G1000, de volgende stap

Op maandag 2 november zal G1000 Uden, onder de naam “G1000, de volgende stap“, een groots evenement organiseren in Markant. Dit evenement staat in het teken van verbinden, verbreden en zichtbaar maken. Heel Markant staat tot onze beschikking. “Het zal er bruisen van de activiteiten, we streven ernaar om net zoveel energie te voelen als op 4 oktober 2014”. Aldus Ad Hartman, woordvoerder voor de G1000.

De programmering is klaar. Naast minister Plasterk zal ook Jan Rotmans zijn bijdrage leveren aan dit vitale evenement. Het evenement start om 16.00 uur en zal ongeveer rond 23.00 uur eindigen. Natuurlijk is er gelegenheid voor een hapje en een drankje tussendoor. Iedereen is welkom. Wij verwachten een grote drukte, de organisatie overweegt dan ook met een kaartsysteem te gaan werken. Later volgt daarover meer.

Een bijzonder evenement
Bovenstaande zinnen komen uit een nieuwsbrief van de G1000 Uden, gedateerd 6 oktober 2015.
Deze dag wordt mede mogelijk gemaakt door het Ministerie van Binnenlandse Zaken, de gemeente Uden, Kracht in Nederland, de provincie Noord Brabant en diverse instellingen en organisaties in en rondom Uden. De Udense bibliotheek zal ook aanwezig zijn; heeft er voor gezorgd dat Jan Rotmans de key note speech van deze dag zal houden. Ruim anderhalf jaar nadat hij in februari 2014 – ook op verzoek van ‘de bieb’ – een overvol Theater Markant toesprak.

Dinsdag 25 februari 2014
Jan Rotmans, de Rotterdamse hoogleraar transitiekunde en o.a. oprichter van Urgenda en Drift, heeft sinds Tegenlicht hem in 2013 de ruimte bood om zijn verhaal te vertellen, talloos veel uitnodigingen voor spreekbeurten gekregen. Dit heeft hem er toe gebracht om vanaf februari 2014 als een soort Bob Dylan aan een soort never ending tour door Nederland te beginnen. Uden was de tweede plek waar hij met zijn uitdagende verhaal langskwam. Bibliotheek en gemeente Uden besloten eind 2013 te proberen hem naar Uden te halen. Bedoeld als een hart onder de riem voor alle Udenaren die in hun woonplaats bezig waren lokaal, van onder af andere ‘dingen’ op te zetten. Onder de noemer ‘Udenaar de toekomst’. Dat kantelcollege sloot perfect aan bij het jaarthema Oefenen voor een andere tijd.

Waar staan we?
Jan Rotmans zal rond acht uur ’s avonds het podium betreden. Hij heeft dit keer slechts een uur voor zijn verhaal. In die tijd zal hij ongetwijfeld terugblikken. Waar stonden we pakweg twee jaar geleden? Welke tijdgeest heerste er toen? Maar al snel zal hij weer vooruitblikken. Welke – om het modieus te zeggen – uitdagingen liggen nog steeds op ons bord. En hoe kunnen we voorkomen dat we blijven hangen in lethargie, talmen, afwachten, nietsdoen. Hoogstwaarschijnlijk zal Rotmans toegeven dat er in de afgelopen twee jaar veel is gaan schuiven, sorry: kantelen. Denk aan grote pensioenfondsen die hun aandelen in energiebedrijven, die bezig willen blijven met fossiele brandstoffen, afstoten. Steeds meer burgers die zelf maar zonnecellen op hun dak leggen. De ontluistering van multinationals. Of het nu gaat om sjoemelen met richtlijnen (Volkswagen), belasting ontduiken (Starbucks, Apple) of uitstellen van investeringen in omstreden (twintigste eeuwse) technieken (Shell in Alaska). En als klap op de vuurpijl de rechtszaak die Urgenda tegen de Staat heeft gewonnen. Een rechter die onze overheid aanspoort eindelijk werk te maken van energiebesparende maatregelen om te voorkomen dat de CO2-uitstoot te hoog blijft.

Overal zie je veranderingen. Dat bedrijven, die ogenschijnlijk al jaren niet wilden bewegen, toch aan het bewegen zijn. De redenen daarvoor zijn talloos, maar het heeft zeker ook te maken met de druk die vanuit burgers op deze bedrijven, instellingen en organisaties wordt uitgeoefend. Burgers stemmen steeds vaker ook met en vanuit hun portemonnee. Kiezen voor een bank waar het niet in eerste of tweede instantie draait om hoge rendementen voor de anonieme aandeelhouders, hedgedunds of pensioenfondsen.

