Rutger Bregman’s Next idea: De meeste mensen deugen

De meeste mensen deugen. Korte zinnen. Worden beter onthouden. Gratis geld voor iedereen is ook zo’n zin. Lastiger is al Met de kennis van toen, De geschiedenis van de vooruitgang of Waarom vuilnismannen meer verdienen dan bankiers.

Een goede boektitel?
Zeker is dat in bovenstaande boektitels de kern van het verhaal van de auteur zit opgesloten. Helaas zult u tot september van dit jaar moeten wachten voordat we kunnen bepalen of die eerste genoemde titel (De meeste mensen deugen) klopt. Gaat het boek daar inderdaad over? En maakt de auteur waar wat hij in die titel zo stellig beweert?

Ik vermoed dat hij daarin zal slagen. Hij kan namelijk schrijven. Of hij u weet te overtuigen met zijn verhaal, zijn betoog is iets anders. Zeker lijkt me wel dat hij u aan het denken zal zetten. Of u het nu met hem eens bent, er schouderophalend aan voorbijgaat of zelfs sterk afwijst. Hij plant met die titel, en dat nieuwe boek iets wat hij graag doet: een zaadje. In uw hoofd. Het zaad van de twijfel. Een zaadje dat het in zich heeft om uit te groeien tot een krachtige plant of boom.

Of niet – het kan ook niet ontkiemen en een voortijdige dood sterven.

Een zin voor onze tijd?
Toch durf ik de stelling te betrekken dat dit onderwerp de komende jaren op talloze terreinen van het maatschappelijk doen en laten ‘voorbij’ zal komen. Op nu nog niet te voorziene plekken zullen af en toe mensen om uiteenlopende redenen naar dit boek (dit zaadje, deze zin) verwijzen en uitroepen: ‘De meeste mensen deugen’. En daarmee een pleidooi houden tegen diegenen die daar niet van uit gaan en er alle belang bij hebben om aan dat standpunt vast te houden.

Een voor de hand liggende reactie zal zijn: “De meeste mensen deugen niet, dat is toch algemeen bekend!” Anderen zullen er niet aan willen omdat het hun baan kan ondermijnen. Stel dat het waar is, dan kunnen duizenden controleurs, bewakers, boa’s, enquêteurs, beleidsambtenaren voor een groot deel gemist worden

Overal zijn immers mensen bezig om te voorkomen dat mensen (die ogenschijnlijk niet deugen) ‘iets’ doen wat volgens de regels niet kan.Tegelijk zullen waarschijnlijk – en vele malen belangrijker – heel veel deugende mensen opgelucht adem halen. ‘Ze’ laten me los. Gaan ervan uit dat ik het (meestal) goed zal doen. Een vertrouwens-injectie in de samenleving. Het zit allemaal in en achter dit idee.

Worden we daardoor vrijer? Dat blijft de vraag: Is vrijheid (niet immers) een illusie?

Rutger Bregman’s Next idea
Dinsdag 17 september 2019 zal historicus/opiniemaker Rutger Bregman zijn dan inmiddels verschenen boek De meeste mensen deugen in theater De Lievekamp in Oss komen toelichten. Zijn Next idea. In de grote zaal.

Hij stond daar bijna vijf jaar eerder ook. Toen had hij het over zijn derde boek Gratis geld voor iedereen : en nog vijf grote ideeën die de wereld kunnen veranderen. In de ondertitel stelde hij zich voorzichtig op (kunnen). Slim. Hij wist toen al dat de ideeën die hij bepleit een lange adem nodig hebben. Zelfs het meest bekende idee uit dit boek (invoering van een basisinkomen) is nog mijlenver verwijderd van (algemene) invoering.

Het zaad van de twijfel
Wel heeft hij het voor elkaar gekregen dat dit onderwerp op talloze plekken op aarde door mensen van verschillend pluimage wordt besproken. Hij heeft geplant en het zaadje is gegroeid. Meer kan en wil Rutger Bregman ook niet doen.

Hij is niet verantwoordelijk voor de uitvoering van ‘zijn’ idee. Nadrukkelijk niet zijn idee. Dat geeft hij ook ruiterlijk toe. Alles wat hij beweert of opschrijft is vaak al (veel) eerder door andere, en vaak veel grotere geesten gezegd en opgeschreven. Alleen blaast hij het stof er van af, poetst het op en reikt het ons aan. Voor mensen die in de eenentwintigste eeuw tegen van alles aanlopen. En zo’n ‘oud’ idee kan wellicht helpen om de zaak weer vlot te trekken of heel andere wegen in te slaan. Zo nodig in een wereld waar veel ‘loos’ is.

