2015)
En dat dat ons niet eens meer verbijstert, is misschien wel het meest verbijsterende. (september 2015)
G1000, de volgende stap (oktober 2015)
Donut economie – “Het is de taak van filosofen en de elite om mensen nieuwe dromen te geven, nieuwe hoop, nieuwe verhalen” (november 2017)

Het kantelcollege van Jan Rotmans (januari 2014)
Wat gaat kantelen? Wat gaan we oefenen? (februari 2014)
Een zadenkoopman in Uden (februari 2014)
Vrachtwagen gekanteld op de A50 (november 2014)

Next ….
Next nature
Next foodsystem
Next values
Next media
Next democracy
Next ..

Citaat 539 (woensdag 4 juli 2018)
Homepage Citaten 2018