Bijzonder blijft wel – en Jan Rotmans zal niet nalaten dat te melden – dat de Nederlandse regering hopeloos achterloopt. Blijft talmen om met voortvarende maatregelen te komen. Opmerkelijk, want maatregelen die hij bepleit zorgen zonder enige reden voor zeer veel bedrijvigheid.

Op de website van jan Rotmans staan tientallen presentaties, voor gemeentebesturen, energiebedrijven, onderwijsinstellingen, zorgcoöperaties et cetera. Hij spreekt zoals gezegd voor zeer diverse gremia. Klik hier voor zijn verhaal van 25-2-2014 (71 slides). Een verhaal voor ‘normale’ Udense burgers en uit de verre regio. Klik hier voor een filmische impressie van deze avond in februari 2014.

Het zaad van de twijfel
Een dag na zijn optreden in Theater Markant schreef ik een artikel met een kop die hem niet zo aansprak. Hij had een punt, maar ja: ik doe niet aan zelfcensuur achteraf. Die kop blijft Een zadenkoopman in Uden. Ik probeerde uit te leggen dat ik Jan Rotmans als een man zie die door heel Nederland trekt en overal – voor zeer diverse gezelschappen – het zaad van de twijfel zaait. Ik had beter het woord ‘zaaier’ in de kop kunnen opnemen. De conclusie die ik toen trok is nog steeds van toepassing. Jan Rotmans is er – samen met andere criticasters van ons huidig model – in geslaagd veel belangrijke mensen, die hem in eerste instantie negeerden (want ‘ons’ model klopt, en zal zonder enige twijfel blijven bestaan), toch aan het denken te zetten.

Stel dat de zeeën inderdaad gaan stijgen, grondstoffen echt schaars zullen worden, zonnecellen in razendsnel tempo spotgoedkoop worden, zelfrijdende auto’s geen hersenspinsel meer zijn, burgers er inderdaad in slagen lokaal concurrerende alternatieven voor bepaalde activiteiten op te zetten en bijvoorbeeld pensioenfondsen hun investeringen gaan verschuiven, dan … Dan wordt het in onze boardrooms tijd om mee te gaan met de flow. Begrijpen we waarom collega Polman van Unilever al jaren geleden heeft besloten om zijn hele kumpanie echt duurzaam te gaan maken. Begrijpen we waarom ene Bob Hutten uit Veghel, zo’n cateraartje, een fabriek uit de grond stampt waar restproducten worden verwerkt. Et cetera. De voorbeelden stapelen zich dagelijks op.

Jan Rotmans had het in 2013 al over 250 duizend Nederlanders die ongeveer begrepen wat er zoal moet  veranderen en daar allen op hun eigen manier in eigen omgeving mee bezig waren. Hij voorzag én hoopte dat die groep de komende jaren zou blijven groeien. Onder de radar van onze dames en heren aan de top. Een soort veenbrand. Die naarmate ze in aantal zouden groeien meer en meer momentum zou krijgen. Toen noemde hij het getal 2,5 miljoen. Als de groep zo groot zou zijn, dan was ‘de kanteling’ een feit. Zou dat nieuwe tijdperk een feit zijn.

Hij had het toen – als optimistisch man – amper over alle zaken die tegen deze trend ingaan. Terecht, want vanuit een negatieve houding krijg je geen veranderingen. Maar Rotmans zal ongetwijfeld ook kijken naar de reactie van media en veel Nederlanders op de komst van een ‘handjevol’ vluchtelingen. Gevoelens van angst, hysterie, onmacht. “Dat hoort er nu eenmaal bij”, zal hij als nuchtere Rotterdammer laconiek opmerken. Wellicht neemt hij dit aspect de 2e november in zijn status update ook mee.