Vroeger was (bijna) een bak ellende
Historicus Rutger Bregman zei het al in 2013 – tijdens zijn eerste spreekbeurt in Oss, in de Groene engel, en ook in 2014, in het Osse theater: Vroeger was één bak ellende. Laten we dat vooral niet vergeten. Maar…

Maar dat ontslaat ons niet van de plicht om te constateren dat op uiteenlopende terreinen van het maatschappelijk doen en laten zaken anders geregeld zullen moeten worden. Doen we dat niet, dan lopen we de kans dat zaken erg fout gaan lopen. Denk aan een veranderend klimaat, een economisch systeem dat feitelijk niet meer voor iedereen maximaal rendeert, een democratie die onder druk staat en een wereld waarin slimme, zelflerende systemen hard bezig zijn mensen voor een deel overbodig te maken.

Zo’n wereld schreeuwt om nieuwe ideeën; al dan niet opgepoetst en soms al enkele eeuwen eerder naar voren gebracht.

We afficheren deze avond onder de noemer Rutger Bregman’s Next idea. En nemen die boektitel natuurlijk mee. Dat doen we niet alleen omdat Rutger een ideeën-‘machine’ is (want dat is t’ie), maar ook omdat de samenwerkende Noord Oost Brabantse Bibliotheken regelmatig interessante sprekers onder de noemer NEXT naar voren halen.

De aanname daarachter is natuurlijk de hierboven verwoordde notie dat onze wereld op tal van terreinen zal én moet veranderen. Het kost geen enkele moeite om vijftig thema’s te noemen. Tot op heden spraken drie personen: Jan Rotmans (next economy), Koert van Mensvoort (next food) en Lammert Kamphuis (next freedom). Op dit moment worden andere sprekers benaderd.

Idea
Aan de lezing van Rutger hadden we ook een ander (helaas: Engels) woord kunnen koppelen (values, hope) maar IDEA past prima bij hem. Rutger, de ideeënkoning. Van Nederland, maar feitelijk ook in steeds meer buitenlanden.

Zijn Gratis geld-boek werd in 2017 in het Engels vertaald en uitgebracht. Dat was van ‘zijn’ bedrijf (De Correspondent) een gouden zet. Die lancering heeft internationaal veel opzien gebaard; inmiddels is Utopia for realists : and how we can get there in tientallen talen vertaald en gepubliceerd. Ik vermoed dat De Correspondent op dit moment al bezig is om De meeste mensen deugen elders uit te brengen.

Die meisten Leute sind gut.
Most people are good.
La plupart des gens sont bons.
La maggior parte delle persone è buona.
大多數人都很好 (Dà duōshù rén dōu hěn hǎo)

Alleen geloven de Chinese ‘bazen’ daarin niet en zijn hard bezig een puntensysteem in te voeren om iedereen meer dan lastig te volgen en te disciplineren.

Big Brother en Brave new world in overdrive.

Een international superstar?
Ontegenzeggelijk lijkt het daar wel een beetje op. In de slipstream van de Engelse vertaling van zijn Gratis geld-boek is Rutger Bregman op de radar van veel buitenlandse media en andere opiniemakers gekomen.

De afgelopen jaren heeft hij in veel landen zijn opwachting mogen maken. Een lezing verzorgen, signeren, aanschuiven bij een tv-programma et cetera. Toch duurde het tot dít jaar voordat hij écht ‘doorbrak’. Daar was hij – schat ik – niet mee bezig, maar het gebeurde wel.

Allereerst werd hij uitgenodigd voor het World Economic Forum in Davos. De jaarlijkse hoogtijdag voor iedereen op de aarde die belangrijk, invloedrijk en vaak (erg) rijk is. De organisatie had (ook) in de gaten dat het door hem opgestofte idee van het basisinkomen door velen over de wereld heen werd opgepikt. “Laten we hem in een panel stoppen en hem daarover later praten.”