Albert Jan Kruiter
Op maandag 2 november spreken meer mensen in de grote theaterzaal. Minister Plasterk zal in tegenstelling tot eerdere berichten niet spreken. Hij heeft elders verplichtingen. In zijn plaats spreekt Albert Jan Kruiter, de oprichter/directeur van het Instituut voor Publieke Waarden. Onlangs sprak hij in de bibliotheek Oss tijdens het armoededebat Oss. Een interessant denker over de manier waarop we als samenleving bezig zijn onze ‘publieke ruimte’ te herkavelen. De rijksoverheid kiepert oneerbiedig gezegd veel zaken op het bordje van gemeentes. Helaas blijft veel geld in Den Haag achter. Gemeentes zijn volop aan het experimenteren om zorg voor uiteenlopende mensen zelf te gaan regelen. Volgens Kruiter biedt dit veel kansen. Belangrijk is vooral dat gemeentes het lef moeten hebben om af te wijken van ‘zogenaamde’ algemeen geldende regels en opvattingen. Er kan volgens hem wel degelijk geëxperimenteerd worden. Maar dan dien je als lokale bestuurders wel een verhaal te hebben. Moet je kunnen uitleggen waarom je in dít specifieke geval anders handelt dan bij iemand anders. Waarom? Omdat ‘het geval’ nu eenmaal anders is.

Autoriteit en gezag
Ik weet niet of deze woorden deze avond – tijdens de verhalen van Rotmans en Kruiter – zullen vallen. Waarschijnlijk wel. Verwijzen ze naar zogenaamd ‘hogere machten’ die in deze transitie in meerdere of mindere mate hun taak verzuimen. Geen leiding nemen. Zich blijven verschuiven achter commissies die ‘iets’ gaan onderzoeken en uiteindelijk met rapporten voor de bureaula komen aanzetten. Regeerders in Den Haag en op andere plekken in de samenleving die onvoldoende in de gaten hebben dat, terwijl ze ‘normaal’ doorgaan met hun oude werk, de wereld aan het veranderen is. Autoriteiten wiens gezag afkalft. Waar veel burgers meewarig naar kijken.
Dat is niet alleen vervelend voor hen – die hoger geplaatsten – maar vooral voor ons allen. Een samenleving waar autoriteit en gezag wordt ondermijnd heeft een serieus probleem.

Kruiter en Rotmans hebben wellicht over dit vacuüm ook iets op te merken. Zeker is dat ongeveer twaalf weken later – op dinsdag 19 januari 2016 – in hetzelfde theater twee sprekers aan zullen treden die juist hierover uitgesproken meningen hebben. Een ander verhaal over autoriteit en gezag. Op verzoek van bibliotheek en Energie Uden spreken die avond de Belgische hoogleraar klinische psychologie Paul Verhaeghe en sociologe Christien Brinkgreve. Dit kantelcollege kunt u gratis bijwonen.

Paul Verhaeghe werd in Nederland bekend door zijn in 2012 verschenen Identiteit. Een heldere analyse van onze samenleving. Zijn centrale stelling is dat de laatste dertig jaren onze identiteit is veranderd. We zijn als het ware allemaal teruggeworpen op onszelf. Zijn allemaal ik-jes geworden. Op zich geen probleem, ware het niet dat we door deze trend allemaal ook verantwoordelijk zijn geworden voor ons eigen geluk. Én falen, als het in het leven tegenzit. In zijn recentste boek – Autoriteit – borduurt hij hierop voort. De laatste dertig-veertig jaar zijn we niet alleen allemaal ik-jes geworden, maar zijn we onze traditionele autoriteiten (de burgemeester, de hoofdonderwijzer, de politieman) kwijgeraakt. We hebben ze nog wel, maar hebben geen ontzag meer voor hen. Het zijn ‘normale’ mensen geworden, met ook ‘maar’ een mening.

Volgens Verhaeghe – én Christien Brinkgreve, die in haar in 2012 verschenen Het verlangen naar gezag ongeveer dezelfde conclusie trok – zitten we nu met de gebakken peren. We hebben nog steeds burgemeesters, hoofdonderwijzers en politiemannen. Zonder autoriteit, maar wel nog steeds bekleed met machtsmiddelen. Dát werkt niet. Er moet iets anders voor in de plaats komen. Een herleving van autoriteit. Alleen – en dat is het centrale punt van beiden – zal die autoriteit vooral NAAST ons ontstaan. Horizontaal. We gaan mensen weer vertrouwen die ‘ergens’ veel vanaf weten. Op wiens vakkundig oordeel we weer afgaan. Wiens kennis we niet im Frage stellen.

Coöperatie Energie Uden is een voorbeeld. Mensen uit je eigen woonplaats regelen voor jou en je naasten de energievoorziening. Niet een of andere onbestemde multinational, die geen weet heeft van lokale dingen. Die jou als klant in eerste instantie als melkkoe zien. En alle pr van de wereld verandert daar niets aan. Dit schept natuurlijk meteen ook verwachtingen: Energie Uden moet wél een goede dienst afleveren. Anders vallen ze binnen no time van hun voetstuk. Gaat hun autoriteit of gezag in rook op.

Eerder verschenen artikelen
Kantelaar – Krachten en tegenkrachten gaan zich op grote schaal mobiliseren. Het wordt een spannende periode. (april 2013)
Geen woorden – We moeten even de lagen er tussenuit trekken … (oktober 2013)
De mens is gedegradeerd tot consument en de consument is niet meer dan een unieke combinatie van data. (maart 2014)
We leven in een tijd van fundamentele veranderingen, een tijd waarin zelfs de veranderingen veranderen. (mei 2014)
Why oh why do we take this as bad news? (mei 2014)
Maar wat beoogt ónze waarheid nog, behalve dan het eindeloos bevredigen van onze behoeften? (juni 2014)
Van géven word je gelukkig, niet van némen (juni 2014)
In Uden bruist het van de lokale initiatieven (december 2014)
Waar mensen hechten aan vertrouwen, daar regeert het wantrouwen. (december 2014)
De toekomst komt in golven. We brengen ze zelf in beweging. (januari 2015)
Duurzaamheid loont en levert meer op dan geld. (januari 2015)
“De vis gaat rotten bij de kop” (februari 2015)
Ook al zeg je er misschien niet zoveel over, door je manier van leven heb je invloed. (maart 2015)
We moeten gaan klooien, uitproberen, dat is de enige manier (maart 2015)
Tijdens de komende tien jaar zullen we getuige zijn van een enorme golf van nieuwe technologieën die ons dwingen onze economische instituties en inzichten te herzien. (maart 2015)
Je bent aan het zoeken naar wat je vindt. (mei 2015)
Hun eigen leven is al ingewikkeld genoeg (mei 2015)
Neem bijvoorbeeld boeken. Er verschijnen een heleboel interessante boeken, maar ik heb de tijd niet om ze allemaal te lezen. (juli 2015)
The call of the future is already here. Are we able to listen and rise? (september 2015)
Als de nood het hoogst is zullen we ons hernieuwde zelfvertrouwen hard nodig hebben om het voorbeeld te volgen van onze heldhaftige visser in de maalstroom (oktober 2015)

Citaat 301 (dinsdag 27 oktober 2015)
Homepage Citaten 2015

Aanvulling woensdag 28 oktober – uit een nieuwsbrief van de G1000 Uden
Aanstaande maandag 2 november is het dan eindelijk zover. G1000 Uden zal, in samenwerking met BZK, de Provincie, Gemeente Uden, de Gemeenteraad, Markant, de Bibliotheek van Uden, UdT en Kracht in NL, een groots vitaal evenement organiseren in Markant. Als sprekers ontvangen wij o.a. Jan Rotmans, Albert Jan Kruiter, Martine Postma en Henry Swinkels. Helaas heeft minister Plasterk zich moeten excuseren, hij is op dat moment met een delegatie overzee maar zal deze avond wel aanwezig zijn middels een videoboodschap aan Uden.

Het evenement staat in het teken van verbinden, verbreden en zichtbaar maken. Ongeveer 50 burgerinitiatieven uit Uden, Volkel, Odiliapeel en omstreken zullen in de evenementenhal laten zien wat ze doen en waar ze voor staan. Wilt u actief meedoen aan een debat, ook dat kan. Het debatcentrum in oprichting van Loek Borel, organiseert langs drie thema’s debatten waaraan u mee kunt doen. Kracht in NL heeft een waardemeter ontwikkelt voor burgerinitiatieven. Zij laten een analyse zien op basis van 20 ingevoerde Udense initiatieven. Tevens bieden ze de mogelijkheid aan alle aanwezige initiatieven om hun project ook in deze waardemeter te zetten.

Eerder heeft de organisatie aangegeven dat ze met een aanmeldsysteem wilden gaan werken. Dat is echter niet nodig. U kunt vrij in- en uitlopen, het evenement is gratis toegankelijk voor iedereen. Wij starten om 16:00 uur.