Ze hadden niet door dat Rutger Bregman zelden lang blijft hangen bij wat al is gezegd, maar bezig wil zijn met andere ideeën. Dus nam hij zich voor iets heel anders naar voren te brengen. In het spreekwoordelijke hol van de leeuw. In Davos, waar – naar zijn zeggen – vijftienhonderd privé vliegtuigen rijke en machtige mannen en vrouwen ‘afleveren’. Daar hield hij een warm pleidooi om eindelijk te gaan praten over taxes taxes taxes. Stop met belastingontduiking en neem als machtige en rijke mannen en vrouwen uw verantwoordelijkheid. Grappig is dat hij opportunist Bono in een bijzin meenam.

In de slipstream van dit opmerkelijke optreden nam de redactie van een Amerikaanse talkshow contact met hem op. Wederom had hij in de gaten dat Tucker Carlson van Fox News hem voor een bepaald frame wilde gebruiken. Dus zei hij tijdens het van tevoren opgenomen gesprek dingen die die talkshowhost niet uitkwamen. Sterker: hij begon te vloeken en de wereld zou er niets van hebben meegekregen mits Rutger van tevoren niet had bedacht om het zelf wel op te nemen. Ook dat fragment ging viral en trok wereldwijd tientallen miljoenen kijkers.

Artikelen waarin Rutger Bregman en zijn werk werden meegenomen
Precariërs aller landen, verenigt u! (maart 2013)
Doelgroepdenken degradeert de krant op die manier tot vehikel van de adverteerder en het publiek tot handelswaar. (maart 2013)
De crises zijn morele crises. We hebben andere waarden nodig, een andere identiteit. (maart 2013)
Ik heb me echt helemaal de tering gelezen en dat doe ik nu nog. (mei 2013)
Onzin!? – We zouden niet de eersten zijn. (november 2013)
De terugkeer van utopie (februari 2014)
Vroeger – “Eén bak ellende!” (februari 2014)
Maar wat beoogt ónze waarheid nog, behalve dan het eindeloos bevredigen van onze behoeften? (juni 2014)
Rutger Bregman, een opgewekte aanzegger (augustus 2014)
Maar de vraag is wat hebben we aan vrijheid van meningsuiting als we niets nieuws te verkondigen hebben? (september 2014)
Opgewekte aanzeggers (oktober 2014)
Rutger Bregman. Gratis geld voor iedereen (oktober 2014)
Why we should give everyone a basic income (oktober 2014)
Markt en staat zijn als tweelingbroeders: ze kunnen zonder elkaar niet leven, en ze versterken elkaar. (oktober 2014)
De bibliotheek wil een plek zijn waar iedereen zich over verschillende aspecten van onze kantelende samenleving kan informeren. (oktober 2014)
Trenddag 2014? … een middenweg tussen blind utopisme en cynisch realisme (december 2014)
Spiegeltje, spiegeltje aan de wand – heeft mijn werk eigenlijk wel zin? (februari 2015)
Zevenhonderdduizend werkzoekenden komen niet vanzelf weer aan het werk (april 2015)
Ik heb geleerd dat ieder kleed waar je op staat zonder enige waarschuwing onder je vandaan getrokken kan worden. (juni 2015)
You can blow out a candle/But you can’t blow out a fire (december 2015)
“De tegenstelling links-rechts is op sterven na dood” (januari 2016)
Niets nieuws, alleen herordening van wat allang bekend is (september 2016)
Laten we vechten om de wereld te bevrijden, weg met nationale grenzen, hebzucht, haat en intolerantie (augustus 2017)
Vroeger was (bijna) één bak ellende (maart 2018)
Possibilist Hans Rosling: we moeten ook nieuwsgierig blijven en alert op nieuwe gevaren, zodat we daarop een antwoord hebben. (mei 2018)
Een kleine geschiedenis van … (september 2018)
En aangezien onze leiders zich als kinderen gedragen, zullen we de verantwoordelijkheid moeten nemen die ze al lang geleden hadden moeten nemen. (december 2018)
Onttrekken of toevoegen? (februari 2019)
Het is zijn taak te luisteren naar een reeks redelijke argumenten, zich dan terug te trekken, de zaak te overdenken en een besluit te nemen (februari 2019)

Interview: We moeten op zoek naar nieuwe droombeelden (Oss : het magazine, najaar 2014)

Citaat 579 (donderdag 28 februari 2019)
Homepage Citaten 2019